TYLKO 5 kroków do Pięknej skóry?

Zawsze w trakcie konsultacji pytam o czas jaki moja klientka może dać sobie na pielęgnację (swoją drogą zauważyłaś, że danie sobie czasu jest bardziej pozytywne niż poświęcenie czasu?). Z lekkim wahaniem odpowiadają, że „no tak 10-15 minut” i z taką miną jakby się bały, że usłyszą ode mnie…”to za mało, trzeba więcej”. Po chwili oddychają z ulgą, bo ja mówię „ok., 10 minut jest w sam raz”. Czyżby to było aż tak proste?

Tak jeśli się wie co zrobić.

Od czego masz zacząć?

Od spojrzenia na pielęgnację przez pryzmat skóry i JEJ potrzeb. Jeśli w ten sposób ustawimy naszą pielęgnację, uzyskamy to, czego MY chcemy, czyli zdrową skórę o jednolitym kolorycie, pełną blasku bez problemów (lub z ich łagodniejszą wersją).

Czy pielęgnacja przez pryzmat skóry oznacza znajomość jej budowy, mechanizmów funkcjonowania? Trochę tak, trochę nie. Są takie o których trzeba pamiętać, są takie, które warto poznać by zrozumieć co się dzieje, a wiele jest takich, którymi nie musisz zawracać sobie głowy (co innego ja ?)
Zacznijmy od tego, który musisz znać i o którym musisz pamiętać.

Ale, żeby łatwiej było zrozumieć, o czym piszę, zróbmy to na przykładzie.

Poznaj Annę. Ma ok. 35 lat, skórę przetłuszczająca się w strefie T, z rozszerzonymi porami, zaskórnikami, pojedynczymi stanami zapalnymi na czole, brodzie. Jednocześnie policzki są zaróżowione, suche, widać czasami skórki łuszczące się na nosie. Czasami policzki reagują pod wpływem temperatury czy kosmetyków – czerwienią się, a nawet szczypią/mrowią.

Czym dla Anny będzie piękna, zdrowa skóra?

Z punktu widzenia Anny zdrowa skóra to taka, która będzie bez rozszerzonych porów, bez stanów zapalnych, nie świecąca się, o ładnym kolorycie, bez zaczerwienień, zdrowo wyglądająca.

A jak na to się zapatruje skóra?

Żeby dać nam to, czego od niej oczekujemy, skóra potrzebuje: odbudować barierę hydrolipidową, dzięki temu będzie lepiej nawilżona, zaczną się zwężać pory, będzie się mniej czerwieniła/ różowiła (ochrona naczyń krwionośnych). Paradoksalnie dzięki odpowiedniemu nawilżeniu i natłuszczeniu skóry, będzie się ona mniej przetłuszczała i być może część zmian zapalnych zejdzie samoistnie. Pozostałe działania, jeśli będzie taka potrzeba, to już konkretne elementy pielęgnacji związane z wzmocnieniem naczyń, kontrolą sebum, poprawą kolorytu, zapobieganiem starzeniu się skóry.


Gdy już poznasz swoją skórę, jesteś pewna czego ona potrzebuje, to poniżej znajdziesz kolejne kroki, które pomogą ci skutecznie ją pielęgnować

KROK 1: Równowaga hydrolipidowa.

Wyobraź sobie dom Anny w dziczy i głuszy, który, żeby poczuć się bezpiecznie Anna ogrodziła murem. Murem obronnym, przez który ani dzikie zwierzę, ani nikt obcy się nie przedostanie. 
Ten mur obronny skóry Anny nazywa barierą hydrolipidową i pilnuje, żeby z naszej skóry nie parowało zbyt dużo wody (tzw. TEWL przeznaskórkowa utrata wody), ale też pilnuje, by substancje z zewnątrz takie jak zanieczyszczenia (smog), składniki kosmetyków, promieniowanie słoneczne, zmiany temperatur jak najmniej oddziaływały na skórę. Bariera hydrolipidowa składa się z substancji wodnych (hydro) i tłustych (lipidowa). Zadbanie o jej prawidłowy stan jest kluczem do rozwiązania problemów skóry Anny.  To oznacza, że niezależnie problemu/ów na skórze pielęgnacja bariery hydrolipidowej jest zawsze priorytetem nr 1.

Jak o nią zadbać? Potrzebujmy odpowiednio skórę nawilżyć i natłuścić (odżywić), a jednocześnie zadbać, by jej ciągle nadmiernie nie uszkadzać. Jak to zrobić? Po pierwsze zmienić sposób oczyszczania (o tym za chwilę poniżej). Ponadto włączyć do nocnej pielęgnacji następującą kombinację produktów: olej+ serum nawilżające + krem odżywczy. Dlaczego tak? Olej z wysoką zawartością NNKT (Niezbędnych Nienasyconych Kwasów Tłuszczowych, w uproszczeniu mówimy o kwasach omega 3, 6, 9) uzupełni lipidy w skórze i ułatwi przenikanie innych substancji. Serum nawilżające zadba o dostarczenie wody do skóry (szczególnie w tym upalnym i dusznym okresie letnim), a krem odżywczy musi zrobić nam okluzję (przepuszczalną warstwę ochronną, aby wcześniejsze składniki mogły zadziałać).

Przykładowa kombinacja? Olej arganowy + Bielenda neurohialuron serum + tołpa lipidro krem odżywczo regenerujący.

I choć olej arganowy nie jest najbogatszy w kwasy omega 3, to jest uważany za jeden z bezpieczniejszych (niepodrażniający i niekomedogenny)

Jak już wiemy czym jest bariera hydrolipidowa to możemy przejść do dalszych kroków pielęgnacyjnych.


Krok 2. Oczyszczanie skóry
Wydaje się, że to jest takie proste. Umyć twarz. Zmyć makijaż. Koniec kropka. To dlaczego mamy tyle opcji, tyle możliwości? Dlaczego każą nam kupować płyny micelarne, pianki, żele, mleczka czy toniki? Czy to naprawdę ma sens? Ja nazywam to manią oczyszczania, bo na punkcie oczyszczania mamy naprawdę lekkiego hopla. Większość moich klientek ma więcej produktów do oczyszczania niż do pielęgnacji.

Z punktu widzenia skóry: im delikatnej skóry oczyszczamy i mniej ją drażnimy tym lepiej. Dlaczego? Bo nie naruszamy bariery hydrolipidowej i nie doprowadzamy do wysuszenia skóry.

ZAPAMIĘTAJ: uczucie ściągnięcia, napięcia, podrażnienia skóry nie jest naturalnym objawem na skórze. Świadczy o naruszonej barierze hydrolipidowej.

Co zrobi Anna? W pierwszej kolejności odstawi waciki/płatki kosmetyczne. To prawda czuje się zdezorientowana. Jak to?- pyta – To czym mam zmyć makijaż? Jak sprawdzić czy skóra jest „domyta”?

Najprostsze rozwiązanie dla Anny, to zakup produktu na bazie olejków, który w połączeniu z wodą umyję łagodnie całą twarz. Zmyje makijaż, a Anna ewentualnie płynem dwufazowym do demakijażu oczu dokończy demakijaż samych oczu.  Ale cała twarz zostanie umyta jej dłońmi. Skóra o skórę. Łagodnie, delikatnie, bez tarcia, doczyszczania, szorowania skóry.

PRZYKŁADY: Bielenda olejek do mycia kokos i aloes

Krok 3: ZAPOBIEGANIE

Zapobieganie to najlepszy sposób na piękną skórę i im wcześniej zaczniemy zapobiegać starzeniu się skóry tym lepiej nam to pójdzie. Anna już wie, że starzenie skóry to nie tylko zmarszczki, to również przebarwienia, naczynia, suchość skóry, paradoksalnie również problemy trądzikowe i np. rozszerzone pory. 

Jednak w najbardziej klasycznym ujęciu zapobieganie to przede wszystkim przeciwdziałanie wolnym rodnikom. Te reaktywne cząsteczki tlenu, w skórze niszczą głównie białka kolagenu i elastyny. Im więcej stresu, słońca i używek, tym więcej wolnych rodników w naszej skórze. Efekt: brak blasku, brak zdrowego kolorytu, skóra poszarzała, zmęczona, więcej zmarszczek. Najlepsze antyoksydanty to witaminy A,C,E, ale też resweratrol czy kwas ferulowy.

Anna już wybrała swoje serum antyoksydacyjne, LIQ CC Rich serum vitamin C boost i stosuje je codziennie rano jako pierwszy element pielęgnacji. Już kilka kropli wystarczy, by wzmocnić skórę, uszczelnić naczynia, poprawić mikrokrążenie, co daje jaśniejszą, pełną blasku skórę. Na początku serum trochę szczypało, ale skóra się szybko przyzwyczaiła.

Krok 4: Regeneracja

W tym kroku mieszczą się wszystkie działania mające na celu rozwiązanie naszych problemów ze skórą: mocniejsze działania na naczynia, trądzik, przebarwienia czy zmarszczki. Pod warunkiem, że nie zostały one rozwiązane przez wcześniejsze etapy.

Przy skórze Anny przywrócenie równowagi hydrolipidowej i zmiana sposobu oczyszczania może nam wyeliminować problem z suchością i wrażliwością skóry, skóra zmniejszy ilość produkowanego sebum i przestanie się tak świecić. Zostają nam zatem suche skórki, rozszerzone pory, zaskórniki, stany zapalne i potencjalnie temat zaczerwienień na policzkach.

Jak to rozwikłać? Krok po kroku. Nie da się zadbać o wszystkie problemy na raz i nie ma jednego kosmetyku, który działa na kilka problemów. Są jednak składniki, które mają szersze działanie i to je właśnie wykorzystamy.

Co powinnyśmy uwzględnić w pielęgnacji skóry Anny?

– nawilżenie – zlikwiduje nam łuszczące się skórki i zacznie zmniejszać pory.

– delikatne złuszczanie – nie ziarenkami znalezionymi w peelingach, ale łagodnymi kwasami, by zebrać nadmiar sebum i nie dopuścić do stanów zaplanych

– wzmocnienie naczyń – chodzi o ich uspokojenie i zmniejszenie reaktywności, aby skóra stała się jaśniejsza i bez zaczerwienień.

NAWILŻANIE

W przypadku skóry Anny mówimy o dodatkowym nawilżeniu skóry, oprócz przywrócenia równowagi hydrolipidowej. Dlaczego? Bo łuszczące się skórki mówią o odwodnieniu skóry. Winą za to możemy obarczyć: pogodę, klimatyzację, niewłaściwą pielęgnację, ale też choroby np. antybiotykoterapia, chemio/radioterapia czy problemy z tarczycą. 

Jak i kiedy prawidłowo nawilżać? Zróbmy to w pielęgnacji porannej, tak, by skóra przez cały dzień dawała Annie komfort, dobrze utrzymujący się makijaż i efekt zdrowej, pełnej blasku skóry. Jak pamiętasz Anna już używa jednego serum na dzień serum antyoksydacyjnego. Na to serum nakładamy kolejne serum nawilżające i lżejszy niż na noc krem nawilżający.

Przykłady:

Dla skóry tłustej: Mincer Pharma Oxygen Detox serum + The Ordinary NMF + HA lotion

Dla skóry suchej: LIQ CE night mask vit E + Iwostin Hydro Sensitia krem aktywator nawilżenia.

TRĄDZIK, NACZYNKA

Tu nie ma prostej i jednej odpowiedzi jak skutecznie pielęgnować skórę, bo to zależy od skóry. Bazując na przykładowej skórze Anny, powinnyśmy pamiętać o:

– regularnym, ale delikatnym złuszczaniu skóry, aby nie dopuścić do zatkania tzw. porów, ale też by je oczyścić z nadmiaru sebum. Używamy zazwyczaj kwasów w małych stężeniach, np. salicylowy, azelainowy czy pirogronowy

Do pielęgnacji Anny zastosujemy łagodniejszą wersję toniku z kwasem salicylowym (Biochemia Urody tonik z kwasami BHA 2 % bez alkoholu) i Anna będzie go stosowała na początku co 1-2 razy na tydzień, żeby skóry nadmiernie nie wysuszyć.

– skóra naczyniowa, wrażliwa, reaktywna –– im bardziej wrażliwa, reaktywna, tym ostrożniej wprowadzaj nowe produkty, jeden po drugim, po kolei. Jeśli możesz, testuj zanim kupisz. U Anny ten problem nie jest bardzo mocny, dlatego od razu wykorzystamy serum na naczynia z azeloglicyną, substancją rekomendowaną w przypadku skóry naczyniowej, ale również działającej na sebum czy koloryt skóry (mówiłam, że lubię składniki wielozadaniowe?) Mamy do wyboru serum rozjaśniające extra z portalu Biochemia Urody lub Sesderma Azelac krem lub żel.

KROK 5: OCHRONA

Ochrona przed słońcem jest konieczna. Pomimo wielu kontrowersji, uważam, że w przypadku skóry twarzy powinna być ona stosowana 365 dni w roku. Najchętniej sięgam po filtry mineralne, które choć mają słabsze konsystencje są łagodniejsze dla skóry (nie wchodzą z nią w reakcję). To nie oznacza, że filtry organiczne z zasady są złe. Część marek wykorzystuje dobre jakościowo filtry organiczne albo łączy je z mineralnymi. 

Przykłady: Skin79 Non chemical sun block UV, Iwostin Solecrin, La Roche Posay Anthelios, Bioderma, Uriage, Pharmaceris

Podsumowując pielęgnacja Anny wygląda następująco:

Dzień:

  1. Serum antyoksydacyjne
  2. Serum nawilżające
  3. Krem nawilżający
  4. Krem ochronny z filtrami

Noc: Tu jest trochę więcej kombinacji, które nie są stosowane codziennie

  1. Olej + serum nawilżające + krem odżywczy
  2. Tonik z kwasem salicylowym
  3. Serum na naczynia + krem odżywczy

A schemat stosowania powyższych kombinacji w rozłożeniu na dni tygodnia wygląda następująco:

Pn  wt  śr czw  pt  sb  nd

       a     b    a    c     a    c    a

To się tylko na początku wydaje skomplikowane. Potem staje się naszym codziennym rytuałem dającym dzień po dniu zamierzone efekty.

Ważne jest jednak to byś zauważyła, że skóry takiej jaką ma Anna nie na się pielęgnować efektywnie jednym kremem, jedną marką czy linią produktową.

A taka skórę jaką ma Anna, ma większość kobiet z którymi współpracuję.

