Zapraszamy na
nasz kanał na youtube

yt video
Zobacz

Kategoria: prawo

„Status osoby niepełnosprawnej – na co możemy liczyć?”

Posted on by jstraburzynska

Artykuł powstał w ramach projektu  pt.: „Wydawnictwa dla Amazonek”,  który realizowany jest dzięki dofinansowaniu ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych

„Status osoby niepełnosprawnej – na co możemy liczyć?”

Autor: Arkadiusz Spychała

25 marca 2023 r.

Wiele osób, które zachorowały słyszą i tym samym myślą, że „należy” im się wsparcie, zwłaszcza finansowe od państwa. Niestety, tak to nie działa. Wartością nadrzędną jest nabycie statusu osoby niepełnosprawnej. Które instytucje pozwolą nam uzyskać status osoby niepełnosprawnej oraz co on nam daje przedstawiam w poniższym artykule.

Osobą niepełnosprawną jest osoba, która posiada stosowne orzeczenie. Orzeczenie o niepełnosprawności to dokument, który potwierdza, że dana osoba jest niepełnosprawna. Jest to dokument imienny — wydawany dla jednej, konkretnej osoby.

Rodzaje orzeczeń o niepełnosprawności:

1. orzeczenie o lekkim, umiarkowanym bądź znacznym stopniu niepełnosprawności,

2. orzeczenie o całkowitej bądź częściowej niezdolności do pracy na podstawie odrębnych przepisów,

3. orzeczenie o niepełnosprawności wydane przed ukończeniem 16 roku życia.

Od 1 stycznia 1998 r. podstawą do uznania osoby za niepełnosprawną jest wyłącznie orzeczenie wydane przez miejski, powiatowy lub wojewódzki zespół do spraw orzekania o niepełnosprawności lub orzeczenie lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Orzeczenia innych organów, wydane po 31 grudnia 1997 r. nie stanowią podstawy do uznania osoby za niepełnosprawną w rozumieniu ustawy o rehabilitacji (…).

Orzeczenia o zaliczeniu do grupy inwalidzkiej, wydane przed 1 stycznia 1998 r., traktuje się na równi z odpowiednim orzeczeniem o stopniu niepełnosprawności tylko jeżeli są nadal ważne.

Stopnie niepełnosprawności w obecnym i byłym systemie orzekania o niepełnosprawności.

Stopnie niepełnosprawności orzekane przez miejskie, powiatowe lub wojewódzkie zespoły do spraw orzekania o stopniu niepełnosprawności Orzeczenia wydawane przez lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Orzeczenia wydawane przez komisje do spraw inwalidztwa i zatrudnienia Orzeczenia Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego
lekki częściowa niezdolność do pracy III grupa inwalidzka stała lub długotrwała niezdolność do pracy w gospodarstwie rolnym bez prawa do zasiłku pielęgnacyjnego
umiarkowany częściowa niezdolność do pracy na orzeczeniu wydanym w okresie od 1 stycznia do 16 sierpnia 1998 r.

całkowita niezdolność do pracy

 II grupa inwalidzka brak
znaczny całkowita niezdolność do pracy na orzeczeniu wydanym w okresie od 1 stycznia do 16 sierpnia 1998 r.

całkowita niezdolność do pracy i do samodzielnej egzystencji,

niezdolność do samodzielnej egzystencji

 I grupa inwalidzka stała lub długotrwała niezdolność do pracy w gospodarstwie rolnym z prawem do zasiłku pielęgnacyjnego

Wyjątek stanowi orzeczenie III grupy inwalidztwa wydane przez organy orzecznicze Ministerstwa Obrony Narodowej i organy orzecznicze Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji. Traktowane jest ono jako orzeczenie o braku niepełnosprawności, ponieważ dotyczy osób zdolnych do pracy poza służbą. Zakwalifikowanie do lekkiego stopnia niepełnosprawności może mieć miejsce tylko wtedy, gdy orzeczenie o III grupie inwalidztwa z tytułu niezdolności do służby mundurowej zawiera równocześnie orzeczenie III grupy inwalidztwa z ogólnego stanu zdrowia.

Wsparcie ze środków PFRON

Osoby z dysfunkcją narządu ruchu mogą ubiegać się o środki z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON).

W ramach programu „Aktywny samorząd” można się ubiegać m.in. o pomoc w:

1. zakupie i montażu oprzyrządowania do posiadanego samochodu (pomoc adresowana do osób z orzeczeniem o niepełnosprawności – do 16. roku życia lub osób ze znacznym albo z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności, z dysfunkcją narządu ruchu),

2. uzyskaniu prawa jazdy (adresowana do osób ze znacznym albo z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności, z dysfunkcją narządu ruchu),

3. zakupie sprzętu elektronicznego lub jego elementów oraz oprogramowania (adresowana do osób z orzeczeniem o niepełnosprawności – do 16. roku życia lub do osób ze znacznym stopniem niepełnosprawności, m.in. z dysfunkcją obu kończyn górnych),

4. zakupie wózka o napędzie elektrycznym (adresowana do osób z orzeczeniem o niepełnosprawności – do 16. roku życia lub osób ze znacznym stopniem niepełnosprawności, z dysfunkcją uniemożliwiającą samodzielne poruszanie się za pomocą wózka o napędzie ręcznym),

5. utrzymaniu sprawności technicznej posiadanego skutera lub wózka o napędzie elektrycznym (adresowana do osób z orzeczeniem o niepełnosprawności – do 16. roku życia lub osób ze znacznym stopniem niepełnosprawności),

6. zakupie protezy kończyny, w której zastosowano nowoczesne rozwiązania techniczne, tj. protezy co najmniej na III poziomie jakości (adresowana do osób ze stopniem niepełnosprawności),

7. utrzymaniu sprawności technicznej posiadanej protezy kończyny, w której zastosowano nowoczesne rozwiązania techniczne – co najmniej na III poziomie jakości (adresowana do osób ze stopniem niepełnosprawności),

8. zakupie skutera inwalidzkiego o napędzie elektrycznym lub oprzyrządowania elektrycznego do wózka ręcznego (adresowana do osób z orzeczeniem o niepełnosprawności – do 16. roku życia lub osób ze znacznym stopniem niepełnosprawności, z dysfunkcją narządu ruchu powodującą problemy w samodzielnym przemieszczaniu się i posiadających zgodę lekarza specjalisty na użytkowanie przedmiotu dofinansowania).

 

 Osoby z dysfunkcją narządu ruchu mogą ubiegać się także m.in. o:

1. dofinansowanie do zaopatrzenia w sprzęt rehabilitacyjny, przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze,

2. dofinansowanie do likwidacji barier w komunikowaniu się, technicznych i architektonicznych.

3. Informacje dotyczące możliwości ubiegania się o ww. środki, zasady ich przyznawania itp. można uzyskać w miejskim /powiatowym centrum pomocy rodzinie w miejscu zamieszkania. Tam też należy składać wnioski o ww. dofinansowania.

Asystent osobisty osoby niepełnosprawnej

Od niedawna w Polsce realizowany jest program „Asystent Osobisty Osoby Niepełnosprawnej”. Niestety, na razie nie wszędzie. Wnioski o środki w ramach programu mogły składać jednostki samorządu terytorialnego szczebla gminnego i powiatowego. Dlatego informacje, czy usługa asystenta osobistego jest świadczona w miejscu zamieszkania osoby z niepełnosprawnością, można uzyskać m.in. w swoim ośrodku pomocy społecznej czy w centrum usług społecznych.

Asystent może pomóc m.in. w:

1. przemieszczaniu się np. na uczelnię, zabiegi rehabilitacyjne, miejsce spotkania czy wydarzenia,

2. załatwianiu spraw urzędowych,

3. komunikowaniu się z urzędami,

4. odczytywaniu pism urzędowych,

5. udziale w zajęciach sportowych,

6. może też towarzyszyć w teatrze, kinie, na wystawie itp.

Asystent może pomagać w zakładaniu/zdejmowaniu odzieży wierzchniej, a także czynnościach pielęgnacyjnych i higienicznych (np. pomoc w skorzystaniu  z toalety, asystowanie przy przejściu odbiorcy na wózek/fotel).

Warto jednak zauważyć że asystent nie wykonuję usług opiekuńczych ani medycznych.

Pełny zakres świadczonych usług można znaleźć w jednostce świadczącej usługę.

Ulga rehabilitacyjna

Osoby z niepełnosprawnością mogą korzystać z odliczeń w ramach rozliczania rocznego podatku od osób fizycznych (PIT). W rozliczeniu tym mogą uwzględnić poniesione wydatki na rehabilitację albo wydatki związane z ułatwieniem wykonywania czynności życiowych. Osoby z dysfunkcją narządu ruchu mogą odliczyć m.in.:

1. adaptację i wyposażenie mieszkań oraz budynków mieszkalnych, stosownie do potrzeb wynikających z niepełnosprawności,

2. przystosowanie pojazdów mechanicznych do potrzeb wynikających z niepełnosprawności,

3. zakup i naprawę indywidualnego sprzętu, urządzeń i narzędzi technicznych niezbędnych w rehabilitacji oraz ułatwiających wykonywanie czynności życiowych, stosownie do potrzeb wynikających z niepełnosprawności, z wyjątkiem sprzętu gospodarstwa domowego,

4. utrzymanie psa asystującego, o którym mowa w ustawie o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, tj. odpowiednio wyszkolonego i specjalnie oznaczonego psa, który ułatwia osobie niepełnosprawnej aktywne uczestnictwo w życiu społecznym – maksymalna kwota odliczenia w roku podatkowym wynosi 2280 zł,

5. używanie samochodu osobowego stanowiącego własność (współwłasność) osoby niepełnosprawnej lub podatnika mającego na utrzymaniu osobę niepełnosprawną albo dzieci niepełnosprawne, które nie ukończyły 16. roku życia – maksymalna kwota odliczenia w roku podatkowym wynosi 2280 zł

Renta z tytułu niezdolności do pracy

O rentę z tytułu niezdolności do pracy mogą starać się osoby, które straciły możliwość wykonywania pracy zarobkowej z powodu stanu zdrowia. Należy zwrócić uwagę, że osoba częściowo niezdolna do pracy to taka, która utraciła możliwość wykonywania pracy zarobkowej zgodnej ze swoimi kwalifikacjami z powodu stanu zdrowia.

O taki rodzaj wsparcia mogą starać się osoby niezdolne do pracy, które dodatkowo spełniły następujące warunki:

1. posiadają wymagane okresy składkowe i nieskładkowe – ustalane odpowiednio do wieku;

2. status osoby niezdolnej do pracy uzyskały w okresie składkowym, nieskładkowym lub maksymalnie do 18 miesięcy po ustaniu tego okresu;

3. nie są uprawnione do emerytury z FUS lub nie spełniają warunków do jej przyznania.

Aby otrzymać rentę z tytułu niezdolności do pracy, konieczne jest złożenie do ZUS-u wniosku ERN. Można to zrobić w tradycyjnej wersji papierowej – złożyć w ZUS-ie osobiście bądź za pośrednictwem poczty – lub wysłać elektroniczne przez konto na ZUS PUE.

Zasiłek pielęgnacyjny

Zasiłek pielęgnacyjny jest wypłacany celem częściowego pokrycia wydatków związanych z koniecznością sprawowania opieki i pomocy innej osoby w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji.

Wsparcie to może zostać udzielone:

1. dziecku z orzeczeniem o niepełnosprawności;

2. osobie niepełnosprawnej, która ukończyła 16 lat i posiada orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności;

3. osobie niepełnosprawnej, która ukończyła 16 lat i posiada orzeczenie o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, pod warunkiem że niepełnosprawność powstała przed ukończeniem 21. roku życia;

4. osobie, która ukończyła 75 lat.

Zasiłku pielęgnacyjnego nie otrzymają osoby uprawnione do pobierania dodatku pielęgnacyjnego, przebywające w instytucjach zapewniających całodzienne utrzymanie, a także osoby, których członek rodziny pobiera taki rodzaj wsparcia za granicą.

Osoba zainteresowana pomocą w tej formie musi złożyć w urzędzie gminy lub miasta wniosek o ustalenie prawa do zasiłku pielęgnacyjnego. Powinna do niego dołączyć:

1. skrócony odpis aktu urodzenia dziecka lub inny dokument urzędowy potwierdzający wiek dziecka;

2. kopię orzeczenia o niepełnosprawności (do wglądu należy przedłożyć oryginał).

Dodatek pielęgnacyjny

Świadczenia dla osób niepełnosprawnych obejmują także dodatek pielęgnacyjny. Nie należy mylić go z zasiłkiem pielęgnacyjnym – są to dwa różne świadczenia. Dodatek pielęgnacyjny przysługuje osobie, która:

1. ma orzeczoną całkowitą niezdolność do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub

2. ukończyła 75. rok życia.

Do wniosku o dodatek pielęgnacyjny należy przekazać do ZUS-u także:

1. zaświadczenie o stanie zdrowia na druku OL-9 (nie wcześniej niż miesiąc przed złożeniem wniosku);

2. dokumentację medyczną oraz inne dokumenty mające znaczenie dla wydania orzeczenia o całkowitej niezdolności do pracy oraz do samodzielnej egzystencji.

500 plus dla osób niepełnosprawnych 

Świadczenie uzupełniające zwane potocznie „500 plus” to dodatkowa pomoc dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji. Wsparcie może uzyskać osoba niezdolna do samodzielnej egzystencji, a status ten został stwierdzony jednym z niżej wymienionych dokumentów:

1. orzeczeniem o całkowitej niezdolności do pracy i niezdolności do samodzielnej egzystencji;

2. orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji.

Aby otrzymać świadczenie uzupełniające, osoba niepełnosprawna nie może pobierać świadczeń finansowanych ze środków publicznych w łącznej wysokości przekraczającej 1600 zł brutto. W kwocie tej należy uwzględnić sumę świadczeń wypłacanych przez zagraniczne instytucje właściwe do spraw emerytalno-rentowych oraz pamiętać o dokonaniu ustawowych wyłączeń.

Aby otrzymać to świadczenie, w ZUS-ie oprócz wniosku należy przedłożyć:

1. orzeczenie o niezdolności do samodzielnej egzystencji albo orzeczenie o całkowitej niezdolności do pracy i niezdolności do samodzielnej egzystencji albo wydane (przed 1 września 1997 r.) przez komisję lekarską do spraw inwalidztwa i zatrudnienia orzeczenie o zaliczeniu do I grupy inwalidów. Jeśli takie orzeczenie znajduje się w dokumentacji emerytalno-rentowej klienta w ZUS-ie – nie trzeba go dołączać;

2. jedno z wcześniej wymienionych orzeczeń dotyczących niezdolności do pracy i samodzielnej egzystencji;

3. jeśli orzeczenie wymienione w pkt 2. nie zostało wydane lub upłynął termin jego ważności, to należy dołączyć również zaświadczenie o stanie zdrowia oraz dokumentację medyczną i inne dokumenty mające znaczenie dla wydania orzeczenia o niezdolności do samodzielnej egzystencji, np. kartę badania profilaktycznego, dokumentację rehabilitacji leczniczej lub zawodowej.