Pamiętaj też proszę, że skóra potrzebuje minimum 2 tygodnie na zaadaptowanie się do zmienionej pielęgnacji, czyli jeśli po 2 dniach stwierdzasz, że coś nie działa – poczekaj jeszcze trochę

To tylko wydaje się być skomplikowane, ale już wiele kobiet spojrzało na swoją skórę z innej perspektywy i krok po kroku osiągają rezultaty dążąc do takiej skóry jaką chcą mieć. Czego i Tobie życzę

Agnieszka Zielińska

Twój Skin Ekspert

Jak dietą obniżyć stężenie cholesterolu i cukru oraz zmniejszyć ryzyko rozwoju chorób serca ?


autor: dr n. med. Angelika Kargulewicz
Jak się okazuje, nieprawidłowe nawyki żywieniowe mogą być przyczyną zaburzeń
metabolicznych, takich jak podwyższone wartości cukru we krwi, które prowadzą do rozwoju
cukrzycy, czy wysoki cholesterol stanowiący istotny czynnik ryzyka chorób układu sercowonaczyniowego.
Nieprawidłowa dieta, obfitująca w białko i tłuszcze zwierzęce, rafinowane
węglowodany czy nadwyżka kaloryczna mogą być przyczyną wielu chorób. Jednakże warto
pamiętać, że tzw. „zdrowa dieta” może stanowić podstawowe lekarstwo na problemy
metaboliczne. Nie mniej jednak pamiętajmy, że dieta nie działa tak szybko jak środek
farmakologiczny. Na jej pierwsze efekty będziemy musieli poczekać kilka tygodni, jednakże
trwała zmiana nawyków żywieniowych w dłuższej perspektywie bardzo często pozwala
ustrzec się przed groźnymi chorobami metabolicznymi. W niniejszym artykule zostaną
przedstawione zasady leczenia dietetycznego najczęściej występujących zaburzeń
metabolicznych.
Wysoki poziom cholesterolu i leczenie dietą
Zaburzenia profilu lipidowego to stan kliniczny, w którym dochodzi do podwyższenia
stężenia cholesterolu całkowitego, lipoprotein LDL, trójglicerydów, czy obniżenia poziomu
tzw. „dobrego” cholesterolu frakcji HDL. Najczęstszą przyczyną zaburzeń profilu lipidowego
są błędy żywieniowe oraz niski poziom aktywności fizycznej. Zaburzeniu może ulec jeden
lub wiele parametrów. I tak na przykład może wystąpić sytuacja, że podwyższeniu ulegnie
tylko stężenie trójglicerydów. Biorąc pod uwagę czynniki żywieniowe, nadmiar cukrów
(cukier z cukiernicy, słodkie soki i napoje, słodycze) oraz alkohol są najczęstszą przyczyną
hipertrójglicerydemii (wysokie stężenie trójglicerydów we krwi) [1, 2]. W leczeniu
żywieniowym z kolei idealnie sprawdzi się olej rybi (np. tran obfitujący w kwasy omega-3)
oraz stosowanie ogólnych zasad diety śródziemnomorskiej. Rozpatrując hiperlipidemię
związaną z podwyższonym stężeniem cholesterolu całkowitego i LDL warto mieć na uwadze,
że jej częstą przyczyną jest nadwyżka kaloryczna i dieta obfitująca w tłuszcze zwierzęce
(tłuste mięsa, masło w nadmiarze, przetwory odzwierzęce). W kontekście leczenia
dietetycznego warto zaprzyjaźnić się na co dzień z płatkami lub otrębami owsianymi,
ponieważ to właśnie owies zawiera frakcję błonnika rozpuszczalnego (tzw. β-glukan), która
obniża stężenie cholesterolu w surowicy krwi [3]. Dobrym pomysłem w takiej sytuacji będzie
codzienny śniadaniowy rytuał polegający na spożywaniu płatków/otrębów owsianych
przykładowo z jogurtem naturalnym, dodatkiem owoców jagodowych (świeżych lub
mrożonych), nasion lnu czy orzechów włoskich. W zwyczajowym jadłospisie warto również
uwzględnić spożycie olejów roślinnych (oliwa z oliwek, olej rzepakowy, olej lniany), które
mogą być stosowane do pieczywa jako zamiennik masła, ale również jako składnik sałatek,
czy past kanapkowych. Poniżej lista produktów, które warto włączyć do diety kiedy
borykamy się z zaburzeniami profilu lipidowego:
• Oliwa z oliwek
• Olej lniany
• Cebula (czerwona jest delikatniejsza dla przewodu pokarmowego)
• Czosnek – najlepiej przeciśnięty przez praskę, dodawany na surowo i w trakcie
gotowania
• Łosoś, makrela, sardynki, tuńczyk – zalecana ilość to dwie porcje tygodniowo
• Pokarmy bogate w witaminę C (papryka, brokuły, pomarańcze, truskawki, porzeczka)
• Jabłko – obecność pektyn wpływa na obniżenie poziomu cholesterolu całkowitego
• Grejpfrut (kwas galakturonowy) – 340 g dziennie (1 sztuka) wpływa na istotne
obniżenie poziomu cholesterolu (UWAGA: grejpfrut nie jest wskazany dla pacjentów
przyjmujących leki)
• Pokarmy bogate w β-karoten (marchew, szpinak, brokuły, jarmuż)
• Migdały i orzechy włoskie
• Awokado (doskonały zamiennik masła)
• Fasola i inne rośliny strączkowe (soczewica, cieciorka, groch)
• Płatki/otręby owsiane – wystarczy 25 g (2-3 łyżki) dziennie
• Grzyby shiitake, jęczmień, płatki ryżowe, glony morskie z gatunku listownic
• Czarna i zielona herbata
Przykładowy jadłospis dla pacjenta z hipercholesterolemią
Kobieta, dieta redukująca masę ciała, jadłospis 1500 kcal
Śniadanie:
Owsianka z dodatkami:
Płatki ugotować na napoju roślinnym, dodać pozostałe składniki
Płatki owsiane 30 g 3 łyżki
Napój ryżowy z wapniem 200 g 1 szklanka
Mango miękkie 200 g 1 mała sztuka
Nasiona chia lub lnu 20 g 2 łyżki
II Śniadanie:
Kasza kuskus razowa z dodatkami:
Kasza kuskus – zalać gorącą wodą i poczekać aż napęcznieje 30 g 1/6 szklanki suchej
kaszy
Oliwa z oliwek 3 g ½ łyżeczki
Sałata 10 g 2 liście
Pieczone mięso z piersi kurczaka 50 g ¼ piersi
Seler naciowy 140 g 2 laski
Sok z cytryny, zioła prowansalskie, pieprz
Obiad:
Makaron ze szpinakiem:
Makaron razowy ugotować. Na patelni rozgrzać oliwę z oliwek, dodać czosnek, zrumienić, a
następnie dodać szpinak, pokruszony ser feta i suszone pomidory
Makaron razowy 60 g 2/3 szklanki suchego makaronu
Oliwa z oliwek 6 g 1 łyżeczka
Czosnek 1 ząbek
Szpinak 200 g 1 opakowanie 200 g
Ser Feta 40 g 2 plastry
Suszone pomidory z oleju 3-4 sztuki
rzepakowego
Przekąska:
Orzechy włoskie 30 g 3 łyżki
Morela/figa suszona 20 g 2 sztuki
Kolacja:
Sałatka z tuńczyka:
Składniki pokroić i wymieszać
Sałata 10 g 2 liście
Tuńczyk w sosie własnym 150 g 1 opakowanie 150 g
Ogórek kiszony 100 g 1 sztuka
Oliwki 25 g ok. 10 sztuk
Pomidor 200 g 1 sztuka
Kilka pokrojonych suszonych pomidorów z oleju
Zioła prowansalskie, sok z cytryny, pieprz
Przykładowy jadłospis dla pacjenta z hipercholesterolemią
Kobieta, jadłospis 1800 kcal
Śniadanie:
Owsianka z tartym na tarce jabłkiem i dodatkami:
Płatki ugotować na mleku, dodać miód, nasiona i starte na tarce jabłko
Płatki owsiane 50 g 5 łyżek
Mleko 1.5 % 200 g 1 szklanka
Tarte na tarce jabłko 150 g 1 sztuka
Miód 12 g 1 łyżeczka
Nasiona lnu/ziarna chia 25 g 2 i ½ łyżki
II Śniadanie:
Kanapka skropiona oliwą z sałatą i szynką wysokiej jakości plus ogórki kiszone:
Chleb żytni razowy 70 g 2 kromki
Oliwa z oliwek 3 g ½ łyżeczki
Sałata
Wysokiej jakości wędlina 30 g 2 plastry zamiennie 2 plastry twarogu
Ogórki kiszone 200 g 2 sztuki
III Śniadanie:
Kiwi lub mandarynki 140 g 2-3 sztuki
Orzechy włoskie/nerkowca lub migdały 30 g 3 łyżki
Obiad:
Włoski krem pomidorowy:
Zagotować wodę. Pomidory naciąć na krzyż, przełożyć do dużej miski i zalać wrzątkiem.
Zdjąć skórę. Na dnie garnka rozgrzać oliwę. Czosnek posiekać, seler pokroić w cienkie paski
i podsmażyć wszystko przez 1 minutę. Dodać pomidory, po szczypcie soli i pieprzu
oraz wodę i dusić bez przykrycia na małym ogniu przez przynajmniej 60 minut. Po upływie
tego czasu zupę spróbować i w razie potrzeby dodać miód. Następnie chleb pokroić w drobną
kostkę, dodać do zupy i gotować przez kolejne 30 minut. Podawać z podartą bazylią i
grzankami
Dojrzałe pomidory 600 g 3 sztuki
Seler naciowy 35 g ½ łodygi
Czosnek ½ ząbka
Oliwa z oliwek 24 g 2 łyżki
sól i czarny pieprz
Woda 300 g 1 i ½ szklanki
Chleb żytni razowy 35 g 1 kromka
Miód 6 g ½ łyżeczki
Do podania: bazylia oraz grzanki (35 g 1 kromka, chleb pokroić w kostkę i zrumienić na
suchej patelni bez tłuszczu)
Kolacja:
Kanapka z serkiem plus warzywa:
Ser wymieszać z jogurtem i warzywami
Chleb razowy 35 g 1 kromka
Sałata 5 g 1 liść
Ser twarogowy półtłusty 150 g ¾ kostki 200 g
Jogurt naturalny 20 g 2 łyżki
Ogórek kiszony 100 g 1 sztuka
Pomidor 200 g 1 sztuka
Zaburzenia gospodarki węglowodanowej i stan przedcukrzycowy – leczenie dietą
Nieprawidłowy styl życia i niski poziom aktywności fizycznej wpływa również na zaburzenia
gospodarki węglowodanowej, prowadząc do rozwoju stanu przedcukrzycowego, a w
następstwie pełnoobjawowej cukrzycy typu 2. Warto pamiętać, że podwyższone wartości
glikemii (stężenie glukozy w surowicy krwi na czczo między 100 – 125 mg/dl; tak zwana
nieprawidłowa glikemia na czczo) można obniżyć stosując zasady racjonalnej diety.
Podstawowym założeniem leczenia żywieniowego jest ograniczenie podaży węglowodanów
rafinowanych. Dodatkowo, jadłospis powinien obfitować w pokarmy o wysokiej zawartości
błonnika rozpuszczalnego (owies, nasiona roślin strączkowych, warzywa). Posiłki powinny
charakteryzować się niskim indeksem i ładunkiem glikemicznym. Tabela indeksu
glikemicznego została przedstawiona poniżej. Zalecane jest wybieranie produktów o niskim
indeksie glikemicznym, czyli < 55. Wskazuje się również na korzyści wynikające z
dodawania do dań przypraw i ekstraktów roślinnych, które stabilizują stężenie glukozy w
surowicy krwi. Przykładem jest cynamon, kozieradka, gorzki melon, żeń-szeń, czy babka
jajowata [4].
Tabela 1. Indeks glikemiczny produktów spożywczych.
Produkt Indeks glikemiczny
Maltoza (piwo) 110
Glukoza 100
Frytki 95
Płatki kukurydziane 91
Chipsy 90
Cukierki 80
Miód 87
Gotowana marchewka 85
Popcorn 85
Mąka 80
Chleb pszenny 77
Arbuz 77
Wafle 76
Herbatniki 70
Batoniki czekoladowe 70
Ryż biały 75
Ziemniaki 56-85
Banany 60
Fanta 68
Mars 68
Buraki 65
Cukier 70
Czekolada 49
Chleb żytni pełnoziarnisty 40
Mleko 27
Jabłko 36
Makaron 50
Przykładowy jadłospis dla pacjenta z zaburzeniami gospodarki węglowodanowej
Kobieta, jadłospis 1400 kcal
Śniadanie:
Płatki z dodatkami:
Płatki owsiane 40 g 4 łyżki
Jogurt naturalny 200 g 1 szklanka
Owoce jagodowe 140 g 1 szklanka
Nasiona babki płesznik 20 g 2 łyżki
II Śniadanie:
Kanapka:
Chleb orkiszowy/graham 35 g 1 kromka
Sałata 10 g 2 liście
Pieczone mięso z piersi kurczaka 50 g ¼ piersi zamiennie 50 g twarogu półtłustego
(pieczone w pergaminie w piekarniku)
Seler naciowy 140 g 2 laski
Obiad:
Wstążki z pieczonymi warzywami:
Cukinię obrać, osuszyć, pokroić wzdłuż w wąskie plasterki. Pomidory umyć i osuszyć.
Przygotować sos: oliwę wymieszać z sokiem z cytryny, pieprzem, przeciśniętym przez praskę
czosnkiem. Warzywa ułożyć na pergaminie w piekarniku, posmarować sosem i piec 10-12
min w temp. 180 st. C. Podać z ugotowanym makaronem, posypać bazylią.
Makaron razowy 40 g ½ szklanki suchego makaronu
Cukinia 300 g 1 mała sztuka
Pomidorki koktajlowe 250 g 1 opakowanie 250 g
Liście bazylii – garść, lub użyć suszonej, sól
Sos: łyżeczka soku z cytryny, łyżka oliwy z oliwek, ½ ząbku czosnku, pieprz
Przekąska:
Orzechy włoskie/migdały 25 g 2 i ½ łyżki
Truskawki/maliny/porzeczka 140 g 1 szklanka
Kolacja:
Sałatka z sera ricotta plus pieczywo:
Składniki pokroić i wymieszać
Płatki owsiane 50
Makaron pełnoziarnisty 40
Surowa marchewka 30
Owoce świeże 30
Gorzka czekolada 22
Warzywa zielone, pomidor, cukinia,
czosnek, cebula, bakłażan
< 15
Sałata 10 g 2 liście
Ser ricotta 125 g ½ opakowania 250 g (zamiennie może być
twaróg lub 60 g sera feta)
Ogórek kiszony 100 g 1 sztuka
Pomidor 200 g 1 sztuka
Bazylia/oregano, sok z cytryny, pieprz
Chleb orkiszowy/graham 35 g 1 kromka
Przykładowy jadłospis dla pacjenta z zaburzeniami gospodarki węglowodanowej
Kobieta, jadłospis 1600 kcal
Śniadanie:
Płatki z dodatkami:
Płatki owsiane/otręby owsiane20 g 2 łyżki
Jogurt naturalny 200 g 1 szklanka
Maliny/borówki 140 g 1 szklanka
Nasiona babki jajowatej/płesznik10 g 1 łyżka
II Śniadanie:
Kromka chleba z sałatą i pastą z awokado:
Jajko ugotować, posiekać w kosteczkę, czosnek zetrzeć posolić odrobiną soli ziołowej
morskiej. Awokado skropić sokiem z cytryny i wymieszać razem z czosnkiem. Przełożyć do
jajka, wymieszać doprawić pieprzem. Dodać oliwę, kolendrę lub inną zieleninę.
Jajka 58 g 1 sztuka
Czosnek 1/4 ząbka
Awokado 50 g 1/3 sztuki
Sok z cytryny 3 g ½ łyżeczki
Oliwa z oliwek 3 g ½ łyżeczki
Pieprz, odrobina soli ziołowej morskiej kolendra lub inna zielenina
Chleb razowy 35 g 1 kromka
Sałata
III Śniadanie:
Śliwki węgierki 150 g ok. 10 sztuk
Migdały/orzechy 30 g 3 łyżki
Obiad:
Kapuśniak:
Mięso umieścić w garnku wraz z liściem laurowym i zielem angielskim, wlać zimną wodę.
Doprowadzić do wrzenia i gotować ok. 30 minut. Dodać grubo startą marchew, drobno
pokrojoną cebulę i pokrojone w kostkę ziemniaki, gotować. Na końcu wrzucić poszatkowaną
kapustę, przyprawić pieprzem i majerankiem, gotować ok. 15 min. Pokrojone mięso zjeść
razem z zupą. Posypać natką pietruszki.
Udziec z indyka bez skóry 300 g
Kiszona kapusta 250 g 2 i ½ szklanki
Ziemniaki 210 g ok. 3 sztuki
Marchew 200 g 2 sztuki
Cebula 1 sztuka
Ziele angielskie 4 ziarna
Liść laurowy 1 sztuka
Natka pietruszki 10 g 1 łyżka posiekanej
Pieprz, majeranek
Kolacja:
Kanapka z serkiem plus pomidor:
Ser wymieszać z jogurtem i pokrojoną rzodkiewką
Chleb razowy 35 g 1 kromka
Sałata 5 g 1 liść
Ser twarogowy półtłusty 100 g ½ kostki 200 g
Jogurt naturalny 20 g 2 łyżki
Rzodkiewka 60 g 4 sztuki
Pomidor 200 g 1 sztuka
Podwyższone stężenie kwasu moczowego i dna moczanowa – zasady leczenia
dietą
Podwyższone stężenie kwasu moczowego w surowicy krwi (hiperurykemia) to stan
prowadzący do rozwoju dny moczanowej. W przebiegu choroby dochodzi do odkładania się
moczanów w stawach, mięśniach i tkance podskórnej. Objawem dny moczanowej są ostre
napady bólowe, które zazwyczaj doskwierają choremu w nocy. Warto mieć na uwadze, że
również w tym przypadku odpowiednio skomponowana dieta może okazać się remedium. U
osób z hiperurykemią oraz dną moczanową należy unikać czynników wyzwalających ostre
dnawe zapalenie stawów. Wśród wspomnianych czynników można wyróżnić: nadmierny
wysiłek fizyczny, przechłodzenie organizmu, gwałtowne odchudzanie i alkohol w nadmiarze.
Na rycinie numer 1 zostały przedstawione produkty spożywcze przeciwwskazane w dnie
moczanowej. Pokarmy, które mogą pojawić się w jadłospisie chorego to nabiał, większość
warzyw i owoców, pełnoziarniste produkty zbożowe oraz nasiona i orzechy.
/
Rycina 1. Pokarmy i substancje przeciwskazane w hiperurykemii i dnie moczanowej
Przykładowy jadłospis dla pacjenta z hiperurykemią i dną moczanową
Kobieta, jadłospis 1500 kcal
Śniadanie:
Koktajl bananowy:
Wszystkie składniki zblendować – można też spożyć bez miksowania
Płatki owsiane 30 g 3 łyżki
Banan 60 g ½ sztuki
Jogurt naturalny 200 g 1 szklanka
Len mielony 20 g 2 łyżki
II Śniadanie:
Zielone smoothie:
Składniki włożyć do kubka blendera, uzupełnić wodą mineralną (ok. ½ szklanki) i
zblendować
Roszponka 60 g 3 garści
Banan 60 g ½ sztuki
Truskawki/jagody mrożone 140 g 1 szklanka
Nasiona lnu 5 g ½ łyżki
Woda mineralna
Obiad:
Kasza gryczana z batatami po obiedzie sok pomidorowy:
Kaszę gryczaną ugotować i odcedzić. Na patelnię wlać oliwę, dodać obrany i pokrojony w
małą kostkę batat i smażyć go przez ok. 5 minut aż zmięknie, w międzyczasie co chwilę
zamieszać. Dodać pokrojoną w kostkę cebulę oraz tymianek. Smażyć co chwilę mieszając
przez ok. 5 minut, dodać pokruszony ser feta, w międzyczasie doprawić pieprzem. Dodać
słodką paprykę i ugotowaną kaszę, wymieszać i wszystko razem podgrzać.
Kasza gryczana biała 30 g 1/3 woreczka
Oliwa rafinowana 18 g 1 i ½ łyżki
Batat 200 g 1 sztuka
Cebula kilka plastrów
1/2 łyżeczki suszonego tymianku
Słodka papryka
Ser typu feta 40 g 4 cienkie plastry
Sok pomidorowy 300 g 1 mała butelka 0.3 l
Przekąska:
Kanapka:
Chleb graham/orkiszowy 35 g 1 kromka
Olej rzepakowy/olej lniany 3 g ½ łyżeczki
Mix sałat garść
Ser twarogowy półtłusty 50 g ¼ kostki 200 g
Kolacja:
Jajka na miękko oraz pieczywo plus pomidor:
Jajka 116 g 2 sztuki
Chleb graham/orkiszowy 35 g 1 kromka
Mix sałat
Pomidor 200 g 1 sztuka
Przykładowy jadłospis dla pacjenta z hiperurykemią i dną moczanową
Kobieta, jadłospis 1800 kcal
Śniadanie:
Kanapki z oliwą/olejem, sałatą i serkiem wiejskim plus ogórek zielony:
Chleb orkiszowy 70 g 2 kromki
Olej lniany/oliwa z oliwek 12 g 1 łyżka
Sałata
Serek wiejski 50 g 1/3 opakowania 150 g
Ogórek zielony 200 g 1 sztuka zamiennie kilka oliwek/kapary
II Śniadanie:
Serek homogenizowany z miodem i płatkami migdałowymi:
Serek homogenizowany 75 g ½ op 150 g
Miód 25 g 1 łyżka
Płatki migdałowe 15g 1 i ½ łyżki
Przekąska:
Banan 120 g 1 sztuka
Orzechy włoskie/pekan/macadamia 30 g 3 łyżki
Obiad:
Krupnik:
Kaszę opłukać, zalać wodą, gotować na małym ogniu. Umyte, obrane i opłukane warzywa
zetrzeć na tarce, dodać do podgotowanej kaszy, dodać opłukane mięso razem gotować pod
przykryciem. Na końcu dodać mleko, sól do smaku, oliwę, zagotować. Przed podaniem dodać
zieloną pietruszkę.
Marchew 100 g 1 sztuka
Pietruszka 70 g 1 sztuka
Kasza jęczmienna pęczak 50 g ½ woreczka
Mięso z piersi indyka/kurczaka 100 g ½ piersi
Mleko 1.5 % 100 g ½ szklanki
Oliwa z oliwek 12 g 1 łyżka
Natka pietruszki 10 g 1 łyżka
Sól, szczypta
Kolacja:
Sałatka jarzynowa plus kromka chleba:
Warzywa ugotować, pokroić w kostkę, dodać jogurt grecki lub naturalny, oliwę oraz
przyprawy
Ziemniaki 70 g 1 sztuka
Marchew 50 g 1 mała sztuka
Pietruszka 50 g 1 sztuka
Seler 20 g 1 kawałek
Ogórek kiszony 100 g 1 sztuka
Jogurt grecki 50 g ¼ szklanki
Oliwa z oliwek 12 g 1 łyżka
Chleb orkiszowy 35 g 1 kromka
Podsumowując, dieta w wielu przypadkach może mieć charakter leczniczy. W szczególności
jest to istotne rozpatrując zaburzenia metaboliczne, takie jak hiperglikemia (podwyższone
stężenie cukru), hipercholesterolemia (wysoki poziom cholesterolu), czy hiperurykemia
(podwyższone stężenie kwasu moczowego). Podstawą leczenia we wspomnianych
zaburzeniach metabolicznych jest odpowiednio skomponowana dieta, która powinna być
nowym sposobem żywienia pacjenta, kontynuowanym bezterminowo.
Bibliografia:

  1. Harland JI. Food combinations for cholesterol lowering. Nutr Res Rew 2012;25(2):
    249 – 266.
  2. Berglund L, Brunzell JD, Goldberg AC et al. Evaluation and treatment of
    hypertriglyceridemia: An endocrine society clinical practice guideline. J Clin
    Endocrinol Metab 2012;97(9):2969 – 2989.
  3. Zhang J, Li L, Song P et al. Randomized controlled trial of oatmeal consumption
    versus noodle consumption on blood lipids of urban Chinese adults with
    hypercholesterolemia. Nutrition 2012;11:54.
  4. Ota A, Ulrih NP. An Overview of Herbal Products and Secondary Metabolites Used
    for Management of Type Two Diabetes. Front Pharmacol 2017;6;8:436.

Interakcje leków z żywnością

autor: dr n. med. Angelika Kargulewicz

Przyjmując konkretne leki warto pamiętać, jakich produktów spożywczych unikać, aby zmniejszyć ryzyko wystąpienia interakcji. Zwróćmy uwagę, że sam fakt przyjmowania kilku różnych leków wiąże się z dużym prawdopodobieństwem wystąpienia interakcji, natomiast zwyczajowa dieta stanowi kolejny element, który może na to wpłynąć. Skutki interakcji lek-pożywienie mogą być różne. Interakcja może wpłynąć na mniejszą skuteczność działania leku (np. antybiotyk plus składniki mineralne zawarte w suplementach diety czy produktach spożywczych), brak efektu terapeutycznego i poprawy klinicznej (popijanie preparatów żelaza herbatą), a nawet krwawienie śródczaszkowe (np. spożycie preparatów z grupy inhibitorów MAO z dojrzewającym serem).

Czym popijać leki ?

Podstawowym warunkiem, istotnym dla optymalnego działania leków jest rodzaj płynu, jakim je popijamy. I tutaj najlepszą opcją będzie pełna szklanka wody przegotowanej lub źródlanej (w przeciwieństwie do mineralnej nie zawiera składników mineralnych, które mogą wpłynąć na wchłanianie substancji leczniczej). Warto sobie uświadomić, że sok/kawa/herbata nie nadają się do popijania leków. Przykładowo popicie penicyliny (antybiotyk) sokiem owocowym spowoduje rozkład leku w kwaśnym środowisku i brak jego działania leczniczego. Innym przykładem jest popicie kawą teofiliny (lek stosowany w chorobach oskrzeli). Taka mieszanka spowoduje niepokój, ból głowy, pobudzenie, zaburzenia snu a nawet tachykardię (przyspieszony rytm pracy serca). Z kawą nie powinniśmy również łączyć preparatów przeciwbólowych (np. Aspiryna, Polopiryna, Pabialgin), gdyż takie połączenie nie tylko nasila przeciwbólowe działanie leku, ale może być również przyczyną niebezpiecznych powikłań. Konkluzja jest jednoznaczna – leki najlepiej popijać wodą.

Leki przyjmowane na „pusty żołądek”

Niektóre substancje farmakologiczne wymagają podania na tzw. „pusty żołądek”, czyli po upływie co najmniej 1-2 godzin od momentu spożycia posiłku. Przyjęcie takich leków wraz z pożywieniem może wpłynąć na zmniejszenie siły ich działania. Przykładem wspomnianych substancji leczniczych jest: izoniazyd (stosowany w leczeniu gruźlicy), nifedypina (stosowana w chorobie wieńcowej, leczeniu migren, czy kardiomiopatii), czy propranolol (leczenie nadciśnienia tętniczego krwi). Wymienione powyżej leki powinny być spożywane na jedną godzinę przed lub 2 godziny po posiłku, tak aby zachować ich optymalne działanie.

Leki drażniące przewód pokarmowy

Warto mieć na uwadze, że nie wszystkie leki powinny być przyjmowane na czczo, czy na pusty żołądek. Pamiętajmy, że niektóre preparaty farmakologiczne wykazują silnie drażniące działanie na przewód pokarmy człowieka. W tabeli poniżej została przedstawiona lista leków, które powinny być przyjmowane z posiłkiem lub tuż po spożyciu posiłku, tak aby uniknąć drażniącego działania na przewód pokarmowy.

Tabela 1. Leki drażniące przewód pokarmowy – powinny być przyjmowane wraz
z posiłkiem lub bezpośrednio po konsumpcji

Nazwa leku Zastosowanie
Metformina (nazwy handlowe: Metformax, Glucophage, Siofor, Formetic) W leczeniu cukrzycy i insulinooporności
Kwas acetylosalicylowy (nazwy handlowe: Polopiryna, Aspiryna) Działanie przeciwbólowe, przeciwgorączkowe, przeciwzapalne
Fenylobutazon (nazwa handlowa: Butapirazol) Działanie przeciwbólowe, przeciwgorączkowe, przeciwzapalne
Bromokryptyna (nazwa handlowa: Bromergon, Parlodel, Bromocorn) Leczenie mlekotoku, stosowany w chorobie Parkinsona
Fenytoina (nazwa handlowa: Phenytoinum) Lek przeciwpadaczkowy i przeciwdrgawkowy
Ibuprofen (nazwa handlowa: Ibum, Ibufen, Nurofen) Niesteroidowy lek przeciwzapalny (działanie przeciwbólowe, przeciwgorączkowe)
Indometacyna (nazwa handlowa: Elmetacin) Reumatoidalne zapalenie stawów
Metronidazol (nazwa handlowa: Metronidazol) Leczenie zakażeń bakteryjnych
i pierwotniakowych
Żelazo (nazwa handlowa: Hemofer, Ascofer) Leczenie niedokrwistości z niedoboru żelaza

„Efekt serowy”

Szczególnie niebezpiecznym połączeniem są leki z grupy inhibitorów MAO (monoaminooksydazy) oraz pokarmy zawierające w swoim składzie tyraminę. Leki z grupy inhibitorów MAO to przykładowo Mocloxil, Moklobemid i Parnate stosowane w leczeniu zespołów depresyjnych. Z kolei pokarmy o wysokiej zawartości tyraminy to przede wszystkim przejrzałe banany oraz sery dojrzewające. Tyramina występuje również w drożdżach, wędzonych i marynowanych rybach, kiełbasie pepperoni oraz bologne, długo przechowywanej wątróbce, salami, bobie, czekoladzie, przejrzałym awokado, figach, sosie sojowym oraz winach (Wermut, Chianti) i likierach. Połączenie wspomnianych leków (inhibitory MAO) i pokarmów zawierających tyraminę może prowadzić do gwałtownego wzrostu ciśnienia tętniczego krwi, uczucia kołatania serca, bólu głowy, a także groźnych przełomów nadciśnieniowych i wylewu śródczaszkowego.

„Reaktywny” grejpfrut

Grejpfrut to owoc o szczególnie dużych walorach odżywczych. Zawiera szereg substancji o działaniu bioaktywnym, takich jak furanokumaryny, naryngenina, czy kwas galakturonowy. Substancje te odpowiadają za zdrowotne właściwości grejpfruta (m. in. działanie obniżające stężenie cholesterolu w surowicy krwi). Z drugiej strony wspomniane składniki interferują z metabolizmem poszczególnych substancji leczniczych (tabela 2). Osoby przyjmujące leki obniżające poziom cholesterolu, ciśnienie tętnicze krwi, czy terapeutyki o działaniu uspokajającym, w szczególności powinny unikać spożywania grejpfruta oraz soków na nim bazujących.

Tabela 2. Leki, które nie powinny być łączone z grejpfrutem – ich podanie wraz
z grejpfrutem powoduje nawet 3-12 krotny wzrost stężenia leku w surowicy krwi i związane
z tym działania niepożądane

Grupa leków Skutek interakcji z grejpfrutem/sokiem grejpfrutowym
Blokery kanału wapniowego (np. nifedypina, felodypina, adalat, nitrendypina) – leki stosowane w leczeniu nadciśnienia tętniczego krwi i choroby niedokrwiennej serca Spowolnienie rytmu pracy serca, bóle głowy, hipotonia ortostatyczna (zawroty głowy po szybkim wstaniu z pozycji leżącej)
Statyny (np. simwastatyna, atorwastatyna) – leki obniżające stężenie cholesterolu w surowicy krwi Uszkodzenie mięśni, biegunka, zmęczenie, świąd skóry, zaburzenia ostrości widzenia
Benzodiazepiny (np. midazolam, triazolam) – leki nasenne i uspokajające Depresja krążeniowa i oddechowa
Leki przeciwhistaminowe (np. astemizol) – leki stosowane w terapii chorób alergicznych Zaburzenia rytmu serca (częstoskurcz)
Leki immunosupresyjne (np. sandimmun) – leki zapobiegające odrzuceniu przeszczepu Wzrost ciśnienia tętniczego krwi, drgawki, drżenie kończyn
Leki przeciwwirusowe (np. sankwinawir) – lek stosowany w leczeniu zakażeń wirusem HIV Ból głowy osłabienie

Lukrecja w syropach przeciwkaszlowych i herbatach ziołowych

Kolejnym surowcem, który może wchodzić w interakcję z lekami jest lukrecja, roślina o znanych walorach zdrowotnych. Jest dodawana m. in. do preparatów stosowanych w leczeniu niestrawności, choroby wrzodowej i kaszlu. Substancją o silnym działaniu aktywnym jest glicyryzyna, która odpowiada za efekt moczopędny i wykrztuśny. Nie mniej jednak, glicyryzyna zawarta w lukrecji może powodować szereg działań niepożądanych po połączeniu z substancjami farmakologicznymi. Przykładowo lukrecja w połączeniu z diuretykami (leki moczopędne, np. furosemid) sprzyja usuwaniu potasu z organizmu. Do innych działań niepożądanych wspomnianej interakcji należą: bolesne skurcze mięśni, zatrzymanie płynu w organizmie, osłabienie, nadciśnienie tętnicze krwi, a nawet zaburzenia rytmu serca. Lukrecja nie powinna być również łączona z preparatami naparstnicy (np. bemecor, digoxin) stosowanymi w chorobach serca. Skutkiem takiej interakcji może być zwolnienie czynności i zaburzenia rytmu serca oraz blok przedsionkowo-komorowy.

Pozostałe interakcje leków z żywnością

W tabeli nr 3 zostały omówione pozostałe leki oraz pokarmy, których należy unikać w trakcie ich stosowania. Wskazano również potencjalne skutki interakcji. Warto mieć na uwadze, że przykładowo podczas terapii digoksyną nie jest zalecana kompletna rezygnacja z błonnika pokarmowego. Ważne jest, aby nie przyjmować posiłków bogatobłonnikowych (otręby, owsianka, chleb razowy) w trakcie samego przyjmowania leku. Posiłek taki można zjeść po upływie 1-2 godzin od momentu spożycia digoksyny.

Tabela 3. Interakcje leków z żywnością – skutki i działania niepożądane.