Renta socjalna

Kolejną formą wsparcia dla osób niepełnosprawnych jest renta socjalna. Taką pomoc mogą otrzymać osoby całkowicie niezdolne do pracy, o ile:

1. ukończyły 18. rok życia;

2. stały się niezdolne do pracy:

a. przed ukończeniem 18. roku życia;

b. w szkole lub uczelni wyższej – zanim ukończyły 25 lat;

c. w czasie nauki w szkole doktorskiej, studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej.

Aby otrzymać taki rodzaj świadczenia dla osób niepełnosprawnych, konieczne jest złożenie w ZUS-ie wniosku o rentę socjalną wraz z:

1. zaświadczeniem ze szkoły/uczelni potwierdzającym okres nauki;

2. zaświadczeniem o stanie zdrowia OL-9, które wystawi lekarz opiekujący się osobą niepełnosprawną (lekarz powinien wystawić ten dokument nie wcześniej niż miesiąc przed datą złożenia wniosku o rentę);

3. dokumentacją medyczną potwierdzającą stan zdrowia;

4. dokumentacją od pracodawcy – zaświadczenie o okresie umowy oraz kwocie przychodu wraz z wywiadem zawodowym (druk OL-10);

5. oświadczeniem dotyczącym własności lub współwłasności nieruchomości rolnej przekraczającej 5 ha.

Świadczenie pielęgnacyjne

Ta forma wsparcia przysługuje osobom, które zrezygnowały z zatrudnienia czy innej pracy zarobkowej celem sprawowania opieki nad kimś niepełnosprawnym. Co ważne, dotyczy to sytuacji, kiedy niepełnosprawność osoby wymagającej opieki powstała:

1. przed uzyskaniem pełnoletności;

2. przed ukończeniem 25. roku życia, ale podczas nauki w szkole lub szkole wyższej (konieczne jest potwierdzenie nauki odpowiednim oświadczeniem wnioskodawcy).

Opiekun powinien złożyć w urzędzie gminy lub miasta wniosek o ustalenie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego i dołączyć do niego:

1. skrócony odpis aktu urodzenia dziecka lub inny dokument urzędowy potwierdzający wiek dziecka;

2. kopię orzeczenia o niepełnosprawności (do wglądu należy przedłożyć oryginał).

Specjalny zasiłek opiekuńczy

Świadczenie to przysługuje osobom, na których ciąży obowiązek alimentacyjny, czyli pokrewieństwo 1. i 2. stopnia (dzieci – rodzice, wnuki – dziadkowie, rodzeństwo) oraz współmałżonkowi, jeżeli:

1. nie podejmują pracy zarobkowej;

2. rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej

– celem sprawowania opieki nad osobą posiadającą orzeczony znaczny stopień niepełnosprawności lub orzeczoną niepełnosprawność, a dodatkowo dotyczą ich wskazania: o konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji.

W przypadku specjalnego zasiłku opiekuńczego wymagań jest o wiele więcej niż przy pozostałych świadczeniach. Tu, inaczej niż przy innych formach wsparcia, obowiązuje również kryterium dochodowe.

Ulgi PKP i PKS

Osoby:

1. ze znacznym stopniem niepełnosprawności (I grupą inwalidzką, orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji), posiadają – zgodnie z zasadami ogólnymi – uprawnienie do ulgi: 49% ulgi na przejazdy w pociągach PKP – tylko w klasie 2. pociągów oso­bowych; 37% ulgi w pociągach pospiesznych, ekspresowych, IC i EC; 49% ulgi na przejazdy w autobusach PKS w komunikacji zwykłej, na podsta­wie biletów jednorazowych; 37% ulgi w autobusach PKS po­spiesznych i przyspieszonych, na podstawie biletów jednorazowych; 95% ulgi na przejazdy w pociągach PKP i autobusach PKS dla opieku­­na towarzyszącego

2. w podróży (na podstawie jednego z dokumentów podopiecznego oraz biletów jednorazowych), przy czym opiekun musi być pełnoletni (skończone 18 lat), a w przypadku osoby niewidomej musi mieć skończone 13 lat;

3. osoby niewidome uznane za niezdolne do samodzielnej egzystencji są uprawnione do ulgi 93% przy przejazdach środkami publicznego transportu zbiorowego kolejowego w pociągach osobowych. Opiekunowie osób niewidomych i opiekunowie osób ze znaczną niepełnosprawnością są uprawnieni do ulgowych przejazdów środkami transportu publicznego. Opiekun towarzyszący w podróży osobie niezdolnej do samodzielnej egzystencji (inwalidzie I grupy lub osobie ze znacznym stopniem niepełnosprawności) oraz przewodnik towarzyszący w podróży osobie niewidomej lub ociemniałej – posiada uprawnienie do 95% ulgi w przejazdach środkami publicznego transportu zbiorowego kolejowego. Warunkiem korzystania z uprawnienia jest posiadanie przez osobę, której opiekun towarzyszy, jednego z dokumentów osoby niewidomej lub ociemniałej lub osoby niezdolnej do samodzielnej egzystencji (inwalidy I grupy, osoby ze znacznym stopniem niepełnosprawności);

dzieci i młodzież niepełnospraw­na uczęszczające do szkoły, nie dłużej niż do ukończenia 24. roku życia, a studenci do 26. roku życia, ich rodzice lub opiekunowie mają prawo do: 78% ulgi na przejazdy w pociągach osobowych i pospiesznych, ekspreso­wych EC, IC PKP (tylko w 2. klasie) i we wszystkich rodzajach autobusów PKS na trasie z miejsca zamieszkania lub miejsca pobytu do: szkoły, przed­szkola, ośrodka rehabilitacji, domu pomocy społecznej, zakładu opieki zdrowotnej, poradni psychologiczno–pedagogicznej, placówki opiekuń­czo-wychowawczej, ośrodka wsparcia i z powrotem, na podstawie legitymacji szkolnej; oraz bezpłatnych przejazdów na trasie z miejsca zamieszkania do szkoły, na podstawie ważnej legitymacji szkoły specjalnej z podaną trasą dojazdu (dotyczy młodzieży uczęszczającej do szkół specjalnych); do bezpłatnego przejazdu ma prawo również opiekun dziecka na podstawie zaświadczenia wydanego przez szkołę, z podaną trasą dojazdu.

Udogodnienia dla osób niepełnosprawnych na lotnisku i w samolocie

– zarówno na lotnisku, jak i w samolocie osoby niepełnosprawne mogą liczyć na odpowiednią pomoc. Przewoźnicy lotniczy muszą stosować się do rozporządzenia UE nr 1107/2006 z dnia 5 lipca 2006 o prawach pasażerów niepełnosprawnych i o ograniczonej mobilności. Ponadto większość linii lotniczych oferuje możliwość skorzystania z usługi opieki specjalnej, która obejmuje pomoc przy wsiadaniu i wysiadaniu do samolotu, pomoc przy rozlokowaniu bagażu, możliwość podstawienia wózka inwalidzkiego, itp. Osoba niepełnosprawna podróżująca sama musi umieć samodzielnie skorzystać z toalety, samodzielnie spożywać posiłek oraz samodzielnie zaaplikować sobie odpowiednie lekarstwa. Osoby niepełnosprawne muszą być również zdolne do samodzielnego założenia i korzystania z maski tlenowej. Jeśli osoba niepełnosprawna nie jest w stanie wykonać jednej z powyższych czynności, musi podróżować pod opieką osoby, która ma ukończone 16 lat. Ze względów bezpieczeństwa linie lotnicze ograniczają ilość wszystkich osób niepełnosprawnych na pokładzie (od 3 do 5 osób w zależności od trasy i przewoźnika), dlatego o rezerwację biletów lotniczych należy zadbać odpowiednio wcześnie. Należy również powiadomić linie lotnicze o zamiarze przewozu wózka inwalidzkiego oraz podać takie informacje na temat mobilności pasażera – np. czy potrafi sam wchodzić i schodzić po schodach. Wszystkie linie lotnicze umożliwiają przewóz wózków inwalidzkich. Jeśli wózek przekracza rozmiary pozwalające na swobodny przejazd na pokładzie samolotu, zostaje on nadany jako bagaż rejestrowany do luku samolotu bezpłatnie. W przypadku wózków elektrycznych należy podać informacje, czy wózek jest napędzany za pomocą akumulatorów suchych czy wypełnionych płynnym elektrolitem. Należy również podać informację, czy wózek się składa.

Zwolnienie z opłat radiowo-telewizyjnych (abonamentu)

 – na podstawie orzeczenia o niepełnosprawności, Telekomunikacja Polska (obecnie Orange) udziela rabatu w przypadku choroby narządu wzroku – z orzeczeniem znacznego stopnia niepełnosprawności z symbolem przyczyny niepełnosprawności 04-0 choroby narządu wzroku, lub też zaburzenia głosu, mowy i choroby słuchu z orzeczeniem znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności z symbolem przyczyny niepełnosprawności 03-L – zaburzenia głosu, mowy i choroby słuchu.

Ulgi udzielane są osobom niepełnosprawnym lub ich opiekunom, jeśli osoba niepełnosprawna ukończyła 16 rok życia. Od 16 maja 2005 r. zwol­nienie nie przysługuje osobom, które mieszkają we wspólnym gospodarstwie domowym z co najmniej dwiema oso­bami, które ukończyły 26. rok życia i które nie spełniają warunków do uzyskania tych zwolnień. Prawo do zwolnień od opłat abo­namentowych zachowują osoby, które korzystają z tego prawa na podstawie dotychczasowych przepisów, pod warunkiem dostarczenia w ciągu 6 miesięcy oświadczenia o spełnia­niu warunków do korzystania z tych zwolnień.

 Uprawnienia m.in. w przychodni, aptece – od 1 lipca 2018 r. osoby ze znacznym stopniem niepełnosprawności mają prawo do korzystanie poza kolejnością ze świadczeń opieki zdrowotnej oraz zaopatrywanie się w aptece bez kolejki.

Uprawnienia w urzędzie – osoba niepełnosprawna lub z dzieckiem niepełnosprawnym może załatwiać sprawy poza kolejnością w instytucjach i urzędach publicznych oraz w sklepach.

Uzyskanie karty parkingowej – imienną kartę parkingową można otrzymać tylko na podstawie orzeczeń wydawanych przez Powiatowe/Miejskie Zespoły do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności. Orzeczenie o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności w punkcie 9 musi zawierać wskazanie do wydania karty parkingowej, czyli przesłankę określoną w art. 8 ust. 3a pkt 1 i 2 ustawy z 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym.

Orzeczenia Powiatowego/Miejskiego Zespołu do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności nie są w żadnym przypadku podstawą do ubiegania się o rentę i emeryturę. Zespół nie wypłaca świadczeń finansowych. Orzeczenie jest dokumentem potwierdzającym niepełnosprawność.
Przysługujące osobie niepełnosprawnej świadczenia oraz ulgi i uprawnienia uzależnione są od orzeczonej niepełnosprawności lub stopnia niepełnosprawności, a w niektórych przypadkach również od kodu schorzenia lub szczegółowego wskazania znajdującego się na orzeczeniu.
Otrzymane w Zespole orzeczenie należy złożyć we właściwej instytucji, przyznającej świadczenia lub ulgi.

Do kiedy ważne orzeczenia po pandemii

Zmiany normują, że orzeczenia o niepełnosprawności lub jej stopniu, których okres ważności upłynąłby:

1. do 31 grudnia 2020 r. – zachowują ważność do 31 grudnia 2023 r.,

2. w okresie od 1 stycznia 2021 r. do 31 grudnia 2021 r. – zachowują ważność do 31 marca 2024 r.,

3. w okresie od 1 stycznia 2022 r. do dnia, który poprzedzi wejście w życie tych przepisów (wejdą w życie po 3 miesiącach od ogłoszenia w Dzienniku Ustaw) zachowają ważność do 30 września 2024 r.

Wszystkie orzeczenia będą jednak ważne nie dłużej niż do dnia wydania nowego ostatecznego orzeczenia o niepełnosprawności lub jej stopniu.

W takich samych terminach jak orzeczenia ważność utracą karty parkingowe dla osób indywidualnych, dla placówek zaś będą ważne do 31 marca 2024 r. Również świadczenia z pomocy społecznej i inne, które są powiązanie z orzeczeniem o niepełnosprawności, będą przyznane do nowej daty ważności orzeczenia.

źródła.

1. www.pfron.org.pl

2. www.zus.pl

3. www.gov.pl

4. www.niepelnosprawni.pl

Autor: Arkadiusz Spychała – pracownik socjalny Wielkopolskiego Centrum Onkologii, dysponuje dużą wiedzą z zakresu pomocy społecznej przydatną dla pacjentów onkologicznych. 

„Poprawa jakości w opiece onkologicznej w kontekście procedowanej Ustawy o jakości i bezpieczeństwie pacjenta.”

Posted on by jstraburzynska

Artykuł powstał w ramach projektu  pt.: „Wydawnictwa dla Amazonek”,  który realizowany jest dzięki dofinansowaniu ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych

„Poprawa jakości w opiece onkologicznej w kontekście procedowanej Ustawy o jakości i bezpieczeństwie pacjenta.”

Autorka: Dr Małgorzata Gałązka-Sobotka

25 marca 2023 r.

Poprawa dostępu do opieki zdrowotnej wysokiej jakości, lepsze dopasowanie opieki zdrowotnej do zmieniających się trendów demograficznych, popraw jakości życia związanej ze zdrowiej pacjentów i ich opiekunów to określenia, które nadają ton dyskusji o przyszłości polskiego systemu ochrony zdrowia.  Stały się fundamentem dla dokumentu strategicznego jakim jest „Zdrowa przyszłość. Ramy strategiczne rozwoju systemu ochrony zdrowia na lata 2021–2027, z perspektywą do 20230 r.” oraz wielu innych opracowań, mających formę ustaw lub uchwał Rady Ministrów, które mają w szczególe definiować cele i działania w wybranych obszarach, prowadzące do realizacji wizji jaką jest wydłużenie życia Polaków i poprawa ich stanu zdrowia. Według Joint Comission on Acreditation of Heathcare Organizations jakość to stopień, w jakim każda usługa świadczona pacjentowi jest udzielana zgodnie z aktualną wiedzą medyczną oraz nie tylko zwiększa prawdopodobieństwo uzyskania pożądanego wyniku opieki, ale także zmniejsza ryzyko wystąpienia efektów niepożądanych np. powikłań, reoperacji, zakażeń itp.