LEKI STOSOWANE W CHOROBACH UKŁADU SERCOWO-NACZYNIOWEGO
Nazwa międzynarodowa Przykłady nazw handlowych Skutki interakcji ze składnikami żywności
METOPROLOL BETALOC METOCARD METOPROLOL POSIŁKI BOGATOTŁUSZCZOWE – PRZYSPIESZAJĄ I ZWIĘKSZAJĄ WCHŁANIANIE β-BLOKERÓW Z PRZEWODU POKARMOWEGO   SKUTEK: RYZYKO ZWOLNIENIA CZYNNOŚCI SERCA, ZABURZEŃ RYTMU, SPADKU CIŚNIENIA TĘTNICZEGO KRWI, NIEWYDOLNOŚCI SERCA
OKSPRENOLOL CORETAL
PROPRANOLOL PROPRANOLOL
BISOPROLOL BISOCARD CONCOR CORECTIN
ENALAPRYL BENALAPRIL EDNYT ENALAPRIL ENAP ENARENAL MAPRYL POSIŁEK OBNIŻA BIODOSTĘPNOŚĆ NIEKTÓRYCH INHIBITORÓW ACE SKUTEK: OSŁABIENIE EFEKTÓW TERAPEUTYCZNYCH   SÓD – OGRANICZENIE SPOŻYCIA (ZWŁASZCZA PO 65 ROKU ŻYCIA) I JEDNOCZESNE PRZYJMOWANIE INHIBITORÓW ACE SKUTEK: RYZYKO ZABURZENIA UKRWIENIA NEREK   SOLE POTASOWE, DUŻE ILOŚCI SOKU POMIDOROWEGO  SKUTEK: WZROST POTASU W SUROWICY KRWI – ZABURZENIE RYTMU SERCA, SENNOŚĆ, SPLĄTANIE
KAPTOPRYL CAPTOPRIL
METYLODIGOKSYNA BEMECOR MEDIGOX BŁONNIK ZMNIEJSZA WCHŁANIANIE LEKU SKUTEK: SŁABSZE DZIAŁANIE LEKU   LUKRECJA
SKUTEK: ZWOLNIENIE CZYNNOŚCI SERCA, ZABURZENIA RYTMU SERCA
DIGOKSYNA DIGOXIN
LEKI STOSOWANE W LECZENIU ZABURZEŃ PROFILU LIPIDOWEGO
Nazwa międzynarodowa Przykłady nazw handlowych Skutki interakcji ze składnikami żywności
LOWASTSTYNA LIPROX LOVASTEROL LOVASTATINUM SOK GREJPFRUTOWY  ZMNIEJSZA METABOLIZM LEKU SKUTEK: MIOPATIA, RYZYKO USZKODZENIA WĄTROBY
SYMWASTATYNA CARDIN SIMVACHOL VASILIP ZOCOR
ANTAGONIŚCI WITAMINY K
Nazwa międzynarodowa Przykłady nazw handlowych Skutki interakcji ze składnikami żywności
WARFARYNA COUMADIN WARZYWA KAPUSTNE
I INNE ZAWIERAJĄCE DUŻO WITAMINY K (KAPUSTA, BRUKSELKA, ZIELONA SAŁATA, KALREPA, SZPARAGI, SZPINAK, AWOKADO, SOCZEWICA, KALFIOR, BROKUŁY, SOJA, PŁATKI OWSIANE, OTRĘBY, WĄTROBA, OLEJ SOJOWY) SKUTEK: OSŁABIENIE DZIAŁANIA LEKU
ACENOKUMAROL SINTROM SYNCUMAR
LEKI STOSOWANE W CHOROBACH UKŁADU ODDECHOWEGO
Nazwa międzynarodowa Przykłady nazw handlowych Skutki interakcji ze składnikami żywności
AMINOFILINA AMINOPHYLLINUM POSIŁKI OBFITE W TŁUSZCZ ORAZ CZERWONA PAPRYKA (SOSY, PRZECIERY) – ZWIĘKSZAJĄ WCHŁANIANIE LEKU Z PRZEWODU POKARMOWEGO SKUTEK: PRZYSPIESZENIE CZYNNOŚCI SERCA   PRODUKTY GRILLOWANE SKUTEK: ZNIESIENIE EFEKTU LECZNICZEGO   KOFEINA ZNACZNIE POTĘGUJE DZIAŁANIE LEKU SKUTEK: NIEPOKÓJ , POBUDZENIE, ZABURZENIA SNU
TEOFILINA AFONILUM EUPHYLLIN THEOPHYLLINUM THEOSPIREX THEOVENT
LEKI STOSOWANE W CHOROBACH UKŁADU NERWOWEGO
TRÓJCYKLICZNE LEKI PRZECIWDEPRESYJNE
Nazwa międzynarodowa Przykłady nazw handlowych Skutki interakcji ze składnikami żywności
AMITRYPTYLINA AMITRIPTYLINUM POSIŁKI Z DUŻĄ ILOŚCIĄ TŁUSZCZU – ZWIĘKSZONE WCHŁANIANIE LEKU SKUTEK: PRZYSPIESZENIE CZYNNOŚCI SERCA, SPADEK CIŚNIENIA TĘTNICZEGO KRWI, NAPADY DRGAWEK   BŁONNIK SKUTEK: BRAK EFEKTU TERAPETUCZNEGO   SOK GREJPFRUTOWY ZMNIEJSZA METABOLIZM LEKU SKUTEK: POTLIWOŚĆ, SENNOŚĆ, NIEPOKÓJ
IMIPRAMINA IMIPRAMIN
KLOMIPRAMINA ANAFRANIL

Podsumowanie

Podczas przyjmowania leków ważne jest przestrzeganie kilku niezwykle istotnych zasad:

  • Zawsze należy czytać ulotkę dołączona do leku. W razie trudności z interpretacją, warto zasięgnąć porady specjalisty
  • Leki należy popijać wodą (optymalnie pełną szklanką). Herbata, kawa, mleko i sok (zwłaszcza grejpfrutowy) nie nadają się do popijania leków
  • Nie należy mieszać leku w gorącym napoju, ponieważ wysoka temperatura może zmniejszyć jego skuteczność
  • Jeśli posiłek zaburza działanie leku, najlepiej zażyć go 1-2 godziny przed lub 2 godziny po posiłku
  • Preparaty witaminowo-mineralne mogą zaburzyć działanie leku, w związku z czym nie należy ich przyjmować w tym samym czasie, co leki
  • Nigdy nie należy spożywać leków wraz z alkoholem
  • Występujące w trakcie farmakoterapii niepokojące objawy, takie jak: zaburzenia rytmu serca, nagły wzrost lub spadek ciśnienia tętniczego krwi, omdlenia, bóle głowy, czy drżenie rąk, mogą być skutkiem niewłaściwego zażywania leku z posiłkiem lub zażywania niezalecanych składników pokarmowych w trakcie leczenia farmakologicznego

Dieta w chorobie Hashimoto

autor: dr n. med. Angelika Kargulewicz

Autoimmunologiczne zapalenie tarczycy o typie Hashimoto to obecnie jedna z najczęściej występujących chorób gruczołu tarczowego. Choroba Hashimoto dotyczy szczególnie kobiet i wpływa na występowanie szeregu objawów, które w znaczący sposób obniżają jakość życia dotkniętej nią osoby. Odpowiednia dieta, ale również szeroko pojęty styl życia pozwala na złagodzenie dolegliwości i poprawę codziennego funkcjonowania.

Choroba Hashimoto

Choroba Hashimoto polega na nieprawidłowej reakcji układu odpornościowego, który produkuje nadmierne ilości przeciwciał skierowanych przeciwko komórkom tarczycy (u osób z chorobą Hashimoto stwierdza się podwyższone wartości przeciwciał – antyTPO oraz antyTG). Warto pamiętać, że chorobie Hashimoto nie zawsze towarzyszy niedoczynność tarczycy. Osoba z chorobą Hashimoto może funkcjonować wiele lat będąc w stanie tzw. eutyreozy, czyli prezentując prawidłowe wartości hormonów tarczycowych w surowicy krwi. Niejednokrotnie dopiero po wielu latach trwania choroby przeciwciała produkowane przez organizm osoby chorej niszczą miąższ tarczycy, dochodzi do zaburzenia wewnętrznej równowagi i rozwoju niedoczynności tarczycy. Pamiętajmy, że osoba z chorobą Hashimoto nie musi być otyła, nie mniej jednak choroba predysponuje do nadmiernej masy ciała. Leczenie farmakologiczne (preparaty lewotyroksyny), prawidłowa dieta i aktywność fizyczna pozwalają utrzymać prawidłową masę ciała.

Pierwszy krok w leczeniu choroby Hashimoto

Na wstępie warto zwrócić uwagę na gospodarkę hormonalną organizmu. W sytuacji niedoczynności tarczycy (podstawowy parametr sugerujący niedoczynność tarczycy to podwyższone stężenie TSH w surowicy krwi) pierwszym krokiem jest zastosowanie odpowiedniego leczenia farmakologicznego pod okiem endokrynologa. Nieleczona niedoczynność tarczycy może wpływać na:

  • Tendencję do nadmiernej masy ciała
  • Zwiększoną zawartość tkanki tłuszczowej w organizmie
  • Zmniejszoną ilość beztłuszczowej masy ciała i wody w organizmie
  • Obniżone tempo przemiany materii
  • Spowolnienie perystaltyki przewodu pokarmowego i skłonność do zaparć

Jak powinna wyglądać dieta osoby z chorobą Hashimoto ?

Dieta osoby z chorobą Hashimoto przede wszystkim powinna być urozmaicona i dostarczać produkty spożywcze z możliwe jak największej liczby grup artykułów żywnościowych (warzywa, owoce, produkty zbożowe, białko zwierzęce i roślinne, oleje, pestki, ziarna). Warto zwrócić uwagę, aby codziennie przygotowywane posiłki były w jak największym stopniu naturalne. W tym celu przydatną umiejętnością będzie czytanie etykiet produktów spożywczych i unikanie tych artykułów, które dostarczają znaczących ilości dodatków, utwardzonych tłuszczy, czy cukru rafinowanego. W trakcie zakupów warto uwzględnić kilka wskazówek:

  • Wybierając pieczywo zawsze czytaj jego skład. Przykładowo dobrej jakości chleb żytni razowy powinien zawierać: zakwas żytni, mąkę żytnią, wodę i sól. Dopuszczalne są wszelkiego rodzaju pestki, czy ziarna typu: słonecznik, dynia, len, chia. Z kolei unikać należy: słodu jęczmiennego, syropu glukozowo-fruktozowego, melasy, karmelu, zaciemniaczy i innych substancji słodzących.
  • Unikaj kupowania produktów zawierających w swoim składzie kwasy tłuszczowe trans lub kwasy tłuszczowe utwardzone. Zalecanymi tłuszczami w diecie osób z chorobą Hashimoto są naturalne oleje roślinne, takie jak: oliwa z oliwek, olej lniany, olej konopny czy olej z czarnuszki.
  • Zwróć uwagę na zawartość cukru. Niektóre produkty mogą zawierać znaczącą ilość węglowodanów prostych. Przykładem są wysoko przetworzone produkty mleczne, napoje roślinne, czy wszelkiego rodzaju słodycze. Przetwory mleczne powinny być naturalne, natomiast wybierając napój roślinny (kokosowy,  migdałowy, czy owsiany) warto sięgać po te, które dostarczają < 5-6 g cukru/100 ml produktu.
  • Wybieraj artykuły o jak najkrótszym składzie i w miarę możliwości zawierające jak najbardziej naturalne składniki. Warto zmniejszyć spożycie produktów, które mają w swoim składzie substancje takie, jak: karboksymetyloceluloza, maltodekstryny, polisorbat, aspartam, czy emulgatory. Bezpiecznym wyborem będą świeże warzywa, owoce, ziarna, orzechy, oleje roślinne, pełnoziarniste produkty zbożowe, świeże mięso i ryby, z których samodzielnie można przygotować odżywcze, a zarazem smaczne posiłki.

Postaw na białko

Z uwagi na obniżone tempo przemiany materii, niezwykle istotnym elementem codziennej diety osób z chorobą Hashimoto jest pełnowartościowe białko. Proteiny takie znajdziemy przede wszystkim w pokarmach pochodzenia zwierzęcego, które dostarczają wszystkich aminokwasów niezbędnych do syntezy białka ustrojowego. Przykładowe zawartości białka w produktach zwierzęcych i roślinnych przedstawia tabela 1.

Tabela 1. Zawartość białka w 100 g produktu.

Nazwa produktu
i miara domowa
Białko [g] Nazwa produktu
i miara domowa
Białko [g]
Mleko spożywcze 2 % (ok. ½ szklanki) 3.4 Makrela świeża (ok. 4 czubate łyżki) 18.7
Jogurt 2 % (ok. ½ szklanki) 4.3 Kasza gryczana (1 woreczek) 12.6
Ser twarogowy tłusty (1/2 kostki 200 g) 17.7 Kasza jęczmienna perłowa (1 woreczek) 6.9
Ser twarogowy chudy (1/2 kostki 200 g) 19.8 Makaron dwujajeczny (ok. 1 i ¼ szklanki) 12.0
Jaja kurze całe (2 małe sztuki) 12.5 Mąka pszenna, typ 550 (1 niepełna szklanka) 10.5
Cielęcina – udziec (1 porcja) 19.9 Chleb graham (ok. 4 kromki) 8.3
Wieprzowina schab z kością (1 porcja) 21.0 Chleb zakopiański (ok. 4 kromki) 7.7
Kurczak – pierś (1/2 piersi) 21.5 Fasola szparagowa (garść) 2.4
Kurczak – tuszka (1 porcja) 18.6 Soja, nasiona suche (ok. ½ szklanki) 34.3
Kiełbasa zwyczajna (1 sztuka) 17.6 Ziemniaki (2 małe sztuki) 1.9
Polędwica luksusowa (ok. 6 plastrów) 19.5 Jabłko (1 mała sztuka) 0.4
Szynka wieprzowa gotowana (ok. 6 plastrów) 16.4 Porzeczki czarne (ok. 2-3 garści) 1.3
Dorsz świeży (1 porcja) 17.7 Orzechy włoskie (ok. 3 garści) 16.0
    Żelatyna (ok. 12 łyżek) 84.2

Oprócz białka zwierzęcego, warto pamiętać również o białku roślinnym, które co prawda cechuje się nieco niższą wartością odżywczą niż białko zwierzęce, ale przy odpowiednim połączeniu pokarmów „na talerzu” umożliwi podaż wszystkich niezbędnych aminokwasów. Spożywając rośliny strączkowe, warto łączyć je z pełnoziarnistymi kaszami (kasza jaglana, gryczana, komosa ryżowa, amarantus, teff) oraz nasionami i pestkami (pestki dyni, słonecznika, orzechy). Takie połączenie zapewni pełen komplet aminokwasów egzogennych, czyli takich które muszą być dostarczane wraz z dietą.

Nabiał w diecie pacjenta z chorobą Hashimoto

Nabiał stanowi grupę produktów spożywczych dostarczających w codziennej diecie znaczących ilości białka oraz wapnia. Wybierając konkretne rodzaje produktów nabiałowych warto zwrócić uwagę, aby cechowały się minimalnym stopniem przetworzenia. W niektórych sytuacjach klinicznych, takich jak alergia na kazeinę, czy nietolerancja laktozy zalecane jest wykluczenie lub ograniczenie nabiału w diecie, jednakże sytuacja taka nie dotyczy wszystkich pacjentów z chorobą Hashimoto. Wykluczenia dotyczące nabiału powinny być uzasadnione klinicznie. W tym celu stosuje się diagnostykę: w przypadku nietolerancji laktozy – wodorowy test oddechowy, natomiast alergię na kazeinę (białko mleka) diagnozuje się w oparciu o testy alergiczne. W przypadku rozpoznania nietolerancji laktozy należy ograniczyć pokarmy bogate w laktozę, w szczególności mleko. W takiej sytuacji dopuszcza się spożywanie nabiału bez laktozy (mleko, sery, jogurty). Z kolei jeżeli mamy do czynienia z alergią na białko mleka krowiego, odstawić należy wszystkie produkty, które stanowią źródło takiego białka – mleko, sery, twarogi, jogurty, kefir, maślanka. W takiej sytuacji ważne jest dostarczenie alternatywnych źródeł wapnia, takich jak np. wzbogacane w wapń napoje roślinne (np. napój migdałowy, kokosowy, owsiany) oraz inne pokarmy obfitujące w wapń (mak, sezam, migdały, jarmuż, woda wysoko zmineralizowana ze zwiększoną zawartością wapnia).

Gluten w diecie osoby z chorobą Hashimoto

Wiele kontrowersji i mitów powstało wokół spożywania glutenu przez osoby z chorobą Hashimoto. Jak się okazuje, nie ma jednoznacznych rekomendacji które określałyby dietę bezglutenową jako bezwzględne wskazanie u osób z chorobą Hashimoto. Nie mniej jednak badania kliniczne dostarczają informacji, że uzasadnione jest ograniczenie/zmniejszenie spożycia glutenu w diecie osób z chorobą Hashimoro. Co to oznacza w praktyce ? A mianowicie warto w ciągu dnia zastępować niektóre posiłki glutenowe (chleb, bułki, wypieki, makarony) ich odpowiednikami nie zawierającymi glutenu (kasza jaglana, makaron ryżowy, teff, amarantus, mąka kasztanowa, itp.). Takie postępowanie może przyczynić się do zmniejszenia przesiąkliwości bariery jelitowej i toczącego się stanu zapalnego.