Szczególnego znaczenia nabiera ten cel w kontekście jednego z najważniejszych wyzwań epidemiologiczno-demograficznych, jakim jest zapadalność, chorobowość oraz umieralność z powodu chorób onkologicznych. Z danych zawartych w mapach potrzeb zdrowotnych wynika, że choroby te są drugą najczęstszą przyczyną zgonów po chorobach układu krążenia, powodując 27% zgonów mężczyzn oraz 24% zgonów kobiet, co gorsze zapadalność na nie stale rośnie i zatrzymanie tego trendu uznaje się za największe wyzwanie dla zdrowia publicznego w Polsce. Niezadowalające są wskaźniki przeżyć 5-letnich ogółem – wartości osiągane w Polsce dzieli znaczny dystans od wyników europejskich. Dla obu płci wynosi on w naszym kraju średnio 42,7% wobec 54,6% dla Europy.

Wśród metod i narzędzi, mających przynieść istotną poprawę skuteczności opieki i jej efektywności zarówno eksperci krajowy, jak również międzynarodowi szczególną rolę przypisują strategicznemu podejściu do zarządzania opieką onkologiczną, ale również wzmocnieniu mechanizmów ewaluacji i monitorowania jakości opieki. Materializacją takiego podejścia było przyjęcie przez Radę Ministrów w formie uchwały w lutym 2020 r. Narodowej Strategii Onkologicznej, w której cele strategiczne skoncentrowano na obniżenie zachorowalności na choroby nowotworowe przez edukację zdrowotną, promocję zdrowia i profilaktykę, zapewnieniu równego dostępu do wysokiej jakości kompleksowej i skoordynowanej opieki zdrowotnej, która zorientowana będzie przede wszystkim na chorym i jego potrzebach, ze szczególnym uwzględnieniem poprawy jakości życia chorych i ich rodzin. Niestety cechą szczególną polskiego systemu jest dotkliwe zróżnicowanie regionalne w skuteczności leczenia, czego miarą jest przywoływany już wskaźnik 5-letnich przeżyć netto. W zależności od rodzaju nowotworu różnice między województwami sięgają ponad 10%, dla przykładu w przypadku raka gruczołu krokowego wynosi on 72% w województwie opolskim i 84% w województwie pomorskim, dla raka szyjki macicy waha się od 47% w województwie śląskim do 64% w województwie podlaskim. Problemem jest identyfikacja kluczowych przyczyn tych różnic i podjęcie interwencji nakierowanych na ich neutralizację.

Narzędziami do realizacji tych celów mają być, nie tylko dodatkowe środki finansowe na rozwój infrastruktury, kadr, dostęp do nowoczesnych technologii, ale przede wszystkim zmiany organizacyjne, których fundamentem powinno być zwiększenie kontroli procesów diagnostyczno-terapeutycznych i ich wyników. Architekci nowego systemu opieki onkologicznej podkreślali od początku znaczenie profilaktyki, ale także rejestrów medycznych oraz integracji i kompatybilności systemów informatycznych, którymi posługują się świadczeniodawcy z np. Systemem Diagnostyki i Leczenia Onkologicznego AP-DiLO, aplikacją Kolejki Centralne AP-KOLCE. Istnieję świadomość, że bez dostępu do wiarygodnych danych w czasie rzeczywistym nie jest możliwe identyfikowanie najsłabszych ogniw systemu opieki onkologicznej i jej stała poprawa. 

Poprawa jakości opieki onkologicznej nie jest i nie powinna być rozpatrywana w oderwaniu od reform zachodzących w innych segmentach systemu ochrony zdrowia. Procesy zachodzące w podstawowej opiece zdrowotnej oraz narzędzia projektowane w takich aktach prawnych jak: Ustawa o jakości i bezpieczeństwie pacjenta lub Modernizacji i poprawie efektywności szpitalnictwa mogą istotnie wspierać realizację celów strategii onkologicznej. 

Szczególną rolę w procesie stałej poprawy jakości opieki na pacjentami chorującymi na nowotwory może odegrać przyjęcie aktu prawnego, który jednoznacznie zdefiniuje priorytet jakości i bezpieczeństwa w całym systemie opieki zdrowotnej w Polsce. Od wielu lat liczne środowiska sektora zdrowia apelują o przyjęcie ustawy, która zwiększy presję na pomiar jakości i efektywności, tworząc tym samym przestrzeń do zmiany modeli publicznego finansowania usług zdrowotnych, których cena w znacznie większym stopniu uzależniona powinna być od efektu interwencji medycznej, a nie samego jej zaistnienia. Zgodnie z intencją Ministra Zdrowia opracowana regulacja ma na celu wdrożenie rozwiązań prawno-organizacyjnych, które w sposób kompleksowy i skoordynowany będą realizowały cele i priorytety polityki zdrowotnej w obszarze jakości. Systemowe monitorowanie jakości udzielanych świadczeń medycznych pozwoli na osiągnięcie wielu celów szczegółowych oczekiwanych, zarówno przez pacjentów, jak również środowisko świadczeniodawców, organów założycielskich, jak również władzę centralną, w tym m.in.: poprawę skuteczności diagnostyki i leczenia poprzez stałą ewaluację skuteczności, która jest środkiem do doskonalenia praktyki klinicznej w oparciu o dane dostarczane z rejestrów medycznych,  w oparciu o model benchmarkingu, czyli porównywania podmiotów pod względem jakości. 

W tym kontekście projekt ustawy o jakości i bezpieczeństwie pacjenta wnosi trzy zasadnicze rozwiązania, których upowszechnienie w systemie opieki wesprze procesy optymalizacji w obszarach dziedzinowych, w tym przypadku onkologii. Jest to, po pierwsze obowiązek tworzenia i zarządzania wewnętrznym systemem zapewnienia jakości i bezpieczeństwa pacjenta w każdej placówce leczniczej, którego sercem jest proces monitorowania zdarzeń niepożądanych oraz system kompensacji szkód, powstałych wskutek zaistnienia takowych w praktyce medycznej. Po drugie, Narodowy Fundusz Zdrowia jako dysponent naszych składek zdrowotnych będzie miał za zadanie monitorowanie i ewaluowanie wskaźników jakości w każdej placówce finansowanej ze środków publicznych, uwzględniając w ocenie, zarówno wskaźniki o charakterze klinicznym np. odsetek pacjentów, u których wykonano reoperację, odsetek terminowego zakończenia diagnostyki pogłębionej, odsetek terminowego podjęcia leczenia, jak również zarządczym np.  liczba skarg pacjentów składanych do Narodowego Fundusz Zdrowia w zakresie organizacji i sposobu udzielania świadczeń. Istotnym komponentem oceny będzie także satysfakcja pacjentów, której regularne badanie uznane będzie przez płatnika za troskę o komfort pacjenta i otwarcie na jego potrzeby. Po trzecie, w regulacji tej zdefiniowano zasady tworzenia i wykorzystania rejestrów medycznych, jako narzędzi powszechnie wykorzystywanych w systemach ochrony zdrowia do oceny skuteczności i efektywności podejmowanych interwencji oraz stosowanych technologii medycznych. 

Nie ulega wątpliwości, że brakującym lub bardzo upośledzonym mechanizmem w polskim systemie ochrony zdrowia jest ocena jakości (Quality Assessment). Od lat wdrażane są kolejne reformy, które odrzucały ten element, koncentrując się na zmianach w strukturze zasobów i zasadach ich alokacji. Lekceważono same procesy organizacji świadczeń i ich rezultaty. W konsekwencji bez poznania rzeczywistej jakości usług dostarczanych przez dany podmiot leczniczy i to zarówno, w wymiarze skuteczności klinicznej, jak również doświadczeń pacjentów niemożliwa jest całościowa ocenę wdrażanych w systemie zmian i ich modyfikacja. 

Proces doskonalenia jakości (Quality Improvement) usług medycznych wymaga bowiem stałej, cyklicznej analizy aktualnej sytuacji, identyfikacji przyczyn istotnych różnic na tle innych uczestników rynku, określenia źródeł dysfunkcji, zaprojektowania i wdrożenia działań naprawczych, a następnie sprawdzenia ich rezultatów. Tylko konsekwentne i ciągłe monitorowanie jakości pozwala ją poprawiać, uzyskując w zamian coraz lepsze wyniki leczenia, znacznie lepsze doświadczenia pacjentów z korzystania z opieki, ale co równie ważne bardzo często także zwiększenie efektywności ekonomicznej. Zgodnie z koncepcją M. Portera określaną w literaturze jako value based healthcare zwiększa się udział placówki w tworzeniu wartości zdrowotnej, której pomiar powinien być dokonywany w każdej organizacji medycznej w odniesieniu do każdego pacjenta. Suma wartości w poszczególnych placówkach tworzy kapitał zdrowia, który warunkuje rozwój społeczno-gospodarczy państwa. 

Wprawdzie procedowana ustawa rodzi wiele kontrowersji, szczególnie związanych z bezpieczeństwem prawnym personelu medycznego w kontekście raportowania zdarzeń niepożądanych, ale także kwestii związanych z koncentracją w rękach NFZ wszystkich narzędzi oceny jakości, nie mniej nie ulega wątpliwości, że powstanie ramy prawnej dla ugruntowania narzędzi pomiaru jakości usług zdrowotnych jest niezbędne dla poprawy kondycji zdrowotnej polskiego społeczeństwa. Obszary sporne powinny być przedmiotem pogłębionej analizy i przestrzenią do merytorycznego dialogu wielu środowisk, które na koniec muszę być zaangażowane w poprawę jakości. Pozostaje mieć nadzieję, że w procesie legislacji wypracowany zostanie konsensus i możliwe będzie rozpoczęcie budowy systemu doskonalenia jakości, który w swej naturze, wymagać będzie zapewne stałego monitorowania skuteczności przyjętych rozwiązań prawnych i ich modyfikacji. 

Zmiany w systemie opieki onkologicznej muszą być podporządkowane kluczowym regułom nakreślonym w ustawie o jakości i bezpieczeństwie pacjenta, w szczególności procesowi stałej ewaluacji efektów podejmowanych interwencji profilaktycznych, diagnostycznych i terapeutycznych, wdrażanych zmian w strukturze zasobów, organizacji procesów. Jakość usług świadczonych na rzecz pacjentów onkologicznych uwarunkowana jest jakością procesów zachodzących w wielu sferach, tj. klinicznej, zarządczej, technicznej, informacyjnej, klinicznej, administracyjnej, marketingowej i innych. Jej pomiar w tych wymiarach jest niezbędny.  W innym przypadku ogrom pracy i zasobów zaangażowanych w reformę opieki onkologicznej mogą zostać zmarnowane, bowiem nie przyniosą oczekiwanych rezultatów, w szczególności zmniejszenia zapadalności, wydłużenia życia chorych na nowotwory i poprawy jego jakości. Istotną miarą sukcesu zmian w polskiej onkologii będzie zmniejszenie nierówności w dostępie do świadczeń wysokiej jakości, zgodnych z aktualną wiedzą medyczną. Osiągnięcie tego celu wymaga jednak celowanych interwencji w konkretnych podmiotach leczniczych i regionach, których nie podejmie się bez szczegółowej wiedzy o poziomie, skali i dynamice tych dysproporcji oraz ich przyczyn źródłowych. Ustawa o jakości i bezpieczeństwie pacjenta nakłada na kierownika placówki leczniczej obowiązek publikacji corocznych raportów nt. jakości w podmiocie i sposobach jej doskonalenia. Upowszechnienie tej praktyki byłoby kamieniem milowym na drodze polskiego systemu w kierunku poprawy skuteczności i efektywności. 

Autorka: Dr Małgorzata Gałązka-Sobotka, Dziekan Centrum Kształcenia Podyplomowego oraz Dyrektor Instytutu Zarządzania w Ochronie Zdrowia Uczelni Łazarskiego. Od 2015 r. wiceprzewodnicząca Rady Narodowego Funduszu Zdrowia (członek rady od 2010 r.). Dyrektor programu MBA w Ochronie Zdrowia oraz kierownik merytoryczny wielu certyfikowanych przez Uczelnię Łazarskiego programów szkoleniowych dedykowanych profesjonalistom medycznym, kadrze zarządzającej placówkami leczniczymi oraz pracownikom instytucji publicznych z sektora zdrowia. Inicjatorka i liderka Sektorowej Rady ds. Kompetencji w opiece zdrowotnej i opiece społecznej. 

„Choroba nowotworowa a leczenie uzdrowiskowe/sanatoryjne”

Posted on by jstraburzynska

Artykuł powstał w ramach projektu  pt.: „Wydawnictwa dla Amazonek”,  który realizowany jest dzięki dofinansowaniu z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych

Pracując w szpitalu onkologicznym często spotykam się z pytaniem ze strony pacjentów „ co muszą zrobić, aby pojechać do sanatorium”? Dodają przy tym, że nigdy nie byli w sanatorium a teraz zachorowali i chcieliby z takiego wyjazdu skorzystać. Niestety nasze ustawodawstwo  nie zezwala na leczenie uzdrowiskowego w przypadku pacjentów onkologicznych. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 05 stycznia 2012 roku w sprawie sposobu kierowania i kwalifikowania pacjentów do zakładów lecznictwa uzdrowiskowego (Dz.U. 2012, poz. 14)  w  § 5  pkt 4 mówi, że  przeciwskazaniem do leczenia uzdrowiskowego albo rehabilitacji uzdrowiskowej jest czynna choroba nowotworowa oraz okres przed upływem :         1) 5 lat w przypadku : czerniaka złośliwego, białaczki, ziarnicy złośliwej, chłoniaków złośliwych i nowotworów nerki                                                                                                                                                 2) 12 miesięcy w przypadku innych  nowotworów złośliwych – od zakończenia  leczenia operacyjnego, chemioterapii lub radioterapii , z wyłączeniem leczenia hormonalnego.                                                                                                                                Przepisy te od wielu lat nie zmieniły się i budzą wiele kontrowersji.  Nie zgadzają się z nimi pacjenci  a także specjaliści zajmujący  się lecznictwem uzdrowiskowym oraz onkolodzy.  W ministerstwie zdrowia powołano zespół ekspertów pod kierownictwem  krajowego konsultanta w dziedzinie rehabilitacji, który ma opracować nowe wytyczne  do rehabilitacji dla pacjentów chorych na nowotwory. Trwają prace nad zmianą legislacyjną rozporządzenia ministra zdrowia, które reguluje dostępność do leczenia uzdrowiskowego  pacjentom z chorobą nowotworową  tak, by to lekarz onkolog decydował o możliwości podjęcia przez nich tego  leczenia. Nie ma żadnych dowodów naukowych potwierdzających, że na  danym etapie choroby nowotworowej, pacjent nie może podjąć leczenia uzdrowiskowego, Jest oczywistym, że ostra faza choroby, wyklucza pacjenta z tej formy leczenia. Jednakże to lekarz onkolog powinien decydować o tym, co dla zdrowia jego pacjenta jest wskazane.  Według specjalistów z zakresu lecznictwa uzdrowiskowego, leczenie uzdrowiskowe to nie tylko leczenie bodźcowe. Do zabiegów przynoszących poprawę zdrowia dokładane są elementy, które odgrywają ważną rolę pod względem psychiki. Istotnym elementem eliminującym stres związany z chorobą nowotworową jest po prostu odpoczynek. Niestety wielu lekarzy nadal uważa, że rehabilitacja nie powinna być stosowana u pacjentów onkologicznych, bo może im tylko zaszkodzić. Pacjenci słyszą często od lekarzy, że wyjazd do sanatorium może tylko wpłynąć na pogorszenie stanu zdrowia, że nie wolno wyjeżdżać nad morze czy też w góry, bo nie wolno zmieniać  klimatu.   Konsultant krajowy  w dziedzinie onkologii klinicznej prof. Maciej Krzakowski  zaprzecza takim opiniom. Uważa bowiem, że jest to błędny pogląd i należałoby wreszcie zerwać z tym mitem dla dobra pacjentów. Według prof. Krzakowskiego prawidłowo prowadzona w uzdrowiskach rehabilitacja jest ważnym uzupełnieniem kompleksowego leczenia chorych na nowotwory. Są oni narażeni na liczne obciążenia związane z samym schorzeniem, jak i leczeniem  / chirurgicznym, chemioterapią i radioterapią /. Często są osłabieni i okaleczeni, mają obniżoną odporność organizmu, obrzęki z powodu usunięcia węzłów chłonnych i ogólnie źle się czują. Nierzadko popadają w depresję. Chory  zazwyczaj pragnie troski i opieki ze strony lekarza czy pielęgniarki. Fachowa opieka ze strony personelu uzdrowiska pozbywa pacjentów lęków, napawa poczuciem bezpieczeństwa. Ze strony lekarza uzdrowiskowego to stała codzienna praca nad chorym w kierunku utrwalania wiary we własne możliwości i powrotu do zdrowia. A co za tym idzie poprawy sprawności fizycznej i psychicznej. W czasie leczenia uzdrowiskowego stosuje się różne formy psychoterapeutyczne. Może to być terapia polegająca na działaniu słowem i postawą  lekarza albo działanie za pomocą muzykoterapii, choreoterapii czy biblioterapii zastosowanych jako wypełnienie czasu chorego między zabiegami. Jedną z metod uzupełniających fizjoterapię uzdrowiskową jest terenoterapia czyli wykorzystanie walorów klimatycznych i krajobrazowych danego uzdrowiska, oddziaływujących korzystnie na psychikę chorego.        Jak wcześniej wspomniałam rehabilitacja w warunkach uzdrowiskowych może poprawić stan ogólny, zwłaszcza ogólną sprawność organizmu.  Profesor Krzakowski uważa, że nie należy  czekać, aż po leczeniu zasadniczym stan pacjenta się poprawi i ewentualnie dopiero wtedy kierować go do uzdrowiska. Takie założenie  jest absurdalne – uważa prof. Krzakowski. Według Pana Profesora  bowiem u chorego na nowotwór należy jak najszybciej rozpocząć  rehabilitację. U wielu kobiet po amputacji piersi można całkowicie wyeliminować lub znacznie ograniczyć obrzęki kończyn górnych  rozpoczynając rehabilitację jeszcze przed rozpoczęciem zasadniczego leczenia. Najważniejszym celem rehabilitacji uzdrowiskowej  powinna być poprawa stanu pacjenta gwarantująca powrót do aktywności społecznej oraz zawodowej, a także zwiększenie szansy na uniknięcie nawrotu choroby i przedłużenie życia. Dotyczy to szczególnie chorych na raka piersi, nowotworu tkanek miękkich i kości, układu oddechowego i moczowo-płciowego. Polska jest jednym z nielicznych państw finansujących leczenie  uzdrowiskowe ze środków Narodowego Funduszu Zdrowia oraz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.                                                                                                                                                           Jeśli chodzi o leczenie uzdrowiskowe w ramach NFZ, to  w przypadku pacjentów onkologicznych występują ograniczenia w dostępności do uczestnictwa w tym leczeniu.  Regulacje zawarte są w rozporządzeniu ministra zdrowia z 2012r. o czym pisałam wyżej. Jeśli już pacjent spełni warunki formalne to znaczy upłynie wymagany czas po leczeniu onkologicznym,  to może złożyć  skierowanie wypełnione przez lekarza onkologa lub lekarza POZ do Narodowego Funduszu Zdrowia w celu zakwalifikowania na leczenie. Wypełniając skierowanie lekarz  zaznacza jaki to ma być typ placówki rehabilitacyjnej.  A może to być szpital uzdrowiskowy lub sanatorium uzdrowiskowe.                                                                                    Do szpitali uzdrowiskowych kierowani są pacjenci, których stan zdrowia i schorzenia wymagają bardziej intensywnego leczenia. Jest to kontynuacja leczenia szpitalnego. Uzdrowiskowe leczenie szpitalne osób czynnych zawodowo realizowane jest w ramach zwolnienia lekarskiego, które wystawi szpital uzdrowiskowy po zakończeniu leczenia.  Czas leczenia w szpitalu uzdrowiskowym może trwać  od 21 do 28 dni.  Narodowy Fundusz Zdrowia  pokrywa w całości koszty opieki medycznej, zabiegów oraz zakwaterowania i wyżywienia, co oznacza, że pacjent ponosi tylko koszty dojazdu do szpitala i z powrotem.                                                                                                                                                                                                                                                                                          Do sanatorium natomiast kierowani są pacjenci przewlekle chorzy, których  stan nie wymaga pobytu w szpitalu uzdrowiskowym. Czas leczenia w sanatorium może trwać od 21 do 28 , podobnie jak w szpitalu uzdrowiskowym. Osoby czynne zawodowo przebywają na leczeniu uzdrowiskowym w sanatorium w ramach urlopu wypoczynkowego. NFZ pokrywa koszty zabiegów i opieki medycznej oraz częściowo koszty zakwaterowania i wyżywienia. Natomiast pacjent ponosi częściową odpłatność za koszty wyżywienia i zakwaterowania. Ta odpłatność za jeden dzień pobytu w sanatorium jest uzależniona od standardu zakwaterowania i sezonu.                                                                                       Z rehabilitacji leczniczej można także skorzystać w ramach programów rehabilitacyjnych Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.  Z tej rehabilitacji może skorzystać każdy , kto jest zagrożony utratą zdolności do pracy a rehabilitacja jest szansą  na powrót do pracy. Oprócz tego warunku należy spełnić jeszcze  jeden z poniższych warunków: należy być ubezpieczonym w ZUS, pobierać  albo zasiłek chorobowy albo świadczenie rehabilitacyjne albo rentę okresową  z tytułu niezdolności  do pracy. Wniosek wypełniony przez lekarza prowadzącego ( POZ lub specjalista) wraz z dokumentacją medyczną należy złożyć w dowolnej placówce ZUS. Decyzję o potrzebie  rehabilitacji wydaje lekarz orzecznik  ZUS.  Rehabilitacja w ramach ZUS trwa  24 dni. Może ona być wydłużona lub skrócona przez ordynatora ośrodka rehabilitacyjnego. ZUS  pokrywa  koszty rehabilitacji, zakwaterowania oraz wyżywienia. Zwraca także koszty dojazdu z miejsca zamieszkania do i z ośrodka rehabilitacyjnego.                 Od 2010 roku ZUS realizuje program rehabilitacyjny dla kobiet po mastektomii.  Głównym celem tego programu jest wspomaganie procesu powrotu do pełnej sprawności, a w efekcie umożliwienie kobietom powrotu do pełnego powrotu do życia zawodowego i społecznego. Turnus trwa 24 dni. W czasie rehabilitacji pacjentki są pod opieką zespołu specjalistów składającego się z lekarzy, fizjoterapeutów, psychologów i pielęgniarek. Program rehabilitacji obejmuje ćwiczenia oraz zabiegi, wsparcie  psychologiczne, edukację zdrowotną i promocję zdrowia.  Rodzaj i liczba zabiegów jest dostosowana do indywidualnych potrzeb osoby skierowanej na rehabilitację.                                         Rehabilitacja prowadzona jest pod okiem specjalistów i bez obciążenia codziennymi obowiązkami.  W wyniku rehabilitacji powinno nastąpić zwiększenie zakresu ruchów w stawach okolicy operowanej, poprawa krążenia krwi i przemieszczania płynów ustrojowych. Prawidłowo wykonywane ćwiczenia prowadzą do likwidacji objawów zastoinowych i obrzęków.  Następuje poprawa sprawności całej kończyny górnej po stronie operowanej oraz wzmacniają się mięśnie kręgosłupa, co umożliwia korekcję wady postawy. Masaż limfatyczny poprawia przepływ krwi i limfy przyspieszając wchłanianie obrzęków, poprawia dotlenienie i odżywienie tkanek oraz ułatwia usuwanie z organizmu produktów przemiany materii. Zabiegi fizjoterapeutyczne dobrane indywidualnie dla każdej pacjentki, stanowią niezbędne uzupełnienie kinezyterapii. Należy podkreślić szczególne znaczenie oddziaływania psychologicznego, które stanowi nieodzowny element rehabilitacji onkologicznej. Celem psychoterapii jest wypracowanie pozytywnej postawy wobec ćwiczeń i zabiegów rehabilitacyjnych. Bardzo ważne jest, aby pacjentki przyzwyczaiły się do nowej sytuacji, uzyskały stabilizację psychiczną i komfort życia możliwie bliski temu sprzed choroby. Ważną częścią kompleksowej rehabilitacji jest edukacja zdrowotna obejmująca wyrobienie odpowiednich nawyków warunkujących utrzymanie zdrowia a także nauka automasażu.                                                                                                                      Na  rehabilitację mogą zostać skierowane osoby przebywające na zwolnieniu lekarskim, świadczeniu rehabilitacyjnym lub pobierające rentę okresową z tytułu niezdolności do pracy, jak również osoby pracujące , którym grozi całkowita lub częściowa niezdolność do pracy. Rehabilitacja lecznicza prowadzona prze ZUS przynosi korzyści pacjentkom, które w wyniku poprawy stanu zdrowia i funkcjonowania otrzymują szansę odzyskania zdolności do pracy. Oznacza to, że  kobiety, mimo kontynuacji leczenia mogą być aktywne zawodowo.                                                                                       Istnieje jeszcze jedna forma leczenia uzdrowiskowego.  Są to turnusy rehabilitacyjne z których mogą skorzystać osoby niepełnosprawne, posiadające orzeczenia o stopniach niepełnosprawności lub ich odpowiedniki orzeczeń zusowskich. Wnioski wraz ze skierowaniem na turnus wypełnionym przez lekarza i dokumentacją medyczną składa się do powiatowych centrów pomocy rodzinie. Turnusy te trwają 14 dni i niestety są tylko w części dofinansowane ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. Pozostałą do zapłacenia kwotę wpłacają wnioskodawcy  na konto organizatora turnusu.                                                                                                                                Reasumując po przebytym leczeniu uzdrowiskowym chory staje się odporniejszy na stresy, łatwiej pokonuje trudności dnia codziennego w przypadku rozpoznania i leczenia onkologicznego, nabiera wiary i nadziei na dalsze funkcjonowanie w  rodzinie i w sferze zawodowej.  Dlatego też pacjenci onkologiczni z niecierpliwością czekają na zmianę przepisów regulujących dostęp do leczenia uzdrowiskowego. 

Literatura:

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 05 stycznia 2012 roku w sprawie sposobu kierowania i kwalifikowania pacjentów do zakładów lecznictwa uzdrowiskowego (Dz.U. 2012, poz. 14)   www.zus.pl                                                                                                                                                        www. życie seniora.com                                                                                                                                  www. nfz.gov.pl                                       Puls Medycyny                                                                                                                                                   Rynek Zdrowia

Autorka: Ilona Wicberger – pracownik socjalny w Pracowni Psychologii Klinicznej Wielkopolskiego Centrum Onkologii w Poznaniu oraz członek zespołu orzekajacego w Powiatowym Zespole ds Orzekania o Niepełnosprawności w Obornikach Wlkp., dysponuje dużą wiedzą z zakresu pomocy społecznej przydatną dla pacjentów onkologicznych. 

„Status osoby niepełnosprawnej a praca zawodowa.

Posted on by jstraburzynska

Artykuł powstał w ramach projektu  pt.: „Wydawnictwa dla Amazonek”,  który realizowany jest dzięki dofinansowaniu z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych

„Status osoby niepełnosprawnej a praca zawodowa. 

Zatrudnienie na etat a własna działalność gospodarcza.”

Osoba niepełnosprawna podlega takim samym zasadom zatrudniania jak każdy pracownik. Prawa i obowiązki pracodawcy oraz pracownika w szczególności reguluje Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2019 r. poz. 1172, ze zm.) oraz Kodeks Pracy. 

Status osoby niepełnosprawnej.

Od 1 stycznia 1998 r. podstawą do uznania osoby za niepełnosprawną jest wyłącznie orzeczenie wydane przez powiatowy lub wojewódzki zespół do spraw orzekania o niepełnosprawności lub orzeczenie lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Orzeczenia innych organów, wydane po 31 grudnia 1997 r. nie stanowią podstawy do uznania osoby za niepełnosprawną w rozumieniu ustawy o rehabilitacji.

Orzeczenia o zaliczeniu do grupy inwalidzkiej, wydane przed 1 stycznia 1998r., traktuje się na równi z odpowiednim orzeczeniem o stopniu niepełnosprawności tylko jeżeli są nadal ważne.

W systemie orzecznictwa wyróżniamy następujące rodzaje orzeczeń:

  • orzeczenie o lekkim, umiarkowanym bądź znacznym stopniu niepełnosprawności
  • orzeczenie o  całkowitej bądź częściowej niezdolności do pracy na podstawie odrębnych przepisów
  • orzeczenie o niepełnosprawności wydane przed ukończeniem 16 roku  życia                                        

Jak wynika z powyższego, każdy kto orzeka się tzw. rentowo czyli ZUS bądź KRUS bądź pozarentowo czyli powiatowe zespoły ds. orzekania o niepełnosprawności  wraz z orzeczeniem nabywa status osoby niepełnosprawnej. 

Bardzo często osoby niepełnosprawne wahają się czy podejmować pracę, jeżeli w orzeczeniu napisane jest, że nie możemy pracować bądź tylko w warunkach pracy chronionej. 

Co tak faktycznie oznaczają stopnie niepełnosprawności?

Stopień znaczny – do znacznego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolną do pracy albo zdolną do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej i wymagającą, w celu pełnienia ról społecznych, stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innych osób w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji,

Stopień umiarkowany – do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolną do pracy albo zdolną do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej lub wymagającą czasowej albo częściowej pomocy innych osób w celu pełnienia ról społecznych,

Stopień lekki – do lekkiego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę o naruszonej sprawności organizmu, powodującej w sposób istotny obniżenie zdolności do wykonywania pracy, w porównaniu do zdolności, jaką wykazuje osoba o podobnych kwalifikacjach zawodowych z pełną sprawnością psychiczną i fizyczną

Osoby zaliczone do stopnia znacznego bądź umiarkowanego nie wyklucza możliwości zatrudnienia u pracodawcy, który nie zapewnia  warunków pracy chronionej ( nie jest zakładem pracy chronionej), jeżeli pracodawca ten przystosuje miejsce pracy do potrzeb osoby niepełnosprawnej bądź zatrudni w formie telepracy. 