Ważne składniki w diecie osób z chorobą Hashimoto:

  • Selen – jego niedobór może nasilić rozrost gruczołu tarczowego. Zalecane dzienne spożycie dla osób dorosłych wynosi 55-75 μg. Źródła pokarmowe to: orzechy brazylijskie, ostrygi, tuńczyk, nasiona słonecznika, mięso (wieprzowina, wołowina, indyk, kurczak, jagnięcina), grzyby, żyto.
  • Witamina D3 – jej niedobór może wpływać na rozwój choroby Hashimoto. Zalecana suplementacja diety witaminą D3 u osób dorosłych w populacji wynosi 2000 IU/dzień, z kolei u osób z otyłością 4000 IU/dzień.
  • Kwasy omega-3 (EPA, DHA) – wykazują działanie przeciwzapalne i są zalecane w diecie osób z chorobą Hashimoto. Rekomendowana suplementacja diety kwasami tłuszczowymi EPA i DHA wynosi ok. 1000 mg/dzień.

Czy osoba z chorobą Hashimoto może spożywać warzywa krzyżowe (brokuł, kalafior, brukselka, kapusta) ?

Warzywa krzyżowe (kapusta, brukselka, kalafior, soja, orzechy ziemne, szpinak) zawierają w swoim składzie tzw. substancje goitrogenne (wolotwórcze). Z tego powodu są często eliminowane przez osoby z chorobami tarczycy. Jednak jak się okazuje nie ma potrzeby ich całkowitego wykluczenia z diety, ponieważ przykładowo szpinak, kapusta czy brokuły stanowią jednocześnie bogate źródło substancji antyoksydacyjnych, błonnika pokarmowego oraz fitozwiązków. Zatem ważne jest umiarkowanie w ich spożyciu, a nie całkowita eliminacja z jadłospisu. Ponadto, pomocna będzie obróbka kulinarna. Jak się okazuje gotowanie warzyw krzyżowych obniża zawartość goitrogenów nawet o ok. 30 %. W trakcie gotowania kalafiora, kapusty, czy brokuła ważne jest, aby nie przykrywać naczynia w którym odbywa się obróbka, tak aby substancje wolotwórcze mogły się ulotnić. W celu usunięcia goitrogenów z orzechów ziemnych, zalecane jest moczenie ich w wodzie. Z kolei warto pamiętać o wykluczeniu soi z diety osoby z chorobą Hashimoto, ponieważ jej spożycie może hamować aktywność peroksydazy tarczycowej (TPO) oraz obniżać wchłanianie hormonów tarczycy w jelitach.

Zalecane pokarmy o dużej sile bioaktywnej

Oprócz podstawowych makro- i mikroskładników, w diecie osoby z chorobą Hashimoto warto zadbać o cząsteczki bioaktywne i wysoki potencjał antyoksydacyjny. Źródłem składników bioaktywnych są przede wszystkim warzywa i owoce, ale nie zapominajmy o ziołach i przyprawach, które z powodzeniem mogą być stosowane w codziennym jadłospisie:

  • Napar ze skrzypu: (zaparzać pod przykryciem 10 minut) – działa moczopędnie, przez co ułatwia usuwanie z organizmu niepożądanych produktów przemiany materii.
  • Rewitalizujący sok: 1 pęczek kolendry; 1 szklanka wody mineralnej; sok z 1 cytryny; stewia; 10 kropli chlorofilu. Składniki zmiksować.
  • Napar z czystka: 2 łyżeczki ziela czystka; 1 szklanka wrzącej wody. Ziele zalać wrzącą wodą, pozostawić na 5 minut.
  • Napar z pokrzywy: wykazuje korzystne działanie metaboliczne (usprawnia procesy trawienne i nieznacznie obniża stężenie glukozy w surowicy krwi).
  • Napar z kurkumy: 1 łyżeczka kurkumy; 1 łyżeczka imbiru; szczypta pieprzu, szczypta cynamonu; sok z 1 cytryny; odrobina miodu; 1 szklanka ciepłej wody. Składniki wsypać do szklanki, wlać sok z cytryny i ciepłą wodę, wymieszać.
  • Zmielone nasiona czarnuszki siewnej dodawane do potraw: łyżeczka dziennie wpłynie korzystnie na funkcjonowanie gruczołu tarczowego

Przykładowe jadłospisy dla osób z chorobą Hashimoto

Wartość energetyczna diety: 1700 kcal; dieta pełnowartościowa

I Śniadanie:

Jajecznica z suszonym pomidorem oraz kanapki:

            Jajka                                       116 g 2 sztuki

            Oliwa z oliwek rafinowana    6 g 1 łyżeczka

            Suszone pomidory z oleju rzepakowego kilka sztuk

            Chleb żytni razowy                70 g 2 kromki

            Sałata

II Śniadanie:

Jogurt naturalny                                 150 g ¾ szklanki

Banan                                                 60 g 1 mała sztuka

III Śniadanie

Marchew tarta z tartym jabłkiem z dodatkiem oliwy:

Marchew                                100 g 1 sztuka

            Jabłko                                     200 g 1 sztuka

            Oliwa z oliwek                       6 g 1 łyżeczka

            Cynamon

Obiad:

Pesto z suszonych pomidorów:

Wszystkie składniki pesto zmiksować w blenderze, doprawić solą i pieprzem. Ugotować makaron. Zagotować pomidory z kartonika, dodać pesto i rozgniecione ziarna czerwonego pieprzu, zmiksować. Wymieszać z makaronem.

Pomidory w oleju rzepakowym 100 g ok. 5 sztuk

Orzeszki pinii/nerkowca, zrumienione na patelni 20 g 2 łyżki

½ małego ząbka czosnku

Starty parmezan                      20 g 2 łyżki

Oliwa z oliwek                       12 g 1 łyżka

1/6 łagodnej papryczki chili lub szczypta chili

NA MAKARON:

Makaron razowy                    60 g 2/3 szklanki suchego makaronu

3 ziarenka czerwonego pieprzu

Pomidory w kartoniku           400 g 1 op 400 g

Kolacja:

Sałatka z tuńczyka plus kromka pieczywa:

Tuńczyka odsączyć z zalewy, wymieszać z pokrojonym pomidorem, ogórkiem, olej rzepakowy/lniany oraz ziołami prowansalskimi i bazylią. Do smaku można dodać kilka plastrów pokrojonej cebuli czerwonej.

            Sałata                                      20 g 4 liście

            Tuńczyk w sosie własnym     150 g 1 puszka 150 g

            Pomidor                                  200 g 1 sztuka

            Ogórek                                   200 g 1 mała sztuka

            Olej rzepakowy/oliwa z oliwek 12 g 1 łyżka

            Zioła, pieprz, cebula

Chleb żytni razowy                            35 g 1 kromka

 (do 4 składników: mąka żytnia, zakwas, woda, sól)

Wartość energetyczna diety: 1500 kcal; dieta bez kazeiny i glutenu

I Śniadanie:

Komosa z dodatkami:

Komosę wypłukać we wodzie i ugotować

            Komosa                                  45 g ¼ szklanki suchej kaszy

            Dowolne kiełki

            Łosoś wędzony                      100 g 1 op 100 g zamiennie inna ryba, np. halibut/pstrąg

            Sok z cytryny – skropić łososia

II Śniadanie:

Koktajl malinowy:

Składniki zmiksować 

            Napój ryżowy/kokosowy       200 g1 szklanka

            lub migdałowy z wapniem

            Mleczko kokosowe                30 g ok. 2-3 łyżki

            Maliny mrożone                     280 g 2 szklanki

            Orzechy brazylijskie               20 g 2 łyżki

Przekąska:

Pomarańcza                                        200 g 1 mała sztuka

Migdały                                              20 g 2 łyżki

Obiad:

Wołowina (zamiennie może być pierś z kurczaka/indyka w takiej samej ilości) z warzywami:

Na patelni podgrzać rafinowaną oliwę z oliwek, dodać plastry cebuli i czosnek przeciśnięty przez praskę, następnie dodać zmieloną wołowinę oraz pokrojone w kostkę warzywa, doprawić pieprzem i ziołami

            Oliwa z oliwek rafinowana    12 g 1 łyżka

            Cebula czerwona kilka plastrów, czosnek ząbek

            Pomidorki koktajlowe            200 g ok. 10 sztuk

            Papryka                                  100 g ok. ¼ dużej sztuki

            Cukinia                                   200 g ok. ½ sztuki

            Zmielona wołowina               150 g 1 średniej wielkości porcja

            Pieprz, zioła

Kolacja:

Ugotowana kasza jaglana z papryką:

            Kasza jaglana                         30 g 1/6 szklanki suchej kaszy

            Papryka                                  100 g ok. ¼ dużej sztuki lub ½ mniejszej sztuki

W ciągu dnia do wypicia: 1.5 l wysoko zmineralizowanej wody o zwiększonej zawartości wapnia

Wartość energetyczna diety: 1600 kcal; dieta bez glutenu

I Śniadanie:

Płatki ugotowane na mleku roślinnym ze startym na tarce jabłkiem i lnem:

            Mleko roślinne                       200 g 1 szklanka

            Płatki z amarantusa                30 g 3 łyżki

            Jabłko                                     200 g 1 sztuka

            Len nasiona                            20 g 2 łyżki

II Śniadanie:

Kanapka z sałatą, polędwicą sopocką i rzodkiewką:

Chleb gryczany                      35 g 1 kromka

Sałata                                     

Polędwica                               15 g 1 plaster

Rzodkiewka                           120 g 1 pęczek

III Śniadanie:

Morele/nektarynki/kiwi                      100 g 2 sztuki

Seler naciowy                                    280 g ok. 4 łodygi

Obiad:

Sałatka z kaszą jaglaną:

Kaszę wsypać do rondla i prażyć przez kilka minut. Wlać 1/2 szklanki wody, dodać odrobinę soli i pieprz, wlać łyżeczkę oliwy i przykryć. Gotować pod przykryciem do miękkości. Garnek otworzyć, kaszę wyłożyć na talerz, przestudzić. Awokado obrać i pokroić w kostkę, skropić sokiem z cytryny. Paprykę również pokroić w kostkę, z kolei pomidorki na połówki. Kaszę wymieszać z sałatą, awokado, papryką i pomidorkami, wyłożyć na talerz. Na wierzchu położyć jajka sadzone.

Kasza jaglana                         45 g ¼ szklanki suchej kaszy

Sól – odrobina, pieprz, oliwa extra, cytryna

Garść sałaty (roszponka/rukola/bok choy)

Awokado                               140 g 1 sztuka

Czerwona papryka                 200 g ½ sztuki

Pomidorki koktajlowe            200  g ok. 10 sztuk

Jajka sadzone                         116 g 2 sztuki

Kolacja:

Sałatka Grecka:

Sałatę poszarpać, ser pokroić, warzywa umyć i pokroić, dodać odsączone oliwki, olej i przyprawy (np. pieprz, zioła prowansalskie)

            Sałata                                      30 g ok. 6 liści

            Pomidor                                  400 g 2 sztuki

Ogórek zielony                       200 g 1mała sztuka/zamiennie może być rzodkiewka ok. 10-12 sztuk

            Oliwki                                    25 g ok. 10 sztuk

            Ser Feta                                  100 g ok. 10 plastrów

            Olej rzepakowy/oliwa z oliwek 3 g ½ łyżeczki

Bibliografia:

  1. Molina V, Ehrenfeld M. Environmental factors in autoimmune diseases workshop. Autoimm Rev 2003;2:284–289.
  2. Benvenga S, Vigo MT, Metro D et al. Type of fish consumed and thyroid autoimmunity in pregnancy and postpartum. Endocrine 2016;52:120-129.
  3. Kawicka A. Postepy Hig Med. Dosw 2015.
  4. Liontiris MI, Mazokopakis EE. A concise review of Hashimoto thyroidits (HT) and the importance of iodine vitamin D and gluten on the autoimmunity and dietary management of HT patients. Points that need more investigation. Hell Nucl Med. 2017;20(1):51-56.
  5. Farhangi MA, Dehghan P, Tajmiri S et al. The effects of Nigella sativa on thyroid function, serum vascular endothelial growth factor (VEGF) – 1, Nesfatin-1 and anthropometric features in patients with Hashimoto’s thyroiditis: a randomized controlled trial. BMC CAM 2016;16:471.
  6. Zakrzewska E, Zegan M, Michota-Katulska E. Zalecenia dietetyczne w niedoczynności tarczycy przy współwystępowaniu choroby Hashimoto. Bromat Chem Toksykol 2015;2:117-127

Dieta antynowotworowa – czyli jak komponować codzienny jadłospis, aby zmniejszyć ryzyko rozwoju chorób nowotworowych

autor: dr n. med. Angelika Kargulewicz

Jak się okazuje aktywność fizyczna oraz prawidłowe żywienie może zmniejszyć aż o 1/3 ryzyko zachorowania na nowotwór, w tym również ryzyko rozwoju raka piersi. Na każdym etapie rozwoju raka składniki odżywcze mogą mieć wpływ na jego powstawanie.
W kontekście zapobiegania chorobie nowotworowej przede wszystkim zwraca się uwagę na:

  • Utrzymanie prawidłowej masy ciała
  • Zwiększoną podaż warzyw i owoców
  • Ograniczenie spożycia alkoholu
  • Zaprzestanie palenia tytoniu
  • Aktywność fizyczną

Jak powinna wyglądać prawidłowa masa ciała ?

Warto zacząć od tego, jak stwierdzić czy nasza masa ciała jest prawidłowa. Przydatnym wskaźnikiem jest BMI (ang. body mass index). Wartość prawidłowa to 18.5 – 24.9 kg/m2. Wartość BMI możemy w uproszczony sposób obliczyć dzieląc dwukrotnie masę ciała [kg] przez wzrost w metrach. Przykładowo, kobieta ważąca 85 kg i mierząca 1,68 m → 85 podzielone przez 1,68 i raz jeszcze podzielone przez 1,68 = 30,11 kg/m2. Uzyskana wartość wskazuje na otyłość. W tabeli poniżej została przedstawiona dokładna interpretacja wskaźnika BMI. Wartość BMI > 25 kg/m2 jest wskazaniem do optymalizacji masy ciała. Nawet niewielka redukcja masy ciała wpływa na poprawę parametrów metabolicznych, a co za tym idzie zmniejszenie ryzyka rozwoju nowotworu.

Tabela 1. Interpretacja wskaźnika masy ciała BMI

Wartość BMI [kg/m2] Interpretacja
< 18,5 niedowaga
18,5 – 24,9 prawidłowa masa ciała
25 – 29,9 nadwaga
> 30 otyłość

A zatem jak uzyskać prawidłową masę ciała ?

Na co dzień wystarczy kilka trwałych zmian, aby zrzucić nadprogramowe kilogramy. Najważniejsze z nich to zastąpienie słodkich napojów i kartonikowych soków wodą mineralną, zrezygnowanie ze słodzenia kawy i herbaty, a także unikanie żywności wysoko przetworzonej. Niezwykle ważna jest również regularność spożywanych posiłków. Zaleca się 4-5 posiłków dziennie, tak zaplanowanych aby przerwy między nimi nie były dłuższe niż 3-4 godziny. Wbrew pozorom, głodzenie rzadko prowadzi do trwałej redukcji masy ciała. Aby schudnąć należy jeść, jednakże konieczne jest wybieranie produktów spożywczych o wysokiej gęstości odżywczej i znacznej ilości błonnika pokarmowego. Warto baczniej przyjrzeć się temu, co spożywamy na co dzień i zamienić kaloryczne i wysoko przetworzone posiłki na te wartościowe i antynowotworowe:

Jedz więcej warzyw i owoców

Badania dowodzą, że substancje zwarte w pokarmie roślinnym działają zbawiennie na nasz organizm. Spożycie warzyw i owców, powinno przekraczać 600 g dziennie. Dla przykładu, aby zrealizować taką ilość należałoby dziennie spożyć: pomidor (ok. 150 g), pęczek rzodkiewek (120 g), paprykę (200 g) oraz jabłko (150 -200 g). Warzywa o szczególnie dużej sile antynowotworowej to warzywa nieskrobiowe (zielonolistne, brokuły, okra, bok-choy, bakłażan), a także bulwy i korzenie (marchew, seler, brukiew, rzepa, topinambur). Owoce o znaczącej sile antynowotworowej to owoce jagodowe (maliny, jagody, borówki, truskawki). Brokuł dostarcza substancji antyrakowej – sulforafanu. Co ciekawe zawartość tego związku jest szczególnie wysoka w kiełkach brokuła. Dużym potencjałem antyoksydacyjnym, a co za tym idzie działaniem przeciwnowotoworowym charakteryzuje się także jagoda brazylijska acai, aronia oraz owoc granatu. W codziennym jadłospisie nie może zabraknąć jarmużu, który wyróżnia się wysoką zawartością β-karotenu. W tabeli nr 2 zostały przedstawione warzywa i owoce o działaniu przeciwnowotworowym.