Niezależnie od orzeczonego stopnia niepełnosprawności bądź niezdolności do pracy, warunkiem nadrzędnym do wykonywania pracy jest orzeczenie lekarza medycyny pracy o zdolności do pracy na danym stanowisku. 

Czas pracy osoby niepełnosprawnej nie może przekraczać 8 godzin na dobę i 40 godzin tygodniowo, a czas pracy osoby niepełnosprawnej zaliczonej do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności nie może przekraczać 7 godzin na dobę i 35 godzin tygodniowo.

Osoba niepełnosprawna nie może być zatrudniona w porze nocnej i w godzinach nadliczbowych.

Stosowanie wskazany powyżej norm czasu pracy, nie powoduje obniżenia wysokości wynagrodzenia wypłacanego w stałej miesięcznej wysokości. Godzinowe stawki wynagrodzenia zasadniczego, odpowiadające osobistemu zaszeregowaniu lub zaszeregowaniu wykonywanej pracy, przy przejściu na normy czasu pracy, o których mowa wyżej, ulegają podwyższeniu w stosunku, w jakim pozostaje dotychczasowy wymiar czasu pracy do tych norm.

Ponadto, zgodnie z art. 16 ustawy o rehabilitacji, wskazanych powyżej norm, nie stosuje się:

  • do osób zatrudnionych przy pilnowaniu oraz
  • gdy na wniosek osoby zatrudnionej, lekarz przeprowadzający badania profilaktyczne pracowników lub w razie jego braku lekarz sprawujący opiekę nad tą osobą wyrazi na to zgodę.

Osoba o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności ma prawo do zwolnienia od pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia:

  1. w wymiarze do 21 dni roboczych w celu uczestniczenia w turnusie rehabilitacyjnym, nie częściej niż raz w roku,
  2. w celu wykonania badań specjalistycznych, zabiegów leczniczych lub usprawniających, a także w celu uzyskania zaopatrzenia ortopedycznego lub jego naprawy, jeżeli czynności te nie mogą być wykonane poza godzinami pracy.

Zgodnie z art. 19 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych osobie zaliczonej do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności przysługuje dodatkowy urlop wypoczynkowy w wymiarze 10 dni roboczych w roku kalendarzowym. Dodatkowy urlop wypoczynkowy udzielany jest na takich samych zasadach, jak zwykły urlop wypoczynkowy. Prawo do pierwszego urlopu dodatkowego osoba niepełnosprawna nabywa po przepracowaniu jednego roku po dniu zaliczenia jej do jednego ze wskazanych powyżej stopni niepełnosprawności. Za dzień zaliczenia do stopnia niepełnosprawności należy uznać dzień posiedzenia zespołu orzekającego (data wydania orzeczenia). Zgodnie z art. 134 Kodeksu pracy jeżeli dobowy wymiar czasu pracy pracownika wynosi co najmniej 6 godzin, to pracownik ma prawo do przerwy w pracy trwającej co najmniej 15 minut, wliczanej do czasu pracy. Niezależnie od tego uprawnienia, osoba niepełnosprawna ma prawo do dodatkowej przerwy w pracy, którą wykorzystać może na gimnastykę usprawniającą lub wypoczynek. Czas takiej dodatkowej przerwy wynosi 15 minut i jest wliczany do czasu pracy.

Pracodawcy zatrudniającemu osoby niepełnosprawne przysługuje ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON) miesięczne dofinansowanie do wynagrodzenia pracownika niepełnosprawnego, o ile pracownik ten został ujęty w ewidencji zatrudnionych osób niepełnosprawnych prowadzonej przez PFRON.

Jaka jest wysokość dofinansowania?

  1.  1800 zł – w przypadku osób niepełnosprawnych zaliczonych do znacznego stopnia niepełnosprawności;
  2.  1125 zł – w przypadku osób niepełnosprawnych zaliczonych do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności;
  3.  450 zł – w przypadku osób niepełnosprawnych zaliczonych do lekkiego stopnia niepełnosprawności.

Pracodawca, który nie zapewnia całościowo jako zakład warunków chronionych pracy, zatrudniając osobę niepełnosprawną może wystąpić do Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych o dofinansowanie do utworzenia i wyposażenia stanowiska pracy dla osoby niepełnosprawnej. Maksymalna wysokość pomocy na wyposażenie jednego stanowiska wynosi piętnastokrotność przeciętnego wynagrodzenia . Dofinansowanie do utworzenia stanowiska pracy jest w formie refundacji. Warunkiem dokonania zwrotu kosztów jest uzyskanie pozytywnej opinii Państwowej Inspekcji Pracy – wydanej na wniosek starosty – o przystosowaniu stanowiska pracy do potrzeb wynikających z niepełnosprawności zatrudnionego pracownika lub w przypadku gdy zatrudnienie osoby niepełnosprawnej nie wymagało przystosowania o spełnieniu warunków bezpieczeństwa i higieny pracy na tym stanowisku.

Pracownik bądź pracownik niepełnosprawny zatrudniony na etat, jeżeli zachoruje ma prawo do świadczeń z ubezpieczenia takich jak zasiłek chorobowy ( pełny wymiar to 182 dni), świadczenie rehabilitacyjne (kolejne 12 miesięcy – nie mogą otrzymać osoby, które posiadają rentę z tytułu niezdolności do pracy) oraz renta z tytułu niezdolności do pracy (jeżeli wcześniej nie miał przyznanej). A co w przypadku osoby prowadzącej własną działalność gospodarczą? Będąc na etacie otrzymujemy świadczenie w wysokości odpowiadającej naszym naszym dochodom. Gdy prowadzimy działalność gospodarczą najczęściej podczas zasiłku chorobowego nasze dochody ulegają radykalnemu obniżeniu i dodatkowo nie możemy wykonywać żadnych czynności związanych z pracą, ponieważ jesteśmy niezdolni do pracy. Oczywiście okres zasiłku chorobowego przy długiej niezdolności do pracy spowodowanej długotrwałym leczeniem należy wykorzystać. Ale co dalej? Świadczenie rehabilitacyjne nie pozwala prowadzić działalności, gdyż tak jak na zasiłku chorobowym nadal nie jesteśmy zdolni do pracy. Czy w takim przypadku jest sens wnioskować o to świadczenie? Otóż, gdy prowadzimy własną działalność gospodarcza i jesteśmy na zasiłku chorobowym a w dalszej perspektywie leczenia okres zasiłku nie będzie wystarczający i jednocześnie zakres naszej pracy pozwala na jej kontynuowanie możemy i powinniśmy wystąpić o rentę z tytułu niezdolności do pracy. Orzeczenie rentowe pozwala nam kontynuować działalność pod warunkiem wpłat pełnej składki. Wraz z orzeczeniem lekarza orzecznika (ZUS bądź KRUS) o niezdolności do pracy nabywamy status osoby niepełnosprawnej. Tym samym możemy wystąpić do Państwowego Funduszu Osób Niepełnosprawnym o refundację składek.  Do uzyskania pomocy uprawniona jest osoba wykonująca działalność gospodarczą w rozumieniu ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej. 

Jaka jest wysokość pomocy?

  1.  100 % kwoty obowiązkowych składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe – w przypadku osób zaliczonych do znacznego stopnia niepełnosprawności;
  2.  60 % kwoty obowiązkowych składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe – w przypadku osób zaliczonych do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności;
  3.  30 % kwoty obowiązkowych składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe – w przypadku osób zaliczonych do lekkiego stopnia niepełnosprawności.

Warunkiem uzyskania refundacji składek jest opłacenie tych składek w całości najpóźniej w dniu złożenia wniosku.

Z takiej pomocy mogą korzystać osoby opłacające tzw. mały ZUS (podstawą wymiaru składek jest 30% przeciętnego wynagrodzenia) bądź duży ZUS ( podstawą wymiaru składek jest 60% przeciętnego wynagrodzenia). 

Ażeby zarejestrować się jako osoba niepełnosprawna prowadząca działalność gospodarczą należy:

  1. złożyć wniosek Wn-U-G
  2. kopie aktualnych dokumentów potwierdzających: pełną i skróconą nazwę wnioskodawcy, o ile posiada,imię i nazwisko wnioskodawcy, numery PESEL, REGON i NIP wnioskodawcy, o ile ich nadanie wynika z przepisów prawa;  Fundusz weryfikuje, czy dane wykazane we wniosku są zgodne z danymi znajdującymi się w rejestrach publicznych: Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEiDG), Krajowym Rejestrze Sądowym (KRS) oraz rejestrze REGON, prowadzonym przez Główny Urząd Statystyczny. W przypadku ustalenia niezgodności danych wykazanych we wniosku z danymi znajdującymi się w rejestrach publicznych, zostaniesz wezwany do złożenia wyjaśnień i/lub przesłania kopii aktualnych dokumentów potwierdzających wskazane dane.
  3. kopię aktualnego orzeczenia o niepełnosprawności (status osoby niepełnosprawnej)
  4. pełnomocnictwo – jeżeli będzie nas reprezentować osoba wskazana.

Będąc osobom niepełnosprawną a raczej mając status osoby niepełnosprawnej bez względu na organ orzeczniczy, który wydał nam to orzeczenie możemy pracować na etacie bądź prowadzić działalność gospodarczą. Przepisy obecnie funkcjonujące pozwalają nam jak i pracodawcom na zmniejszenie kosztów pracy poprzez realizację programów wspomagających takich jak:

  1. Absolwent – ego głównym celem jest umożliwienie wejścia na rynek pracy osób niepełnosprawnych posiadających wykształcenie wyższe lub studiujących na ostatnim roku w szkole wyższej. Wnioskodawcami dofinansowania są szkoły wyższe i organizacje pozarządowe prowadzące działania na rzecz osób niepełnosprawnych. Po pozytywnym rozpatrzeniu wniosku otrzymują one dofinansowanie, które przekazują beneficjentom ostatecznym programu, czyli osobom posiadającym orzeczenie o znacznym, umiarkowanym lub lekkim stopniu niepełnosprawności, będącym absolwentami szkoły wyższej lub realizującymi ostatni rok nauki w szkole wyższej.
  2. Stabilne zatrudnienie – dąży się do podniesienia wskaźnika zatrudnienia osób z niepełnosprawnością w administracji publicznej. Program będzie realizowany do 31 grudnia 2020 r. W tym czasie zostaną podpisane umowy z instytucjami publicznymi, samorządami terytorialnymi oraz instytucjami kultury, w których zobowiązują się one do zatrudniania pracowników niepełnosprawnych w swoich jednostkach. Dofinansowanie z PFRON obejmuje wyposażenie stanowiska pracy dla osoby niepełnosprawnej, adaptację pomieszczeń i otoczenia zakładu pracy, adaptację lub nabycie urządzeń ułatwiających pracę, zakup i autoryzację oprogramowania, szkolenie pracowników w zakresie współpracy z osobami niepełnosprawnymi, szkolenia dla pracowników niepełnosprawnych oraz dowóz do miejsca pracy.
  3. Praca-Integracja – ma na celu podniesienie wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych na otwartym rynku pracy. Celem programu jest – realizowane poprzez dofinansowanie udzielone organizacjom pozarządowym na rekrutowanie – zatrudnienie u wskazanego pracodawcy oraz wsparcie w trakcie zatrudnienia pracowników niepełnosprawnych.

Autor: Arkadiusz Spychała – pracownik socjalny Wielkopolskiego Centrum Onkologii, dysponuje dużą wiedzą z zakresu pomocy społecznej przydatną dla pacjentów onkologicznych. 

„Orzecznictwo rentowe oraz pozarentowe w trakcie pandemii choroby COVID-19. Regulacje dotyczące orzeczeń, które tracą ważność”.

Posted on by jstraburzynska

Artykuł powstał w ramach projektu 

pt.: „Wydawnictwa dla Amazonek”, 

który realizowany jest dzięki dofinansowaniu

 z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych

Od ponad roku zmagamy się z wirusem COVID-19, który zmienił całkowicie  nasze życie prywatne i zawodowe.  Wiele spraw należało przeorganizować i dostosować się do nowej sytuacji. Ale dostosowywanie się do sytuacji a właściwie dostosowywanie sytuacji do zmieniającej się rzeczywistości pociągnęło za sobą szereg nowych rozwiązań i zmianę przepisów. część z nich ustanie po zniesieniu stanu epidemicznego a część zapewne pozostanie będzie nam służyć dalej jako rozwiązania systemowe a nie tymczasowe.  

Rozwiązaniem prawnym nowej sytuacji w obszarze orzecznictwa jest ustawa z dnia 31 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz. U. z 2020 r. poz. 568, na podstawie której przedłużeniu uległa ważność orzeczeń o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności wydawanych przez powiatowe i wojewódzkie zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności.

Zgodnie z art. 15h ust. 1 orzeczenie o niepełnosprawności albo orzeczenie o stopniu niepełnosprawności, wydane na czas określony na podstawie ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, którego ważność:

– upłynęła w terminie do 90 dni przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy (tj. w okresie od 9 grudnia 2019 r. do 7 marca 2020 r.) pod warunkiem złożenia w tym terminie kolejnego wniosku o wydanie orzeczenia, zachowuje ważność do upływu 60. dnia od dnia odwołania stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii, jednak nie dłużej niż do dnia wydania nowego orzeczenia o niepełnosprawności albo orzeczenia o stopniu niepełnosprawności,

 – upływa w terminie od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy (tj. od dnia 8 marca 2020 r.) zachowuje ważność do upływu 60. dnia od dnia odwołania stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii, jednak nie dłużej niż do dnia wydania nowego orzeczenia o niepełnosprawności albo orzeczenia o stopniu niepełnosprawności.

Wejście w życie ww. art. 15h ust. 1 pkt 1 i 2 oznacza, że okres ważności orzeczeń o niepełnosprawności albo orzeczeń o stopniu niepełnosprawności, wydanych na czas określony na podstawie ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, po spełnieniu warunków wskazanych w tym przepisie, z mocy prawa uległ przedłużeniu na wskazany okres (bez znaczenia pozostaje fakt, iż były to np. orzeczenia o niepełnosprawności wydane na okres do ukończenia przez dziecko 16 r. życia).

Przedłużenie ważności orzeczeń o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności, których ważność upływa po 8 marca 2020 r. do upływu 60. dnia od dnia odwołania stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii następuje z mocy przepisu ustawy i nie jest uzależnione od złożenia przez osobę niepełnosprawną kolejnego wniosku o wydanie orzeczenia. Złożenie wniosku o wydanie orzeczenia o niepełnosprawności było warunkiem przedłużenia z mocy prawa ważności orzeczeń których ważność upłynęła w terminie do 90 dni przed dniem wejścia w życie ww. ustawy (tj. w okresie od 9 grudnia 2019 r. do 7 marca 2020 r.).

Szczególnie istotne jest to, że przedłużenie z mocy prawa ww. orzeczeń oznacza obowiązek odpowiedniego przedłużenia przez organy właściwe (i odpowiednio wojewodów w sprawach koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego) z urzędu (bez konieczności składania kolejnego wniosku) prawa do uzależnionych od niepełnosprawności: świadczeń pielęgnacyjnych, zasiłków pielęgnacyjnych, specjalnych zasiłków opiekuńczych, zasiłku dla opiekuna oraz świadczeń z funduszu alimentacyjnego.

W ostatnim roku po 8 marca 2020 r. wiele osób zastanawiało się czy składać kolejny wniosek o przedłużenie stopnia niepełnosprawności. Otóż nie jest to konieczne dopóki nie został zniesiony stan epidemiczny oraz nie minęło po tym terminie jeszcze 60 dni. Do tego czasu wszystkie orzeczenia pozostają w mocy wraz ze wszystkimi uprawnieniami z nich wynikającymi .

Poniżej przedstawiam rozwiązania dotyczące orzekania niepełnosprawności w czasie pandemii.

W czasie trwającej pandemii urzędy orzekające podejmują działania, których celem jest ograniczenie ryzyka rozprzestrzenienia się wirusa. Jest to szczególnie ważne, zwłaszcza, że w ten sposób chroni się osoby najbardziej narażone i wymagające całodobowej pomocy. Przykładem takich działań jest wprowadzenie usprawnień w wydawaniu orzeczeń o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności. Wyjaśniam  krok po kroku, co się zmieniło.

1. Dodatkowe dane do wniosku

Wniosek o wydanie orzeczenia, oprócz podstawowych danych osoby zainteresowanej lub jej przedstawiciela, takich jak imię, nazwisko, miejsce i data urodzenia oraz PESEL powinien zawierać również dane kontaktowe: numer telefonu lub adres e-mail.

2. Zawiadomienie bez wychodzenia z domu

Zawiadomienie o terminie rozpatrzenia wniosku można otrzymać telefonicznie lub pocztą elektroniczną.

3. Orzeczenia bez bezpośrednich badań

Lekarz, przewodniczący składu orzekającego, może sporządzić ocenę stanu zdrowia osoby orzekanej bez przeprowadzenia bezpośredniego badania, o ile uzna dołączoną do wniosku dokumentację medyczną za wystarczającą. Dodatkowo nie ma konieczności przedstawienia zaświadczenia lekarskiego potwierdzającego niemożność stawienia się na badania.

4. Przewodniczący składu orzekającego już ze specjalizacją od I stopnia

Przewodniczącym składu orzekającego jest lekarz specjalista lub lekarz posiadający specjalizację co najmniej I stopnia, w szczególności w następujących dziedzinach: chorobach wewnętrznych, pediatrii, ortopedii i   traumatologii narządu ruchu, neurologii, psychiatrii, okulistyce czy otolaryngologii.

5. Prawo zadziała wstecz

Zaświadczenie uprawniające do wydania orzeczenia o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności członkowi powiatowego zespołu, którego ważność upływa od 8 marca 2020 roku zachowa ważność do 90 dni od momentu odwołania stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii, jednak nie dłużej niż do dnia wydania nowego zaświadczenia.

Wraz z epidemią COVID-19, która dotyka każdego , zostały wprowadzone rozwiązania przeznaczone osobom niepełnosprawnym i ich opiekunom. Ich celem jest ułatwienie codziennego funkcjonowanie tej właśnie grupie naszego społeczeństwa. Nowe świadczenie z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnoprawnych, rozszerzenie możliwości pobierania zasiłku opiekuńczego przez rodziców dzieci do 18 roku życia czy orzeczenia o niepełnosprawności bez osobistego stawiennictwa, to tylko niektóre z obowiązujących rozwiązań. 

Poniżej przedstawiam wybór działań przeznaczonych osobom niepełnosprawnym i ich opiekunom.

1. Zasiłek opiekuńczy dla rodziców dzieci do 18. życia

Rodzice lub opiekunowie dzieci, które posiadają orzeczenie o niepełnosprawności lub orzeczenie o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności do ukończenia 18 lat, mogą ubiegać się o dodatkowy zasiłek opiekuńczy. Zasiłek ten przysługuje ubezpieczonemu opiekunowi zwolnionemu od wykonywania pracy, z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki, w przypadku zamknięcia placówki, do której uczęszcza dziecko, czyli żłobka, przedszkola, szkoły.

Należy pamiętać, że w przypadku przedłużenia zamknięcia żłobków, klubów dziecięcych, szkół, placówek pobytu dziennego, Rada Ministrów, oddzielnym rozporządzeniem może wydłużyć okres pobierania dodatkowego zasiłku opiekuńczego (miało to miejsce już trzykrotnie).

2. Zasiłek dla opiekunów dorosłych osób niepełnosprawnych

Problem z opieką nad dorosłą osobą niepełnosprawną może się pojawić w związku z zawieszeniem działalności placówek dziennego pobytu: warsztatów terapii zajęciowej, ośrodków dziennego pobytu, środowiskowych domów samopomocy lub innych placówek (np. ośrodka rewalidacyjno- wychowawczego). Opiekun osoby niepełnoprawnej może w takim przypadku uzyskać zasiłek przysługujący na opiekę nad chorym dorosłym członkiem rodziny.

3. Nowe świadczenie z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnoprawnych

O świadczenie mogą starać się osoby mające aktualne orzeczenie o stopniu niepełnosprawności oraz opiekunowie osób mających aktualne orzeczenie o niepełnosprawności wydane przed 16. rokiem życia.

Świadczenie przysługuje osobom, które korzystały z zajęć prowadzonych w warsztatach terapii zajęciowych, środowiskowych domach samopomocy, dziennych domach pomocy społecznej, uczestniczyły w zajęciach rewalidacyjno-wychowawczych. Świadczenie przysługuje również wychowankom specjalnych ośrodków szkolno-wychowawczych i specjalnych ośrodków wychowawczych.

Wsparcie polega na przyznaniu takim osobom miesięcznego świadczenia w stałej wysokości 500 zł. Warunkiem otrzymania świadczenia jest brak możliwości korzystania z zajęć rehabilitacyjnych w zawieszonej placówce przez okres co najmniej 5 dni w miesiącu.

4. Orzecznictwo. Przedłużenie uprawnień i wypłata świadczeń

Jak już wcześniej wspomniałem obecnie możliwe jest czasowe przedłużenie ważności orzeczeń, uprawnień i wypłat świadczeń, do których prawo przyznawane jest na podstawie orzeczenia wydanego przez lekarza orzecznika.

Zmiany dotyczą czasowego wydłużenia terminów ważności orzeczeń o częściowej, całkowitej niezdolności do pracy, o niezdolności do samodzielnej egzystencji, uzasadniających uprawnienia do świadczenia rehabilitacyjnego, wydanych na czas określony. Orzeczenia te stanowią podstawę do przyznania świadczenia, których ważność upływa w terminie 30 dni od wejścia ustawy.

Nowe przepisy określają również sytuację osób, których wnioski o świadczenie, uzależnione od wydania orzeczenia o niezdolności do pracy, o niezdolności do samodzielnej egzystencji, itp., zostały złożone do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, przed dniem wejścia w życie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 i orzeczenie nie zostało wydane.

Odpowiedniemu wydłużeniu uległy również terminy ważności książki inwalidy wojennego (wojskowego), legitymacji osoby represjonowanej oraz legitymacji emeryta-rencisty.

5.  Wydłużenie ważności orzeczeń o niepełnosprawności i stopniu niepełnoprawności

Zmiany dotyczą także wydłużenia terminów ważności orzeczeń o niepełnosprawności oraz orzeczeń o stopniu niepełnosprawności wydawanych przez zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności.

Termin ważności orzeczeń zostanie wydłużony, jeżeli orzeczenie na czas określony wygasło do 90 dni przed dniem wejścia w życie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (i w tym okresie został złożony wniosek o wydanie kolejnego orzeczenia), lub gdy orzeczenie wygasło od dnia wejścia w życie ustawy (w tym przypadku nie ma konieczności złożenia wniosku o wydanie kolejnego orzeczenia). Orzeczenia zachowują ważność nie dłużej jednak niż do upływu 60. dnia od dnia odwołania stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii, jednak nie dłużej niż do dnia wydania nowego orzeczenia o niepełnosprawności albo orzeczenia o stopniu niepełnosprawności.

Odpowiedniemu wydłużeniu uległy również terminy ważności kart parkingowych.

Przedłużenie z mocy prawa orzeczeń oznacza obowiązek odpowiedniego przedłużenia przez gminne organy właściwe (lub wojewodów w sprawach koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego), realizujące odpowiednio zadania z zakresu ustawy o świadczeniach rodzinnych, ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, ustawy o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów oraz ustawy o pomocy społecznej. 

 Przedłużenie to powinno nastąpić z urzędu (bez konieczności składania kolejnego wniosku) i dotyczy odpowiednio świadczeń pielęgnacyjnych, zasiłków pielęgnacyjnych, specjalnych zasiłków opiekuńczych, zasiłków dla opiekunów, w niektórych przypadkach zasiłków rodzinnych wraz z dodatkami, w niektórych przypadkach świadczeń z funduszu alimentacyjnego oraz świadczeń z pomocy społecznej w tym zasiłku stałego i innych świadczeń  uzależnionych od orzeczenia o niepełnosprawności lub od stopnia niepełnosprawności.

6. Orzeczenia o niepełnosprawności bez osobistego stawiennictwa

Aktualnie, lekarz, przewodniczący składu orzekającego, jeśli uzna dołączoną do wniosku o wydanie orzeczenia dokumentację medyczną za wystarczającą, będzie mógł sporządzić ocenę stanu zdrowia osoby orzekanej bez przeprowadzenia bezpośredniego badania.

Przewodniczącym składu orzekającego będzie mógł być lekarz specjalista lub lekarz posiadający specjalizację co najmniej I stopnia, szczególnie w takich dziedzinach jak choroby wewnętrzne, pediatria, ortopedia i traumatologia narządu ruchu, neurologia, psychiatria, okulistyka czy otolaryngologia.

Dodatkowym ułatwieniem jest przedłużenie zaświadczeń uprawniających do orzekania o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności wydane członkowi powiatowego zespołu przez wojewodę, którego ważność upływa w terminie od 8 marca 2020 r. Zaświadczenie to zachowa ważność do 90. dnia od chwili odwołania stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii (ale nie dłużej niż do dnia wydania nowego zaświadczenia).

7.Utrzymanie miejsc pracy osób niepełnosprawnych  w Zakładach Aktywności Zawodowej

Zakłady Aktywności Zawodowej otrzymają rekompensatę wypłaconego  wynagrodzenia pracowników niepełnosprawnych ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.  Organizator takiego zakładu, w czasie postoju w działalności lub zmniejszenia przychodu, może ubiegać się o rekompensaty kosztów płacy zatrudnionych pracowników niepełnosprawnych. Rekompensaty obliczane są w części proporcjonalnej do występującej w danym miesiącu liczby dni postoju w  działalności lub zmniejszenia przychodu z tej działalności.

Rekompensata wypłacana jest ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, w terminie 14 dni od dnia złożenia kompletnego wniosku o rekompensatę.

8. Zwiększenie kwoty bazowej dofinansowania do wynagrodzeń osób niepełnosprawnych

Zmiany w ustawie o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, umożliwiły zwiększenie kwoty bazowej dofinansowania do wynagrodzeń osób niepełnosprawnych.

Oznacza to podwyższenie podstawy kwoty bazowej na osoby o znacznym stopniu niepełnosprawności z 1800 zł do 1950 zł i przy stopniu umiarkowanym z 1125 zł do 1200 zł.  Ponadto,  dodatek do kwoty bazowej wzrósł na osoby o szczególnych schorzeniach z 600 zł do 1200 zł w przypadku osób o znacznym stopniu niepełnosprawności i z 600 zł do 900 zł w przypadku osób o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności.

9. Zapewnienie  ciągłości  istnienia Warsztatów Terapii Zajęciowej, Środowiskowych Domów Samopomocy, Centrów i Klubów Integracji Społecznej

Warsztaty Terapii Zajęciowej, to placówki, które dają osobom niepełnosprawnym, niezdolnym do podjęcia pracy, możliwość rehabilitacji społecznej i zawodowej. Pomimo zawieszenia działalności warsztatów, dofinansowanie do kosztów uczestnictwa w Warsztacie Terapii Zawodowej, które pokrywa Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, nie ulega zmianie.

Środowiskowe Domy Samopomocy, Kluby Samopomocy są ośrodkami wsparcia dla osób z zaburzeniami psychicznymi w tym ze spektrum autyzmu lub niepełnosprawnościami sprzężonymi. Podopieczni domów mają możliwość rozwoju osobistego, chociażby poprzez naukę nowych umiejętności czy też  podtrzymywanie umiejętności zdobytych wcześniej np. w zakresie czynności dnia codziennego i funkcjonowania w życiu. Na czas zawieszenia w nich działalności, utrzymane zostały dotacje przeznaczone na koszty prowadzenia i utrzymania.

Centra Integracji Społecznej oraz Kluby Integracji Społecznej działają na rzecz reintegracji zawodowej i społecznej osób podlegających wykluczeniu społecznemu, w szczególności osób: niepełnosprawnych, długotrwale bezrobotnych, uzależnionych od alkoholu i chorych psychicznie. W celu zapewnienia ciągłości istnienia tych ośrodków dotacjezostały utrzymane na stałym poziomie. Oznacza to, że organ administracji publicznej ponosi koszty administracyjne związane z utrzymaniem budynku, kosztami eksploatacyjnymi, telekomunikacyjnymi i tymi, związanymi z zatrudnieniem personelu.

10.  Zasiłek integracyjny bez zmian 

Uczestnikom zajęć w Centrach Integracji Społecznej czy Klubach Integracji Społecznej przysługuje świadczenie integracyjne. Jest to świadczenie, które pochodzi z Funduszu Pracy. Świadczenie to będzie w dalszym ciągu wypłacane, w dotychczasowej wysokości, czyli w wysokości zasiłku dla bezrobotnych.  Jest to ważne rozwiązanie, ponieważ świadczenie to,  jest często jedynym źródłem utrzymania uczestników zajęć.

Autor: Arkadiusz Spychała – pracownik socjalny Wielkopolskiego Centrum Onkologii, dysponuje dużą wiedzą z zakresu pomocy społecznej przydatną dla pacjentów onkologicznych. 