Tabela nr 2. Warzywa o działaniu przeciwnowotworowym

ANTYNOWOTWOROWE WARZYWA I OWOCE
Warzywa cebulowe: cebula, czosnek, szalotka, szczypior, por SUBSTANCJA AKTYWNA: siarczek allilu
Warzywa kapustne: brokuły, kapusta, kalafior, brukselka, jarmuż SUBSTANCJA AKTYWNA: indole
Marchewka, pietruszka, cytrusy SUBSTANCJA AKTYWNA: kumaryny
Winogrona, truskawki, maliny, orzechy włoskie SUBSTANCJA AKTYWNA: kwas elagowy
Chrzan, musztarda, rzodkiew, warzywa krzyżowe SUBSTANCJA AKTYWNA: izotiocyjaniany
Cytrusy SUBSTANCJA AKTYWNA: limonoidy
Pomidory i przetwory pomidorowe (sok, przecier, passata) SUBSTANCJA AKTYWNA: likopen

Poniżej przedstawiono pomysły na wykorzystanie warzyw i owoców w codziennym jadłospisie:

Zupa minestrone:

Marchew, ziemniaki i seler naciowy pokroić w plastry, cebulę posiekać, cukinię pokroić w kostkę, kapustę poszatkować. W dużym garnku podgrzać rafinowaną oliwę, podsmażyć na niej cebulę, dodać marchew i ziemniaki, potem cukinię, następnie kapustę i posiekany czosnek. Gotować 15 minut. Wlać 1 szklankę bulionu warzywnego BIO, posiekane pomidory wraz z zalewą, posolić, dodać bazylię, rozmaryn i liść laurowy. Gotować pod przykryciem na wolnym ogniu ok. 1 godzinę. Konserwową białą fasolkę przepłukać, odcedzić, dodać do zupy. Zupa powinna zgęstnieć.

Marchew                                300 g 3 sztuki

Seler naciowy                         210 g 3 łodyg

Ziemniak                                210 g 2 sztuki

Cebula                                    1 sztuka

Cukinia                                   600 g 1 większa sztuka

Kapusta                                  600 g ok. ½ sztuki

Oliwa                                      36 g 3 łyżki

Czosnek                                  1 ząbek

Bulion warzywny BIO           600 g 3 szklanki

Pomidory z kartonika             400 g 1 kartonik

Biała konserwowa fasolka     240 g 1 puszka 400 g bez zlewy

(fasolka z puszki)

Liść laurowy, bazylia, rozmaryn, sól ziołowa morska, pieprz

Komosa ryżowa z paprykami:

Na dużej patelni rozgrzać rafinowaną oliwę z oliwek. Dodać pokrojoną w kostkę cebulę i pokrojone czerwone, zielone i żółte papryki, wymieszać i podsmażać przez około 5 minut. Dodać czosnek i smażyć przez kolejne 2 minuty. Wsypać komosę, wlać wywar z warzyw (przygotowany z bulionu warzywnego BIO ok. 400 – 600 ml) i dodać koncentrat pomidorowy. Doprowadzić do wrzenia, po czym przykryć i gotować na małym ogniu przez 20 minut lub do momentu, aż ziarna komosy będą miękkie. Dodać pokrojone w kostkę pomidory i przyprawy (pieprz, zioła prowansalskie).

Cebula                                    1 sztuka

Oliwa z oliwek                       12 g 1 łyżka

Zielona papryka                     400 g 1 większa sztuka

Czerwona papryka                 400 g 1 większa sztuka

Żółta papryka                         400 g 1 większa sztuka

Czosnek                                  2-3 ząbki

Komosa ryżowa                     180 g 1 szklanka suchej komosy

Bulion warzywny BIO           400 – 600 ml                         

Koncentrat pomidorowy        45 g 3 łyżeczki

Pomidor                                  300 g 2 sztuki

Placki z cukinii:

Cukinię obrać i zetrzeć na tarce, dodać jajko, mąkę oraz szczyptę soli i pieprz. Smażyć na rozgrzanym oleju rzepakowym

            Cukinia                                   300 g 1 mniejsza sztuka

            Mąka orkiszowa                     30 g 3 łyżki

            Jajko                                       58 g 1 sztuka

            Szczypta soli, pieprz

Postaw na rośliny strączkowe

Kolejnym niezwykle istotonym elementem zalecanym w profilaktyce chorób nowotworowych jest spożywanie nasion roślin strączkowych. Wiele osób rezygnuje z tej grupy produktów spożywczych z uwagi na występujące wzdęcia i gazy jelitowe. Soczewica, fasola, cieciorka i inne strączkowe zawierają oligosacharydy, które nie są rozkładane przez enzymy trawienne człowieka, ale są metabolizowane przez bakterie jelitowe w naszym przewodzie pokarmowym. Częsta konsumpcja nasion roślin strączkowych powoduje adaptację mikroflory jelitowej do ich przetwarzania, a efektem jest lepsza ich tolerancja. Ponadto, rośliny strączkowe dostarczają białka roślinnego, rozpuszczalnej frakcji błonnika pokarmowego oraz szeregu witamin i składników mineralnych. Ich wysoka wartość odżywcza czyni je idealnym produktem spożywczym w diecie przeciwnowotworowej. Dodatkowym ich walorem jest ciekawy smak i szerokie zastosowanie w codziennym jadłospisie. Poniżej zostały przedstawione pomysły na ich wykorzystanie w kuchni:

Pasta z czerwonej fasoli:

Fasolę odsączyć i włożyć do naczynia blendera razem z pozostałymi składnikami, zmiksować.

            Fasola czerwona                     60 g 1/3 szklanki fasoli konserwowej lub namoczonej i ugotowanej

Olej lniany/oliwa z oliwek     12 g 1 łyżka

Suszone pomidory                 4-5 sztuk

w oleju rzepakowym

łyżeczka słodkiej papryki, szczypta ostrej papryki, łyżeczka suszonego oregano, pieprz, ząbek czosnku

Soczewica z jarmużem i pieczarkami:

Soczewicę przepłukać wodą, a następnie wsypać do garnka, zalać wodą i ugotować. W międzyczasie umyte pieczarki pokroić w plastry. Liście jarmużu oddzielić od łodyg i rozerwać na mniejsze kawałki. Na patelni rozgrzać rafinowaną oliwę, podsmażyć pieczarki, dodać posiekany czosnek i cebulę, a następnie jarmuż. Dodać soczewicę i doprawić do smaku.

Zielona soczewica                  180 g 1 szklanka suchej soczewicy

Czosnek                                  2-3 ząbki

Pieczarki                                 300 g ok. 15 sztuk

Jarmuż                                    200 g 1 op 200 g

Cebula                                    1 sztuka

Oliwa z oliwek                       12 g 1 łyżka

Sól, pieprz

Pieczona cieciorka:

Cieciorkę konserwową wypłukać (lepszą opcją jest moczenie suchych ziaren przez 12 godzin, a następnie samodzielne ich ugotowanie), przełożyć do naczynia żaroodpornego skropić rafinowaną oliwą, dodać pieprz, słodką i ostrą paprykę, dokładnie wymieszać. Piec w piekarniku nagrzanym do 170°C na funkcji grill ok. 10 minut na złocisty kolor.

            Cieciorka konserwowa           240 g 1 puszka 400 g bez zalewy

            Oliwa z oliwek                       12 g 1 łyżka

Do potraw dodawaj zioła i przyprawy

Nie należy zapominać o ziołach i przyprawach, które także wykazują dużą siłę przeciwnowtworową. Na uwagę zasługuje z pewnością kurkumina zawarta w kurkumie, dodatkowo, aby zwiększyć jej aktwność wskazane jest połączenie z piperyną zawartą w pieprzu. Inne przyprawy o działaniu przeciwnowotworowym to oregano, bazylia i rozmaryn. Największą siłą bioaktywną charakteryzują się pozyskiwane z nich ekstrakty. Do diety warto również włączyć kłącze imbiru, które można dodać do zupy jarzynowej celem wydobycia aromatu, do owocowego smoothie, czy  też wykorzystać jako składnik rozgrzewającej herbaty.

Zadbaj o wartościowe tłuszcze

Tłuszcz to nieodzowny element codziennego jadłospisu, natomiast w kontekście profilaktyki chorób nowotworowych, warto zadbać o jego jakość. Zalecane są lipidy roślinne, takie jak awokado, oliwa z oliwek (notabene nieodzowny składnik diety śródziemnomorskiej – wskazanej w prewencji chorób nowotworowych), olej lniany, z czarnuszki, czy orzecha włoskiego. Duż siłą bioaktywną charakteryzują się także długołańcuchowe kwasy omega-3, takie jak kwas eikozapentaenowy (EPA) i dokozaheksaenowy (DHA). Znajdziemy je w rybach morskich i dobrej jakości tranie lub oleju rybim (porcja dzienna oleju rybiego powinna dostarczać minimum 1 g EPA+DHA). Ograniczyć z kolei należy tłuszcze zwierzęce, takie jak smalec, słonina, tłuszcz zawarty w mięsie poraz pełnotłustym nabiale. Idealnym zamienniekiem masła jest dojrzałe awokado, które po połączeniu z cytryną, czosnkiem przeciśniętym przez praskę oraz pieprzem, stanowi idealny dodatek do kanapek.

Wybieraj odpowiednie produkty zbożowe

Jak pokazują badania naukowe, indeks glikemiczny spożywanych produktów jest również istotny w zapobieganiu chorobom nowotworowym. Wybierajmy zatem produkty o niskim indeksie glikemicznym, które w mniejszym stopniu podwyższają stężenie glukozy (cukru) w surowicy krwi, a co za tym idzie nie powodują nadmiernego uwalniania insuliny. Z pieczywa warto wybrać chleb żytni razowy na zakwasie. Weryfukując skład pieczywa należy unikać dodatku: karmelu, melasy, słodu jęczmiennego, zaciemniaczy i syropu glukozowo- fruktozowego. Zamiast oczyszczonego białego ryżu lepiej postawić na ten brązowy, naturalny, dziki, a nawet czarny. Obecnie w obrocie handlowym dostępna jest też cała gama pseuodzbóż (komosa ryżowa, amarantus, teff), które idealnie nadają się jako zamiennik ziemniaków/makaronu/pieczywa praktycznie w każdym posiłku. Na uwagę zasługuje również rodzima gryka, a w szczególności coraz bardziej popularna kasza gryczana biała (niepalona), która oprócz błonnika, witamin z grupy B oraz magnezu, dostarcza rutyny o silnych właściwościach antyoksydacyjnych.

O czym jeszcze warto pamiętać…

  • Codzienna dawka witaminy D3 w ilości 2000 IU, szczególnie w okresie jesienno-zimowym. U osób otyłych ilość tę należy zwiększyć do 4000 IU
  • Spożywanie produktów bogatych w selen (orzechy brazylijskie, tuńczyk, nasiona słonecznika, grzyby) 
  • Uwzględnienie w codziennej diecie nasion i ziaren, które zawierają szereg składników o działaniu przeciwnowotworowym, takich jak: lignany, kwas cynamonowy, mirycetyna, kwercetyna, czy kempferol (nasiona lnu, babki płesznik, ostropestu plamistego, pestki dyni)
  • Konsumpcja zielonej herbaty, która dostarcza cennych katechin (EGCG, galusan epigallokatechiny). Szczególnie zalecana jest sproszkowana zielona herbata matcha o jeszcze wyższej zawartości związków bioaktywnych w porównaniu do tradycyjnej zielonej herbaty

Suplementy diety – czy warto je stosować ?

Suplementy diety to obecnie jedno z najpopularniejszych haseł w telewizji i internecie. Reklamy usilnie zachęcają do zakupu i stosowania suplementów „na mocne paznokcie”, „zdrową skórę”, czy „piękne włosy” zapewniając o skuteczności ich działania
i niewiarygodnych efektach. Popularność tego typu produktów rośnie we wszystkich grupach populacyjnych, stosują je sportowcy, seniorzy, dzieci, a także osoby zdrowe i chore. A jak sytuacja wygląda w rzeczywistości i czy faktycznie potrzebujemy suplementów diety ? Te
i inne kwestie zostaną poruszone w niniejszym artykule.

autor: dr n. med. Angelika Margulewicz

Na początku warto odpowiedzieć na pytanie czym jest suplement diety ?

SUPLEMENT DIETY – to środek spożywczy, którego celem jest uzupełnienie normalnej diety. Stanowi skoncentrowane źródło składników odżywczych
i innych składników o działaniu fizjologicznym. Wprowadzony jest do obrotu
w postaci kapsułek, tabletek, drażetek, czy saszetek z proszkiem.  

Dieta czy suplement ?

SUPLEMENTEM DIETY NIE ZASTĄPISZ PRAWIDŁOWEGO I ZBILANSOWANEGO ŻYWIENIA ORAZ PEŁNOWARTOŚCIOWEGO POSIŁKU  

Pamiętajmy, że podstawowym źródłem składników odżywczych w żywieniu człowieka jest DIETA i to właśnie ona powinna zapewnić podaż wszystkich niezbędnych elementów, w tym witamin i składników mineralnych. Warunkiem zaistnienia takiej sytuacji jest zbilansowany jadłospis, który powinien uwzględniać różnorodne artykuły żywieniowe z możliwie jak największej liczby grup produktów spożywczych (warzywa, owoce, rośliny strączkowe, tłuszcze roślinne, pełnoziarniste zboża, itp.). Czasami zachodzi potrzeba dostarczenia poszczególnych, deficytowych składników „z zewnątrz”. Warto jednakże pamiętać, że powinno być to działanie celowane, czyli pobieramy tylko ten składnik którego brakuje w naszej diecie i którego nie jesteśmy w stanie spożyć wraz z dietą. Decyzja o włączeniu do żywienia suplementu powinna być skonsultowana ze specjalistą, tak aby uniknąć działań niepożądanych, a zarazem nieuzasadnionych. Pamiętajmy również, że stosowanie suplementu diety bez wyraźnych wskazań może być niebezpieczne. Jest to szczególnie istotne
w przypadku osób, które przyjmują leki, wówczas może zachodzić niepożądana reakcja lek-suplement. Inna sytuacja to kumulowanie dawek poszczególnych składników z różnych preparatów (suplementów diety), co może wpływać na upośledzone wchłanianie innych składników odżywczych, a w niektórych sytuacjach nawet zwiększać ryzyko choroby nowotworowej (przykładowo pobieranie wysokich dawek witaminy B12 czy kwasu foliowego bez wyraźnych wskazań).

Na rynku dostępnych jest wiele preparatów, przykładowe grupy produktów zostały przedstawione na rycinie nr 1.

Witaminy Składniki mineralne Aminokwasy
Kwasy tłuszczowe Błonnik Lecytyna
Chrząstka rekina Koenzym Q10 Produkty pszczele

Rycina 1. Przykłady suplementów diety

Przykłady suplementów diety dostępnych na rynku

Bioflawonoidy

Są to związki fenolowe, które znajdują się w roślinach i wykazują działanie antyoksydacyjne. Działanie antyoksydacyjne inaczej przeciwutleniające polega w głównej mierze na zwalczaniu szkodliwych wolnych rodników, które niszczą wszystkie struktury naszego organizmu. Każdy z nas narażony jest na działanie wolnych rodników, ponieważ występują one w zanieczyszczonym środowisku, powietrzu, a nawet są produkowane przez nas samych. Flawonoidy można dostarczać w postaci suplementów diety przykładowo jako ekstrakty, czyli wyizolowane i skoncentrowane źródło substancji aktywnej. Nie mniej jednak nie zapominajmy, że substancje te występują również w naturalnych produktach spożywczych, które możemy spożywać w codziennej diecie. W tabeli 1 przedstawiono źródła pokarmowe poszczególnych flawonoidów.