Źródła:

– www.niepełnosprawni.gov.pl

– www.mpips.gov.pl

– www.zus.pl

RODO – co to oznacza w praktyce dla przysłowiowego Kowalskiego? Część I

Posted on by yahoo
  • Wstęp

Pojęcie danych osobowych nie jest nam obce, gdyż poprzedniczka RODO – ustawa o ochronie danych osobowych z 1997 r. – obowiązuje dostatecznie długo, aby się oswoić z tym pojęciem i wielokrotnie mieć z nim do czynienia w życiu codziennym. Jednakże powyższa ustawa nie miała takiej reklamy w mediach jako RODO, o którym słyszymy / czytamy od wielu miesięcy we wszystkich środkach masowego przekazu. Czym jest więc owe RODO? Czy to rzeczywiście taka rewolucja w ochronie danych osobowych, jak wszyscy zapowiadali? Czy należy się go obawiać, czy wręcz przeciwnie? Na pewno warto je poznać i być świadomym swoich praw jako osoby, których dane osobowe są przetwarzane przez wiele rożnych podmiotów.

  • Co to jest RODO?

RODO jest powszechnie stosowanym w Polsce skrótem dla Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych)
W języku angielskim dokument ten nosi miano General Data Protection Regulation (GDPR). W dniu 25.05.2018 r. RODO zaczęło obowiązywać w Polsce. Założeniem prac nad RODO było ograniczenie zróżnicowania przepisów o ochronie danych osobowych między poszczególnymi
państwami członkowskimi i w efekcie RODO w sposób kompleksowy reguluje ochronę danych osobowych w Unii Europejskiej, gdyż obowiązuje we wszystkich 28 państwach członkowskich.

  • Zakres obowiązywania RODO

RODO dotyczy ochrony danych osobowych osób fizycznych, a więc nie wprowadzono w tym zakresie jakiejś istotnej zmiany. Nadmienić należy, że ochrona dotyczy też osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą. Czyli każdy z nas ma prawo do ochronnych swoich danych osobowych, niezależnie od tego, czy jesteśmy pracownikiem, klientem sklepu internetowego czy pacjentem w przychodni. W tym miejscu warto też wskazać, czym są dane osobowe, a w tym zakresie RODO wprowadza pewne zmiany, wynikające m.in. z rozwoju techniki i technologii. Otóż dane osobowe to wszelkie informacje o zidentyfikowanej lub możliwej do zidentyfikowania osobie fizycznej. Bez wątpienia danymi osobowymi były i są imię i nazwisko czy numer identyfikacyjny (np. PESEL). Ale według RODO danymi osobowymi są też dane o lokalizacji, identyfikator internetowy lub jeden bądź kilka szczególnych czynników określających fizyczną, fizjologiczną, genetyczną, psychiczną, ekonomiczną, kulturową lub społeczną tożsamość osoby fizycznej – a więc według RODO danymi osobowymi będzie adres IP komputera czy pliki cookies, zbierane przez przeglądarkę internetową. RODO rozszerzyło też katalog danych wrażliwych. Poprzednia ustawa określała mianem danych wrażliwych
informacje dotyczące przekonań religijnych, poglądów politycznych, a także stanu zdrowia. A według RODO danymi wrażliwymi są też dane biometryczne (np. odcisk palca) oraz genetyczne.

Zmiany wprowadzono też w odniesieniu do zakresu terytorialnego RODO. Otóż RODO znajdzie zastosowanie, jeśli administrator ma np. oddział na terytorium UE i przetwarzanie danych ma związek z działalnością tego oddziału, nawet jeśli sam oddział nie przetwarza danych, i to niezależnie od tego, czy przetwarzanie odbywa się w Unii. Drugą istotną zmianą jest wprowadzenie tzw. „koncepcji nakierowania”. Dotyczy ona sytuacji, w której administrator nie mają jednostki organizacyjnej w Unii Europejskiej, ale ich czynności przetwarzania wiążą się z oferowaniem towarów lub usług osobom, których dane dotyczą, w Unii lub monitorowaniem zachowania takich osób (np. za pomocą plików cookies czy odpowiedniego oprogramowania). Warto wspomnieć, że oferowanie towarów lub usług nie musi się łączyć z obowiązkiem zapłaty, co wynika z tego, że wiele usług w Internecie, jak np. poczta e-mail, oferowanych jest nieodpłatnie. Unijny prawodawca poprzez bezpośrednie odniesienie podkreśla więc, że także takie usługi będą objęte zakresem nowej regulacji.

  • Uprawnienia konsumenta wynikające z RODO

RODO wprowadza pewne nowe uprawnienia osób, których dane są przetwarzane, a których nie było w dotychczasowych przepisach, a mianowicie:

1) prawo do informacji, jak długo dane osobowe będą przetwarzane
Dotąd często podpisywaliśmy klauzule wyrażające zgodę na przetwarzanie naszych danych, ale w praktyce nie mieliśmy żadnego wpływu na to, co się dzieje z naszymi danymi później. Czy będą one przetwarzane przez miesiąc, rok, 10 lat, a może wiecznie? RODO zmienia to diametralnie i nakazuje informować osobę, której dane są zbierane, o okresie, przez który dane osobowe będą przechowywane, a gdy nie jest to możliwe, kryteria ustalania tego okresu. Powinno to wymusić na podmiotach przetwarzających dane, aby dane były usuwane gdy nie są już potrzebne.

2) Prawo do przenoszenia danych osobowych
To uprawnienie ma duże znaczenie praktyczne i powinno ułatwić funkcjonowanie w obrocie prawnym. Dotychczas sprawa wyglądała tak, że podczas zmiany banku, dostawcy internetu, prądu lub gazu, czy operatora komórkowego zachodziła konieczność każdorazowego wypełniania formularzy, celem podania niezbędnych danych osobowych. RODO wprowadza natomiast zasadę, że możemy zażądać od administratora naszych danych, aby przekazał nasze dane innemu administratorowi. Pewną modyfikacją zasady przenoszenia danych jest uprawnienie do żądania od administratora, aby przesłał nam nasze dane w powszechnie
stosowanym formacie (np. pdf), abyśmy z kolei mogli je sami przesłać kompleksowo do innego administratora. Zasada wydaje jest bardzo praktyczna, choć osobiście wyrażam wątpliwości, czy wszyscy administratorzy będą chcieli się do niej stosować. Pewnie często będzie tak (przynajmniej przez jakiś czas), że każdy administrator sam będzie chciał zebrać od nas wszystkie dane (np. każąc wypełnić wniosek, albo inną kartę danych osobowych) na swoich własnych formularzach. W szczególności problem taki będzie w moim przekonaniu przy współpracy z bankami, które przykładowo przy wnioskach kredytowych nie odstąpią od zbierania danych poprzez wypełnienie ich własnych formularzy.

3) Prawo do usunięcia danych (do bycia zapomnianym)
Przedmiotowe uprawnienie osób, których dane są przetwarzane, jest przytaczane jako uprawnienie wprowadzone przez RODO. Tymczasem funkcjonowało ono również przed wejściem w życie RODO, które je jedynie rozszerza i precyzuje. Tak więc w każdym czasie można żądać od administratora naszych danych, aby jej usunął, jeśli tylko ich dalsze
przetwarzanie jest zbędne, albo gdy cofnęliśmy zgodę na przetwarzanie naszych danych i nie ma innej podstawy jej przetwarzania. Zaletą nagłośnienia tego prawa przy okazji wejścia w życie RODO może być to, żeby będziemy z tego uprawnienia częściej korzystać, gdyż nie ma potrzeby, aby ktokolwiek dysponował naszymi danymi dłużej niż to konieczne.

4) Prawo do ograniczenia przetwarzania danych
Ograniczenie przetwarzania danych polega na tym, że administrator może je jedynie przechowywać, natomiast wszelkie inne formy ich przetwarzania są co do zasady zabronione. Żądanie ograniczenia przetwarzania naszych danych dotyczy przykładowo sytuacji, gdy przetwarzane dane są nieprawidłowe i do czasu ich zweryfikowania możemy żądać od administratora ograniczenia ich przetwarzania. Innym przypadkiem, kiedy będzie można skorzystać z tego uprawnienia, będzie sytuacja, gdy administrator nie potrzebuje już naszych danych i chciałby je usunąć, ale my nie zgadzamy się na to, gdyż jest to nam potrzebne do dochodzenia od niego naszych roszczeń. Osobiście uważam, że praktyczne zastosowanie tego uprawnienia nie będzie znaczące.

5) Możliwość niewyrażenia zgody na profilowanie
Profilowanie, czyli tworzenie profilu konsumenta, nie jest zjawiskiem nowym i na pewno każdy aktywny użytkownik Internetu zetknął się z nim. Chodzi o analizę zachowań użytkownika w sieci, by na podstawie zgromadzonych danych móc lepiej dopasować ofertę do jego oczekiwań. Jeśli więc szukamy w sieci jakiegoś towaru i odwiedzamy związane z tym strony internetowe, to zauważymy, że i w przyszłości będziemy otrzymywać (w różnej formie) reklamy tego towaru. RODO definiuje profilowanie jako dowolną formę zautomatyzowanego przetwarzania danych osobowych, które polega na wykorzystaniu danych osobowych do oceny niektórych czynników osobowych osoby fizycznej, w szczególności do analizy lub prognozy aspektów dotyczących efektów pracy tej osoby fizycznej, jej sytuacji ekonomicznej, zdrowia, osobistych preferencji, zainteresowań, wiarygodności, zachowania, lokalizacji lub przemieszczania się”. RODO daje konsumentom prawo do tego, by nie podlegać automatycznego profilowaniu przez systemy badające sposób poruszania się po witrynie. W sytuacji, gdy strona internetowa korzysta z takich sposobów zbierania danych, administrator ma obowiązek
poinformować konsumenta o tym fakcie.

6) Zwiększona ochrona małoletnich
RODO zwróciło też uwagę na ochronę praw małoletnich. Mianowicie w przypadku świadczenia jakiejkolwiek usługi na rzecz osoby poniżej 16. roku życia i przetwarzania w związku z tym danych osobowych tej osoby, zgody na przetwarzanie danych osobowych udziela rodzic lub opiekun prawny. W takich przypadkach administrator, uwzględniając dostępną technologię, podejmuje rozsądne starania, by zweryfikować, czy osoba sprawująca władzę rodzicielską lub opiekę nad dzieckiem wyraziła zgodę lub ją zaaprobowała. Osobiście trudno mi sobie wyobrazić, w jaki sposób administrator miałby weryfikować, czy przycisk „zgody” kliknął rodzic czy dziecko. Przedmiotowy przepis oznacza, że dziecko poniżej 16. roku życia bez zgody rodziców teoretycznie nie będzie już mogło założyć np. konta na Facebooku czy innym portalu społecznościowym. Tym bardziej jestem ciekawa, jak w praktyce będzie wyglądało weryfikowanie przez portal zgody rodziców.

  • Obowiązki administratorów danych osobowych

RODO wprowadza zasadę bezpośredniej odpowiedzialności administratorów za przetwarzanie danych, co jest istotne z punktu widzenia konsumenta. Dla firm jako administratorów oznacza to z jednej strony konieczność wdrożenia odpowiednich środków technicznych i IT (informatycznych), a więc często konieczność modernizacji biur. Innymi słowy administrator ma obowiązek samodzielnej oceny ryzyka i zastosowania takich metod, które pozwolą w możliwie największym zakresie zabezpieczyć przetwarzane dane. Oczywiście nawet najdoskonalsze zabezpieczenia nie wyeliminują w 100% ryzyka nielegalnego pozyskania danych. W takim przypadku administrator ma obowiązek powiadomić o wycieku danych osobowych właściwy organ i to w ciągu 72 godzin. W dotychczasowych przepisach nie było takiego obowiązku i to najczęściej z mediów dowiadywaliśmy się, że gdzieś na śmietniku znaleziono worki z dokumentami zawierającymi dane osobowe tej czy innej instytucji. W związku z dodatkowymi uprawnieniami osób, których dane są przetwarzane, rozbudowane zostały również formuły wyrażające zgodę na przetwarzanie naszych danych. Muszą one teraz zawierać dodatkowo informacje o prawie do przenoszenia danych, czasie ich przechowywania, jak również planach przekazywania poza granice kraju. Warto o tym pamiętać podpisując takie formularze po wejściu RODO w życie.

  • Wysokość kar nakładanych za naruszenie RODO

Istotną zmianą zarówno z punktu widzenia przedsiębiorców jak i konsumentów jest wprowadzenie kar, i to wysokich, za naruszenie przepisów o ochronie danych osobowych. W porównaniu do dotychczasowych przepisów jest to prawdziwa rewolucja, gdyż dotychczas kar takich praktycznie nie było. RODO przewiduje natomiast możliwość nałożenia kary w wysokości do 20 milionów euro bądź 4% wartości rocznego światowego obrotu przedsiębiorstwa. Wybór kary zależy od tego, która z tych wartości jest wyższa. Tak więc zbagatelizowanie nowych przepisów może więc drogo kosztować, co tylko wzmocni pozycję osób, których dane są przestrzegane. Można się też spodziewać częstszych kontroli przestrzegania przez administratorów i inne podmioty przepisów o ochronie danych osobowych.

  • Podsumowanie

Jak widać RODO nie wprowadza żadnej rewolucji. Owszem, niesienie ze sobą szereg nowych uprawnień dla osób, których dane są przetwarzane, i nowych obowiązków dla osób, które te dane przetwarzają, ale określanie tych zmian jako rewolucyjnych jest grubą przesadą. Jeśli mówić o jakiejkolwiek rewolucji w zakresie ochrony danych osobowych, to co najwyżej odnośnie kar za naruszenie przepisów o ochronie danych. Ich wysokość z całą pewnością spowoduje, że żaden z administratorów nie będzie już mógł sobie pozwolić na traktowanie tych przepisów per nogam. Niewątpliwe warto jednak zapoznać się z nowymi regulacji, aby lepiej chronić swoje dane.

Pobierz PDF

RODO – obowiązki dla podmiotu przetwarzającego dane osobowe Część II

Posted on by yahoo

 

  • Wstęp

W pierwszej części artykułu pt. RODO – co to oznacza w praktyce dla przysłowiowego Kowalskiego wyjaśniono, czym jest RODO oraz jaki jest zakres przedmiotowy i terytorialny stosowania RODO.  Po tym wstępie przedstawiono nowe uprawnienia wynikające z RODO dla osób, których dane są przetwarzane. Nowe uprawnienia tych osób oznaczają nowe obowiązki dla podmiotów, które te dane przetwarzają (administratorzy danych osobowych).  I temu właśnie poświęcony jest niniejszy artykuł.

  • Administrator danych osobowych

Administratorem jest każda osoba fizyczna lub prawna, organ publiczny, jednostka lub inny podmiot, który przetwarza dane osobowe. Stowarzyszenie będzie więc administratorem danych, które przetwarza, a więc obowiązane będzie do przestrzegania przepisów RODO w zakresie przetwarzania danych. Mogą to być dane pracowników, współpracowników, beneficjentów Stowarzyszenia.