Nazwa flawonoidów Źródło pokarmowe
Antocyjaniny Jagody, jeżyny, maliny, winogrona, oberżyna, czerwona kapusta, wino
Kwas elagowy Truskawki, winogrona, jabłka, żurawina, jeżyny, orzechy włoskie
Katechiny Zielona i czerwona herbata
Kempferol Truskawki, por, burak, kapusta włoska, rzodkiewka, brokuły
Kwercetyna Zielona herbata, czerwona i włoska kapusta, sałata, cebula, pomidory, truskawki, czereśnie, winogrona

Tabela 1 . Flawonoidy w codziennej diecie.

Kwasy tłuszczowe omega-3

Ich główne źródło w diecie to tłuste ryby morskie, takie jak łosoś, makrela oraz śledź. Kwasy tłuszczowe omega-3 odgrywają niezwykle istotną rolę w organizmie. Oddziałują na pracę mięśnia sercowego, zmniejszając ryzyko arytmii oraz obniżają ciśnienie tętnicze krwi. Dodatkowo, działają przeciwzapalnie i regulują stężenie trójglicerydów w surowicy krwi (parametr profilu lipidowego). Warto również pamiętać, że wykazują działanie przeciwzakrzepowe, a co tym idzie minimalizują ryzyko zatorów i udarów. Zalecana tygodniowa podaż ryb, która realizuje zapotrzebowanie organizmu na kwasy omega-3 to dwie porcje. W przypadku niskiej konsumpcji ryb lub ograniczenia ich spożycia
z obawy o ich nadmierne skażenie, warto pamiętać o uzupełnieniu diety kwasami omega-3, przykładowo w postaci tranu (olej rybi z wątroby ryb dorszowatych). Dobrej jakości olej rybi powinien dostarczać minimum 1 g kwasów tłuszczowych EPA i DHA w dawce dziennej.

Kwas tłuszczowy gamma-linolenowy (GLA)

Kwas gamma-linolenowy jest niezbędny do funkcjonowania komórek i tkanek. Jego działanie polega na:

  • Pozytywnym wpływie na układ sercowo-naczyniowego
  • Wspomaganiu układu odpornościowego
  • Oddziaływaniu na prawidłową przemianę tkanki tłuszczowej
  • Łagodzeniu stanów alergicznych oraz objawów zespołu napięcia przedmiesiączkowego

Najbogatszym źródłem kwasu GLA jest olej z wiesiołka, ogórecznika oraz z nasion czarnej porzeczki. Dostarczanie z codzienną dietą kwasu GLA będzie szczególnie istotne u osób
w wieku podeszłym, podatnych na infekcje, palących i nadużywających alkoholu oraz cierpiących na hipercholesterolemię. W wyżej wymienionych stanach obserwuje się zwiększone zapotrzebowanie na kwas GLA. W związku z powyższym idealnym rozwiązaniem wydaje się włączenie do diety przykładowo oleju z wiesiołka, który dostarcza znaczących ilości kwasu gamma-linolenowego.

Błonnik pokarmowy

Często reklamowanym suplementem diety jest błonnik pokarmowy dostępny w formie różnego rodzaju preparatów (proszki, tabletki, kapsułki). Poszczególne frakcje błonnika pokarmowego pozwalają zwalczać problem zaparć, a także obniżają poziom glukozy
i cholesterolu w surowicy krwi. Pytanie, czy musimy przyjmować suplement diety, aby zrealizować zalecaną dzienną podaż błonnika (> 25 g) ? Nie jest to konieczne, ponieważ błonnik występuje w szeregu naturalnych produktów spożywczych, takich jak: pełnoziarniste produkty zbożowe (płatki owsiane, kasza gryczana, bulgur, komosa ryżowa), orzechy, nasiona (lnu, chia, babki płesznik), pestki (dyni, słonecznika), warzywa i owoce (np. brokuły, brukselka, seler, śliwki, jabłka, granat). Przykładowe produkty charakteryzujące się wyższą
i niższą zawartością błonnika pokarmowego zostały przedstawione na rycinie 2.

 Rycina 2. Produkty spożywcze charakteryzujące się wyższą i niższą zawartością błonnika pokarmowego.

Witamina D3

Witamina D3 oprócz powszechnie znanego oddziaływania na układ kostny, wpływa również na pracę wielu układów i narządów. Wynika to z  plejotropowego działania witaminy D3. Jej odpowiednie dostarczanie będzie istotne w kontekście profilaktyki chorób układu sercowo-naczyniowego, nowotworowych czy układu nerwowego (w tym depresji). Dodatkowo, niedobór witaminy D3 może odgrywać rolę w rozwoju autoimmunologicznego zapalenia tarczycy (choroba Hashimoto), dlatego tak ważna jest prawidłowa jej podaż. Warto pamiętać, że populacyjne niedobory witaminy D są niezwykle powszechne i większość ludzi wymaga suplementacji diety wspomnianą witaminą. W celu dokładnego określenia statusu witaminy D w organizmie, warto zbadać jej stężenie w surowicy krwi. Uzyskane wyniki można zinterpretować w następujący sposób:

Stężenie witaminy D w surowicy krwi [ng/ml] Interpretacja
< 10 Niedobór
10 – 30 Poziom niewystarczający
30 – 100 Poziom wystarczający
> 100 Toksyczność

Zalecane dawki witaminy D dla osób dorosłych w populacji polskiej to 800 – 2000 IU/dzień. W przypadku osób z nadmierną masą ciała, zapotrzebowanie tkanek na witaminę D jest większe i zalecana dawka suplementacyjna wynosi 1600 – 4000 IU/dzień.

Pyłek pszczeli

Pyłek pszczeli jest to pyłek kwiatowy w formie obnóży (kulki pyłku kwiatowego, wymieszane z miodem, śliną pszczół lub nektarem). Pyłek pszczeli podobnie jak inne produkty pszczele cechują się dużymi właściwościami zdrowotnymi. Wśród działań bioterapeutycznych pyłku pszczelego można wyróżnić:

  • Działanie antybiotyczne i antybakteryjne
  • Działanie regenerujące istotne dla osób wyniszczonych i niedożywionych w okresie rekonwalescencji
  • Wspomaganie układu odpornościowego – przyspiesza leczenie zakażeń
  • Działanie odtruwające – wspomaganie funkcji wątroby
  • Działanie odżywcze – posiada wysoką wartość żywieniową i reguluje procesy trawienne

Pyłek pszczeli jest zalecany jako uzupełnienie diety dla pacjentów z łuszczycą, nadciśnieniem tętniczym krwi, miażdżycą, chorobami układu oddechowego, przewodu pokarmowego i wydzielania wewnętrznego. Zaleca się go również u osób z niedokrwistością oraz w czasie rekonwalescencji w przebytej chorobie nowotworowej. W celach terapeutycznych wskazana jest kuracja miesięczna, która polega na codziennym przyjmowaniu pyłku w ilości od 1 g, stopniowo dochodząc do 35 g na dzień. W kuracjach wielomiesięcznych, przykładowo w okresie jesienno-zimowym zaleca się nie więcej niż 20 g pyłku pszczelego dziennie. Przerwa w stosowaniu pyłku powinna trwać około 3 miesięcy. Pyłek pszczeli jest bezpiecznym i niezwykle odżywczym suplementem diety.

Pozostałe przykłady suplementów diety

Suplementy diety Wpływ na organizm
Preparaty białkowe i inne wpływające na syntezę białka ustrojowego – tauryna, arginina, metionina, glutamina, kreatyna Wpływ na przyrost masy mięśniowej; nasilenie procesów syntezy białka ustrojowego
Suplementy wspomagające odchudzanie: chitosan, l-karnityna, guma guar, chrom, kofeina, babka jajowata, błonnik pokarmowy Wpływ na redukcję masy ciała; zwiększanie uczucia sytości
Witamina C, składniki mineralne, probiotyki, polifenole, produkty pszczele Wspomaganie układu odpornościowego
Glikozamina, chondroityna Wspomaganie układu ruchu
Antyoksydanty, polifenole, lecytyna, koenzym Q10 Opóźnienie procesów starzenia się ustroju
Kofeina, inozytol, cholina, lecytyna, żeń-szeń, guarana, magnez, aminokwasy, cynk Wzmacnianie układu nerwowego
Sterole i stanole roślinne, kwasy tłuszczowe omega-3, rutyna, resweratrol, ekstrakty z kwiatostanu głogu, liście miłorzębu japońskiego Regulowanie pracy układu sercowo-naczyniowego
Koper włoski, rumianek, mięta pieprzowa, siemię lniane, kolendra, ekstrakt z karczocha, ostropest plamisty Wzmacnianie układu pokarmowego
Karotenoidy (zeaksantyna, luteina), beta-karoten, borówka czernica Wspomaganie prawidłowego procesu widzenia
Skrzyp polny, olej z ogórecznika, witaminy (A, E, B6, B2), wapń, kwasy EPA i DHA Wpływ na stan włosów, skóry i paznokci
Witamina D, wapń Zmniejszanie ryzyka osteoporozy

Stosując suplementy diety warto pamiętać o kilku zasadach:

  • Upewnij się, że stosowanie suplementu diety jest uzasadnione
  • Decyzję o suplementacji diety warto rozważyć ze specjalistą
  • Warto wziąć pod uwagę, czy suplement diety faktycznie wykazuje działanie aktywne, co powinno być potwierdzone rzetelnymi i wiarygodnymi badaniami naukowymi
  • Pamiętaj, że może zachodzić interakcja między składnikami suplementu a stosowanymi lekami. Dodatkowo, składniki różnych suplementów diety również mogą wchodzić ze sobą w interakcje powodując występowanie działań niepożądanych

Bibliografia:

  1. Jarosz M. Suplementy diety a zdrowie. PZWL, Warszawa, 2018.
  2. Habryka C. Pylek pszczeli produktem pracy pszczół. Bioprodukty – pozyskiwanie, właściwości i zastosowanie w produkcji żywności. Wydział Nauk o Żywności i Żywieniu, Uniwersytet Przyrodniczy, Poznań, 2016.
  3. Materac M, Marczyński Z, Bodek KH. Rola kwasów tłuszczowych omega-3 i omega-6 w organizmie człowieka. Broamt Chem Toksykol 2013;2:225-233.
  4. Jarosz M. (red). Normy żywienia dla populacji Polski. Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa, 2017.

Pielęgnacja skóry w trakcie terapii onkologicznej

W chwili, kiedy nasze życie ulega wywróceniu do góry nogami i rozpoczynamy walkę o nasze zdrowie i życie, pielęgnacja skóry wydaje się być kompletnie nieistotnym elementem. Utożsamiana z próżnością, z pięknem nie ma nic wspólnego ze zdrowiem i z tym przez co przechodzi organizm w trakcie terapii onkologicznej.  Jednak obie metody leczenia najczęściej stosowane, chemio i radioterapia, bardzo mocno oddziałują na skórę, a pielęgnacja przybiera w tym momencie nową rolę: ma dać ukojenie, poczucie komfortu, ulgę w codziennym funkcjonowaniu.

Jestem pewna, że o wpływie radio i chemioterapii nie tylko na swoją skórę, ale w ogóle na cały organizm przeczytałaś już prawie wszystko co było możliwe. Nie chcę powtarzać tylko samych trudnych terminów jak zaburzenia proliferacji naskórka, zaburzenie odnowy komórkowej skóry. Chcę, żebyś zrozumiała, co się z twoją skórą dzieje, bo łatwiej będzie wtedy zacząć ją pielęgnować.

Wyobraź sobie, że Twoja skóra to księżniczka żyjąca w dużym zamku. Zamek jest otoczony fosą i murem obronnym. Zarówno fosa jak i mur obronny chronią księżniczkę przed stadem smoków, które próbują na wszelkie sposoby zniszczyć zamek i przedostać się do księżniczki. Fosa to woda utrzymywana w skórze, zapewniająca jej elastyczność, zdrowy blask, wypełnienie zmarszczek. Razem z murem obronnym tworzy barierę hydrolipidową, która broni naszą skórę przed wszystkimi czynnikami zewnętrznymi, tj. promieniowanie UV, smog, składniki z kosmetyków, zmiany temperatur, alergeny etc. Utrzymanie bariery hydrolipidowej w dobrym stanie zapewnia nam zdrowy wygląd skóry, brak wysuszenia, blask, poczucie komfortu.

W przypadku skóry w trakcie czy po chemioterapii, wewnątrz zamku naszej księżniczki pojawił się zdrajca, który na wszelkie sposoby sabotuje działania obronne księżniczki. Ten zdrajca to substancje, wykorzystywane w chemioterapii, leki cytostatyczne, hamujące rozwój komórek, ale intensywnie wpływających również na komórki szybko proliferujące (szybko namnażające się), a tym są m.in. komórki naskórka. Skóra zaczyna się przesuszać, staje się wrażliwa i reaktywna, a zaburzona odnowa skóry sprzyja łuszczeniu się skóry czy świądowi.

Dodatkowo „zwiększa się podatność skóry na uszkodzenia podczas wykonywania codziennych czynności. W zależności od stosowanych leków, skóra może przybrać ciemniejszy odcień, podobny do opalenizny, związane jest to z oddziaływaniem leków na przysadkę mózgową. Skóra staje się bardziej wrażliwa na promieniowanie UV. Ze względu na zahamowanie aktywności receptorów nabłonkowego czynnika wzrostu – na twarzy, szyi i klatce piersiowej może wystąpić wysypka trądzikopodobna. Skóra jest wówczas sucha, zaczerwieniona, swędząca i codzienna pielęgnacja może sprawiać dyskomfort.” [cytat z pracy magisterskiej Sabiny Płusa, Zabiegi kosmetyczne u osób po chemio- i radioterapii, str.8].

Jeżeli chemioterapia jest zdrajcą działającym wewnątrz, uszkadzającym mechanizmy obronne naszej księżniczki -skóry, to radioterapia, jest zewnętrznym taranem, wielkim i potężnym, który próbuje zniszczyć zamek, w którym księżniczka przebywa. Pomimo zewnętrznego działania na skórę, mechanizm powstający w wyniku jej działania jest podobny do chemioterapii: zostaje zniszczona błona komórkowa, białka zdrowych komórek, co powoduje brak proliferacji oraz uszkodzenia DNA.

Niezależnie od zastosowanej jednej metody lub połączenia obu, ich efekt na skórze jest podobny. Zmiana w funkcjonowaniu komórek naskórka, zaburzona proliferacja, uszkodzone naczynia dają w konsekwencji skórę suchą, wrażliwą, łuszczącą się, reaktywną, wrażliwą na dotyk i pielęgnację.

Jak zatem może bronić się skóra?

Nie może. Skóra staje się bezbronna, gdyż terapia onkologiczna wyłącza znane jej mechanizmy obronne. Zostaje zniszczona bariera hydrolipidowa, skóra się nie natłuszcza sama (nie produkuje sebum), zaburzona proliferacja komórek naskórka, zmniejsza możliwości odnowy jego warstw, skóra jest ścieńczona, podatna na atak z zewnątrz.

Taka sytuacja oznacza, że najważniejszą kwestią w pielęgnacji skóry onkologicznej jest utrzymanie prawidłowej bariery hydrolipidowej. Po pierwsze po to, by skóra nie była wysuszona, napięta, by złagodzić efekty uboczne terapii. Ale też po to, by bariera hydrolipidowa broniła skórę przed czynnikami zewnętrznymi, które dodatkowo mogą ją potencjalnie uwrażliwić, sprawić, że zaczną reagować naczynia i układ odpornościowy, co zwiększy reaktywność i potencjalną alergiczność skóry.

Nasz mur obronny skóry składa się z wielu elementów, ale w uproszczeniu mówimy o substancjach hydro (wodnych) i lipidowych (tłustych) ciała. Skóra zdrowa nie wytwarza wszystkich substancji lipidowych potrzebnych jej do prawidłowego funkcjonowania, przy skórze narażonej na chemio czy radioterapię, musimy postarać się jeszcze bardziej.

Jak zatem pielęgnować skórę w trakcie i po terapii onkologicznej?

Pielęgnacja skóry w trakcie terapii onkologicznej ma na celu złagodzenie jej efektów ubocznych, jakie wywiera na skórę. Dopóki organizm jest poddawany terapii, dopóty nie możemy liczyć na pełne wyzdrowienie skóry.

Potrzebne jest nam kilka sprawdzonych produktów do:

  1. Oczyszczenia, codziennego umycia skóry twarzy i ciała
  2. Odbudowy bariery hydrolipidowej, a więc również nawilżenia/odżywienia skóry twarzy i ciała
  3. Ochrony skóry przed słońcem
  1. Oczyszczanie skóry twarzy i ciała

Przy podrażnionej, wysuszonej skórze odpadają wszelkiego rodzaju kąpiele, długie prysznice. Z punktu widzenia skóry czynność umycia twarzy czy ciała ma być krótka, nie wysuszająca, nie naruszająca bariery hydrolipidowej.