  • Zgoda na przetwarzanie danych osobowych

Stosownie do art. 6 ust. 1 RODO przetwarzanie danych jest zgodne z prawem wyłącznie w przypadkach, gdy spełniony jest co najmniej jeden z poniższych warunków:

a)   osoba, której dane dotyczą, wyraziła zgodę na przetwarzanie swoich danych osobowych,

b)   przetwarzanie jest niezbędne do wykonania umowy, której stroną jest osoba, której dane dotyczą, lub do podjęcia działań na żądanie osoby, której dane dotyczą, przed zawarciem umowy,

c) przetwarzanie jest niezbędne do wypełnienia obowiązku prawnego ciążącego na administratorze,

d)    przetwarzanie jest niezbędne do ochrony żywotnych interesów osoby, której dane dotyczą, lub innej osoby fizycznej,

e)    przetwarzanie jest niezbędne do wykonania zadania realizowanego w interesie publicznym lub w ramach sprawowania władzy publicznej powierzonej administratorowi,

f)    przetwarzanie jest niezbędne do celów wynikających z prawnie uzasadnionych interesów realizowanych przez administratora lub przez stronę trzecią, z wyjątkiem sytuacji, w których nadrzędny charakter wobec tych interesów mają interesy lub podstawowe prawa i wolności osoby, której dane dotyczą, wymagające ochrony danych osobowych, w szczególności gdy osoba, której dane dotyczą, jest dzieckiem.

Powyższe oznacza, że zawsze gdy nie występuje któryś z przypadków wskazanych w pkt. b) -f), na przetwarzanie danych potrzebna jest zgoda osoby, której dane mają być przetwarzane. W praktyce często jednak występują sytuacje, gdy dana osoba jest proszona o zgodę mimo że jej dane będą przetwarzane przykładowo tylko na potrzeby zawarcia umowy i tylko w zakresie danych do tego niezbędnych. Jest to chyba skutek nadmiernej ostrożności ze strony administratorów.

Co do zgody to RODO wymaga, aby administrator był w stanie wykazać, że osoba, której dane dotyczą, wyraziła zgodę na przetwarzanie swoich danych osobowych. A więc najlepiej, aby taka zgoda wyrażona została na piśmie albo co najmniej poprzez e-mail. Oświadczenie o wyrażeniu zgody musi być zrozumiałe, napisane jasnym i prostym językiem. Poza tym przed podpisaniem takiego oświadczenia dana osoba musi być poinformowana, że w każdym momencie może cofnąć swoją zgodę na przetwarzanie jej danych. Warto też pamiętać, że wyrażenie zgody musi być dobrowolne, a więc nie można uzależniać wykonania umowy od wyrażenia zgody na przetwarzanie danych, chyba że przetwarzanie określonych danych jest niezbędne do wykonania umowy.

W tym miejscu pojawia się pytanie, co z danymi osób uzyskanymi przed wejściem w życie RODO? Czy zgoda na przetwarzanie danych wyrażona pod rządami ustawy o ochronie danych osobowych zachowuje swą ważność? RODO nie zawiera bowiem przepisów przejściowych w tym zakresie. Otóż jeszcze przed 25.05.2018 r. GIODO informował, że większość otrzymanych dotychczas zgód zachowa ważność także pod rządami RODO pod warunkiem, że osoba, której dane dotyczą, miała informację o możliwości wycofania zgody w dowolnym momencie. Problem w tym, że „stara” ustawa nie wymagała informowania o możliwości wycofania zgody. Tak więc w praktyce pewnie część zgód zdezaktualizuje się, gdyż nie każdy administrator informował o możliwości cofnięcia zgody.

W tym miejscu warto zaznaczyć, że takie rygorystyczne podejście GIODO do „starych” zgód spotyka się z krytyką. Zdaniem wielu komentatorów przepisy RODO nie powinny działać wstecz, a już tym bardziej nie powinny mieć zastosowania do zgód udzielanych przed wejściem RODO w życie, czyli przed 24.05.2016 r.[1] Być może wydane zostaną jeszcze jakieś urzędowe wyjaśnienia w tej kwestii, co jest postulowane przez przedsiębiorców, dla których uzyskiwanie zgód na nowo na pewno będzie procesem skomplikowanym i kosztownym.

Warto też pamiętać o zasadzie rozliczalności, co oznacza obowiązek przechowywania informacji o tym, kto wyraził zgodę na przetwarzanie danych, kiedy to zrobił, w jakim zakresie oraz jakie informacje zostały mu przekazane przy okazji odbierania zgody.

  • Obowiązek informacyjny

RODO rozszerza nieco dotychczasowy obowiązek informacyjny wobec osób, których dane są przetwarzane. Mianowicie administrator musi podać osobom, których dane przetwarza, następujące informacje:

  1. swoją tożsamość i dane kontaktowe,
  2. gdy ma to zastosowanie – dane kontaktowe inspektora ochrony danych,
  3. cele przetwarzania danych osobowych oraz podstawę prawną przetwarzania,
  4. gdy ma to zastosowanie – prawnie uzasadnione interesy realizowane przez administratora,
  5. informacje o odbiorcach danych osobowych lub o kategoriach odbiorców, jeżeli istnieją,
  6. okres, przez który dane osobowe będą przechowywane, a gdy nie jest to możliwe, kryteria ustalania tego okresu,
  7. informacje o prawie do żądania od administratora dostępu do danych osobowych dotyczących osoby, której dane dotyczą, ich sprostowania, usunięcia lub ograniczenia przetwarzania lub o prawie do wniesienia sprzeciwu wobec przetwarzania, a także o prawie do przenoszenia danych,
  8. jeżeli przetwarzanie odbywa się na podstawie zgody – informacje o prawie do cofnięcia zgody w dowolnym momencie,
  9. informacje o prawie wniesienia skargi do organu nadzorczego,
  10. informację, czy podanie danych osobowych jest wymogiem ustawowym lub umownym lub warunkiem zawarcia umowy oraz czy osoba, której dane dotyczą, jest zobowiązana do ich podania i jakie są ewentualne konsekwencje niepodania danych,
  11. informacje o zautomatyzowanym podejmowaniu decyzji, w tym o profilowaniu.

W związku z rozszerzeniem obowiązków informacyjnych należy więc zaktualizować obecnie stosowane komunikaty.

  • Zabezpieczenie danych osobowych

Założeniem RODO jest z jednej strony dostosowanie przepisów o ochronie danych osobowych do osiągnięć XXI wieku i rozwoju technologii teleinformatycznej, a z drugiej takie ich zredagowanie, aby nie straciły na aktualności na przestrzeni kolejnych lat. Stąd duża ogólność RODO w odniesieniu do środków bezpieczeństwa przy przetwarzaniu danych, co istotnie odróżnia je od ustawy o ochronie danych osobowych i wydanych na jej podstawie przepisów wykonawczych. Zgodnie z RODO dane osobowe muszą być przetwarzane w sposób zapewniający odpowiednie bezpieczeństwo danych osobowych, w tym ochronę przed niedozwolonym lub niezgodnym z prawem przetwarzaniem oraz przypadkową utratą, zniszczeniem lub uszkodzeniem, za pomocą odpowiednich środków technicznych lub organizacyjnych. W RODO nie ma jednak szczegółowych wskazówek, jakie środki organizacyjne i techniczne wdrożyć, nie określono też minimalnych standardów technicznych bezpieczeństwa danych. Obecnie administrator danych – uwzględniając aktualny stan wiedzy technicznej, koszt wdrażania oraz charakter, zakres i cele przetwarzania danych – samodzielnie będzie decydował, jakie środki bezpieczeństwa wdrożyć, by zapewnić zgodność przetwarzania danych z wymogami RODO.

Takie indywidualne podejście z jednej strony ułatwia sprawę, z drugiej jednak brak punktu odniesienia co do stosowanych środków ochrony. W praktyce więc, jeśli tylko indywidualna ocena stopnia bezpieczeństwa przetwarzanych danych przez administratora na to pozwala, można nadal stosować środki techniczne i organizacyjne wdrożone i udokumentowane w dotychczasowej polityce bezpieczeństwa oraz instrukcji zarządzania systemem informatycznym.

W powyższym zakresie pomocne mogą być również zatwierdzone przez GIODO po 25 maja 2018 r. kodeksy postępowania. W takich kodeksach poszczególne grupy administratorów (np. samorządy zawodowe, izby branżowe, itp.)  mogą zaproponować modelowe rozwiązania techniczne, które będą pomocne dla wszystkich administratorów, którzy zobowiążą się do stosowania kodeksu. Innym rozwiązaniem rekomendowanym przez GIODO będzie uzyskanie stosownych certyfikatów i znaków jakości potwierdzających właściwe zabezpieczenie danych osobowych. Źródłem praktycznej i sprawdzonej wiedzy w zakresie budowy i zarządzania środkami bezpieczeństwa mogą być też krajowe, europejskie lub międzynarodowe normy, w tym normy ISO.

  • Rejestrowanie czynności przetwarzania

RODO wprowadza obowiązek prowadzenia dokumentacji przetwarzania danych (proadzenie rejestru czynności przetwarzania danych). Zgodnie z art. 30 ust. 5 RODO obowiązek jest wyłączony w stosunku do przedsiębiorcy lub podmiotu zatrudniającego mniej niż 250 osób, chyba że występuje przynajmniej jedna z trzech wymienionych sytuacji:

1) przetwarzanie, którego dokonują, może powodować ryzyko naruszenia praw lub wolności osób, których dane dotyczą,

2) przetwarzanie nie ma charakteru sporadycznego,

3) przetwarzanie obejmuje szczególne kategorie danych osobowych (tzw. dane wrażliwe).

Tak więc w przypadku Stowarzyszenia prowadzenie rejestru czynności przetwarzania danych będzie obligatoryjne, gdyż przetwarzanie danych przez Stowarzyszenie nie ma raczej charakteru sporadycznego, a poza tym często przetwarzane są dane wrażliwe.

W rejestrze czynności zamieszcza się obowiązkowo co najmniej następujące rodzaje informacji dla każdej z czynności przetwarzania (zakres minimalny wpisów w rejestrze):

  1. imię i nazwisko lub nazwę oraz dane kontaktowe administratora,
  2. imię i nazwisko oraz dane kontaktowe inspektora ochrony danych (jeżeli został wyznaczony),
  3.  cele przetwarzania,
  4. opis kategorii osób, których dane dotyczą,
  5. zakres przetwarzanych danych osobowych dla określonej kategorii osób, których one dotyczą,
  6. kategorie odbiorców, którym dane osobowe zostały lub zostaną ujawnione, w tym odbiorców w państwach trzecich lub w organizacjach międzynarodowych,
  7. informacja o przekazaniu danych osobowych do państwa trzeciego lub organizacji międzynarodowej, w tym nazwa tego państwa trzeciego lub organizacji międzynarodowej,
  8. planowane terminy usunięcia poszczególnych kategorii danych (jeżeli jest to możliwe),
  9. ogólny opis technicznych i organizacyjnych środków bezpieczeństwa danych osobowych (jeżeli jest to możliwe).

Rejestr musi być prowadzony w formie pisemnej, do której RODO zalicza także formę elektroniczną. Przykładowy wzór rejestru wraz ze wskazówkami w zakresie jego wypełnienia został opublikowany przez GIODO pod adresem https://giodo.gov.pl/pl/1520281/10449. Rejestr prowadzony jest na potrzeby wewnętrzne administratora i nie ma obowiązku ujawniania rejestru ani zawartych w nim informacji osobom, których dane są przetwarzane. Oczywiście rejestr podlega jednak wglądowi przez organ nadzorczy.

  • Zgłaszanie incydentów naruszenia bezpieczeństwa

Nowością wprowadzoną przez RODO jest obowiązek zgłoszenia organowi nadzorczemu naruszenia ochrony danych osobowych. Obowiązku takiego nie ma jeśli jest mało prawdopodobne, by naruszenie to skutkowało ryzykiem naruszenia praw lub wolności osób fizycznych. Zgłoszenia należy dokonać niezwłocznie, nie później niż w ciągu 72 godzin od naruszenia. Po upływie tego terminu należy wyjaśnić przyczynę opóźnienia.  Art. 33 RODO wymienia informacje, które należy podać w zgłoszeniu.

Niezależnie od zgłoszenia naruszenia do organu nadzorczego, administrator musi też powiadomić o tym osobę, której dane są przetwarzane, jeśli tylko naruszenie ochrony danych osobowych może powodować wysokie ryzyko naruszenia praw lub wolności osób fizycznych. Powiadomienie musi jasnym i prostym językiem opisywać charakter naruszenia i również zawierać podany w RODO minimum informacji. Zawiadomienie nie jest wymagane w następujących przypadkach:

a)   administrator wdrożył odpowiednie techniczne i organizacyjne środki ochrony i środki te zostały zastosowane do danych osobowych, których dotyczy naruszenie, w szczególności środki takie jak szyfrowanie, uniemożliwiające odczyt osobom nieuprawnionym do dostępu do tych danych osobowych;

b)   administrator zastosował następnie środki eliminujące prawdopodobieństwo wysokiego ryzyka naruszenia praw lub wolności osoby, której dane dotyczą;

c)    wymagałoby ono niewspółmiernie dużego wysiłku. W takim przypadku wydany zostaje publiczny komunikat lub zastosowany zostaje podobny środek, za pomocą którego osoby, których dane dotyczą, zostają poinformowane w równie skuteczny sposób.

  • Podsumowanie

Nowe obowiązki nałożone przez RODO na administratorów w odniesieniu do danych osobowych pozyskanych po wejściu w życie RODO nie wydają się szczególnie dotkliwe ani wymagające. To wyłącznie kwestia przygotowania pewnych nowych dokumentów, wprowadzenie pewnych nowych procedur przy przetwarzaniu danych osobowych. Większe problemy praktyczne mogą być w zakresie dostosowania przetwarzania danych pozyskanych wcześniej do przepisów RODO, jak choćby obowiązek informacyjny wobec wszystkich osób, których dane  były przetwarzane przed wejściem w życie RODO czy też obowiązek ponownego uzyskania zgód na przetwarzanie danych.

[1] RODO weszło w życie 24.05.2016 r. a stosowane jest od 25.05.2018 r. Rozróżnienie tych dat wprowadza samo RODO, co w praktyce może skutkować zamieszaniem, gdyż w języku potocznym mogą to być synonimy i wielu pewnie powie, że w Polsce RODO weszło w życie 25.05.2018 r.

Pobierz PDF
slot demo
https://jdih.menlhk.go.id/slot-gacor-online/
https://www.oceanic-saunas.eu/rtp-live/
https://majorzeman.eu/slot-demo/
https://www.psychopsy.com/toto-sgp/
https://www.oceanic-saunas.eu/slot-demo/
https://www.rioquente.com.br/slot-demo/
https://www.parcoursmetiers.tv/uploads/slot-demo/
https://chavancentre.org/slot-demo/
https://drift82.com/togelsgp/