To oznacza, że szukamy bardzo łagodnych preparatów, zawierających składniki natłuszczające, bez dużej ilości składników myjących czy zapachowych. 

Ponadto nie używamy wacików, gąbeczek, płatków czy ściereczek – to tylko dodatkowo podrażnia skórę i narusza barierę hydrolipidową.

Przykłady:

Twarz: Pharmeceris A pianka do skory wrażliwej, Basic Lab Micellis Żel oczyszczający do skóry suchej i wrażliwej, Bielenda olejki myjące do twarzy (różne opcje)

Ciało: Basic Lab Famillias Delikatny żel do mycia dla całej rodziny,

  • Odbudowa bariery hydrolipidowej

Wykorzystujemy do tego oleje bogate w kwasy omega-3, 6, 9, bo tych brakuje skórze najbardziej.

Wersja najprostsza to nałożenie na skórę czystego, zimnotłoczonego oleju na twarz czy ciało.  W przypadku skóry onkologicznej wybieramy oleje, które są bogate w kwasy omega 3, 6, 9, ale też zwracamy uwagę na ich siłę oddziaływania na skórę i możliwości podrażnienia. Można zacząć od oleju arganowego lub jednego z najczęściej rekomendowanych, jakim jest olej konopny. Po sprawdzeniu pierwszej reakcji możemy do wyżej wymienionych dodać też olej z wiesiołka, z ogórecznika lub krokosza. 

Co ważne wbrew obiegowym opiniom, nałożenie samego oleju jest niewystarczające, to nie oznacza automatycznego przywrócenia bariery hydrolipidowej. Olej o wysokiej zawartości kwasów omega 3,6,9 musimy „przykryć” kremem, czyli stworzyć tak zwaną okluzję na skórze. Szukamy kremów odżywczych, bogatych w składniki emoliencyjne, ale niekoniecznie w 100% naturalnych, gdyż te ostatnie nie dają nam idealnej okluzji, a mogą dodatkowo jeszcze wyciągnąć olej ze skóry. Diabeł jak zwykle tkwi w szczegółach. Wybieramy również kremy bezzapachowe. Dlaczego? Dlatego, że wszystkie składniki zapachowe są na liście potencjalnych alergenów, a nie chcemy dodatkowo obciążać skóry ryzykiem alergii.

Przy skórze bardzo wrażliwej, reaktywnej, możemy wykorzystać składniki, których na co dzień w pielęgnacji unikamy, jak parafina. Parafina odcina skórę od świata zewnętrznego, nie pozwala na jej drażnienie przez zewnętrzne czynniki środowiskowe, nie pozwala na parowanie wody (uniemożliwia całkowitą wymianę gazową w skórze). Jeśli połączymy krem z parafiną z olejem bogatym w kwasy omega 3, 6, 9, możemy jednocześnie odbudowywać barierę hydrolipidową i przywrócić komfort skórze.

W założeniu, barierę hydrolipidowa odbudowujemy głównie w nocy i połączenie oleju z kremem jest zazwyczaj nocnym rozwiązaniem, jednak w przypadku bardzo wysuszonej skory, taka opcja sprawdzi się również w dzień.

Jeśli połączenie oleju z kremem wydaje Ci się zbyt bogatą/tłustą opcją na dzień, możesz zamiast oleju zastosować serum nawilżające i na to krem ten sam co na noc lub o lżejszej konsystencji. Poniżej kilka przykładów:

Oleje: dowolne marki wyżej wymienionych olejów (ważne, by były zimnotłoczone) lub The Ordinary 100% Plant-Derived Squalane – Skwalan z Oliwek 100% Naturalny

Kremy odżywcze do twarzy: Pharmaceris A Korneo naprawczy krem łagodzący, Iwostin Hydro Sensitia krem aktywator nawilżenia,  Avene Tolerance Extreme Cream, La Roche Posay Cicaplast Baume, Bepanthen Sensiderm krem

Balsamy do ciała: Avene body otulający balsam nawilżający,

Kremy z parafiną: Pharmaceris X Xray-Liposubtilium, krem łagodząco-regenerujący, Iwostin Hydro sensitia krem nawilżający, Avene Hydrance krem nawilżający

  • Kolejnym elementem jest ochrona skóry przed słońcem.

Zawsze staramy się to wykonać w sposób bezpośredni, czyli chroniąc skórę przed słońcem w postaci kremów z filtrami mineralnymi, ale też możemy to zrobić pośrednio przy pomocy antyoksydantów. Antyoksydanty chronią skórę przed wolnymi rodnikami, reaktywnymi cząsteczkami tlenu, które próbując się ustabilizować, niszczą w skórze włókna kolagenu i elastyny. Witamina E czy koenzym Q 10 są substancjami, które występują naturalnie w naszym organizmie, dlatego ich działanie nie będzie dodatkowo drażniące. Witamina E ma również najbardziej zbliżony skład do budowy warstwy hydrolipidowej, będzie też sprzyjała jej odbudowie. Antyoksydanty będą zatem zapobiegały starzeniu się skóry, ich stosowanie jednak jest opcją długofalową. Mocnym antyoksydantem jest też witamina A (retinol), jednak ze względu na efekty niepożądane jak wysuszenie czy podrażnienie skóry, nie rekomenduję stosowania tej witaminy w trakcie terapii onkologicznej, po jej zakończeniu jak najbardziej tak.

Które wybrać filtry? Mineralne czy organiczne? Z racji ich delikatności, niewchodzenia w reakcję ze skórą, wybrałabym wersję z filtrami mineralnymi, filtrami takimi jak tlenek cynku i dwutlenek tytanu, które z racji pozostania na powierzchni skóry, nie dają podrażnień. Jednak, należy pamiętać, że tlenek cynku jest składnikiem absorbującym sebum, a więc i przesuszającym skórę. Jeśli odczuwasz napięcie skóry po nałożeniu kremu z filtrami, nałóż następnym razem pod niego bardziej odżywczy krem.

Przykłady:

Serum antyoksydacyjne: LIQ CE night mask vit E serum (pomimo opisu dedykującego produkt na noc, możemy go użyć na dzień)

Timeless Skin Care, Coenzyme Q10 Serum

Kremy z filtrami mineralnymi: Pharmaceris Emotopic Ochronny Krem Mineralny SPF50+, Alphanova sun krem przeciwsłoneczny spf 50 +

Taką pielęgnację możemy stosować zarówno w trakcie terapii onkologicznej jak i po niej. Dopiero, gdy nasza skóra wyjdzie na prostą (nie wcześniej niż po 6 miesiącach od zakończonej terapii lub po konsultacji z lekarzem prowadzącym), przestanie się złuszczać, nie będzie reaktywna, wrażliwa, wysuszona, możemy dodać do pielęgnacji składniki odnawiające ją jak np. witamina C, kwas laktobionowy, mlekowy czy peptydy.

Agnieszka Zielińska

Skin Ekspert

Onkoplastyka

Chirurgia w Breast Cancer Unit.
Powstanie oddziałów, gdzie w sposób skoordynowany i
wielospecjalistyczny leczy się pacjentki z rakiem piersi, tzw. „Breast
Cancer Units”, spowodowało, że dotychczasowe sposoby leczenia uległy
zmianie.
Jeszcze do niedawna chirurgia raka piersi polegała albo na amputacji
gruczołu piersiowego, albo jego częściowym wycięciu czyli tzw.
operacji oszczędzającej. Podczas takich zabiegów węzły chłonne
pachowe były najczęściej usuwane. Takie postępowanie skutkowało
występowaniem powikłań pooperacyjnych, które miały niekorzystny
wpływ na codzienne funkcjonowanie leczonych chorych.
Coraz większa wiedza dotycząca biologii guza nowotworowego,
czynników predykcyjnych i prognostycznych, badania kliniczne, rozwój
metod diagnostycznych, nowe leki i techniki operacyjne – wszystko to
spowodowało, że w chwili obecnej leczenie raka piersi ukierunkowane
jest na najwyższą skuteczność przy minimalnej inwazyjności z
jednoczesnym naciskiem na jak najlepszą jakość życia pacjentki.
Niewątpliwie, jednym z najważniejszych elementów wpływających na
skuteczność leczenia raka piersi jest jego wczesne wykrycie oraz
szybkie rozpoczęcie odpowiedniego leczenia. Najlepsze wyniki osiąga
się w ośrodkach dysponujących dużym doświadczeniem i leczących
wielu chorych.
Centra Diagnostyki i Leczenia Raka Piersi ( czyli BCU –Breast Cancer
Units) według zaleceń Polskiego Towarzystwa Chirurgii Onkologicznej z
2018 roku, zobowiązane są m.in. do stosowania się do ustalonych
standardów postępowania, oceny jakości leczenia i poddawania się
okresowym audytom. Wszystko to ma na celu stworzenie ośrodka, do
którego trafia pacjentka z podejrzeniem lub rozpoznaniem raka piersi i
od tego momentu przeprowadzana jest w nim przez wszystkie etapy
diagnostyki, terapii, rehabilitacji, a po zakończonym leczeniu- także
pozostaje w okresowej kontroli.
W 2000 roku EUSOMA (the European Society of Breast Cancer
Specialists) stworzył dokument dotyczący europejskich wymagań dla
organizacji i działania wielospecjalistycznych oddziałów BCU, który jest
okresowo uaktualniany. Według jego zapisów leczenie raka piersi
powinno odbywać się w ośrodku , który dysponuje wykwalifikowanym,
doświadczonym zespołem specjalistów (onkolog, radioterapeuta,
chirurg onkolog, patolog, radiolog, psychoonkolog, fizjoterapeuta)
zajmującym się tym nowotworem i poświęcającym mu znaczną część
czasu pracy. W dokumencie tym dokładnie opisane są wytyczne i
zasady, jakie powinien spełniać profesjonalny oddział BCU. Aby
dostosować się do powyższych zaleceń leczenie chirurgiczne raka
piersi w ciągu ostatnich lat bardzo się zmieniło.
Jak podają statystyki, operacje chirurgiczne w onkologii odpowiadają
za wyleczenie 7 spośród 10 chorych. Im precyzyjniej i wcześniej
zostanie wykonany zabieg, tym mniej jest powikłań i częstsze są
pięcioletnie przeżycia. Wiele zależy od doświadczenia i umiejętności
chirurgów w usuwaniu guzów nowotworowych. Z międzynarodowych
badań wynika, że dobre efekty leczenia raka piersi uzyskują ci
operatorzy, którzy roczne wykonują co najmniej 50 takich operacji.
Zwykle są to chirurdzy pracujący w większych oddziałach chirurgii
onkologicznej spełniających wymogi BCU, w których, wg EUSOMA,
leczy się co najmniej 150 nowo rozpoznanych raków piersi rocznie.
Czego więc wymaga się od chirurga pracującego w BCU według
aktualnych zaleceń?
W krótkim przewodniku na temat europejskich wytycznych
opracowanym przez Koalicję do Walki z Rakiem Piersi- Europa Donna w
zwięzły i łatwy sposób zostały przedstawione m.in. wymogi stawiane
chirurgii raka piersi. Wygląda to następująco:
Chirurg jako członek zespołu wielospecjalistycznego odgrywa rolę
zarówno
w rozpoznawaniu jak i leczeniu raka piersi. Chirurdzy muszą być
specjalnie
wyszkoleni w zakresie chirurgii piersi i muszą brać udział w kursach
komunikacji i doradztwa. Zawsze powinni zbadać kobietę przed
operacją.
Ustalenie rozpoznania choroby piersi powinno odbywać się poprzez
zastosowanie małoinwazyjnych procedur (m.in. biopsja gruboigłowa,
biopsja gruboigłowa wspomagana próżniowo), a biopsja chirurgiczna
otwarta powinna być ograniczona do szczególnych przypadków.
Chirurg powinien zadbać, aby kobieta zaznajomiła się ze wszystkimi
opcjami leczenia.
Leczenie z zaoszczędzeniem gruczołu piersiowego powinno być
wykonywane u 70-80% wszystkich pacjentek. Natomiast amputację
piersi przeprowadza się u kobiet które preferują ten rodzaj zabiegu i u
tych, które nie kwalifikują się do operacji oszczędzającej np. ze
względu na rozmiar guza czy też przy przeciwskazaniach do
radioterapii . W takim przypadku każdą pacjentkę do mastektomii
należy poinformować o możliwość rekonstrukcji piersi w trakcie lub po
operacji.
Coraz częściej wykonywane zabiegi rekonstrukcyjne wymagają od
chirurga znajomości i umiejętności zastosowania technik
onkoplastycznych, które pozwalają uzyskać jednocześnie właściwy
efekt onkologiczny i estetyczny. Kobiety z dużymi guzami piersi
powinny mieć zaproponowaną chemioterapię przed operacją (leczenie
neoadjuwantowe) w celu próby zmniejszenia rozmiaru guza przed
zabiegiem i w takiej sytuacji umożliwienia leczenia z zaoszczędzeniem
gruczołu.
Wszyscy chirurdzy wykonujący zabieg biopsji węzła wartowniczego w
celu
identyfkacji obecności zmian w pachowych węzłach chłonnych, powinni
zostać
specjalnie przeszkoleni w zakresie wykonywania zabiegu i poddawani
ocenie.
Wszystkie kobiety, które leczone są z powodu raka piersi powinny
przejść
kontrolę przynajmniej raz do roku, w celu oceny wyników i nawrotów.
Każde centrum prowadzące badania przesiewowe musi wytypować
chirurga
odpowiedzialnego za rejestrację danych z kontroli w zakresie badań
przesiewowych, przebiegu leczenia i wyników leczenia, w celu
sporządzenia
raportów w tych kwestiach i przedstawienia rocznych wyników.
Powyższe wytyczne nakreślają wymogi, którym powinien sprostać
chirurg zajmujący się leczeniem raka piersi w profesjonalnym BCU. Nie
wszystko można jednak zdefiniować i opisać, a do tego przenieść w
polską rzeczywistość chirurgiczną.
Niewątpliwie, u coraz większej liczby chorych wykonuje się zabiegi z
zachowaniem gruczołu piersiowego lub amputacje piersi z
jednoczasową rekonstrukcją. U wielu chorych zamiast usuwania
pachowych węzłów chłonnych wykonuje się biopsję węzła
wartowniczego, a w przypadku przerzutów- rozważa się radioterapię
zamiast limfadenektomii.
Chirurgia piersi w ostatnich dekadach opiera się na technikach
onkoplastycznych. Najogólniej, o onkoplastyce mówi się, gdy chirurg
wykonuje szerokie wycięcie gruczołu piersiowego wraz z guzem
nowotworowym, a powstały ubytek tkanek rekonstruuje w oparciu o
metody chirurgii plastycznej.
Wykorzystanie takich technik operacyjnych pozwala na poszerzenie
możliwości leczenia oszczędzającego pierś oraz na poprawę efektu
estetycznego po zabiegu. To z kolei przekłada się na komfort życia
pacjentek po operacji.
Chirurgia onkoplastyczna polega na przemieszczaniu płatów skórnogruczołowych
w miejsce ubytku po resekcji lub zastępowaniu
usuniętego miąższu własnymi tkankami chorej.
W pierwszym przypadku odpowiednio preparuje się i przesuwa tkanki
piersi w okolicy loży po wyciętym guzie, co pozwala na uzyskanie
odpowiedniego kształtu, nierzadko jednak kosztem wielkości gruczołu
piersiowego.
Z kolei do rekonstrukcji piersi tkankami własnymi wykorzystuje się
uszypułowany mięsień najszerszy grzbietu z lub bez wyspy skórnej,
wolne płaty skórno-mięśniowe lub mięśniowe oparte na zespoleniach
mikrochirurgicznych (np. z okolicy brzucha, pośladka, uda).
Jeśli rozważana jest amputacja piersi, to zgodnie z aktualnymi
zaleceniami pacjentka powinna zostać poinformowana o możliwości
rekonstrukcji narządu.
Zabiegi odtwórcze wykonywane są za pomocą sztucznych implantów
( proteza, ekspander, ekspanderoproteza), tkanek własnych albo
połączenia obu tych metod. Jeśli chodzi o czas wykonania
rekonstrukcji, operacje dzieli się na natychmiastowe (jednoczasowe)
i odroczone ( po pewnym odstępie czasowym od mastektomii). Istnienie
kilka odmian mastektomii tzw. „oszczędzającej”- z zaoszczędzeniem
skóry i z wycięciem lub z zachowaniem kompleksu brodawka-otoczka
oraz z redukcją skóry ( przy dużych piersiach z ptozą).
Podczas jednoczasowej rekonstrukcji w czasie jednego zabiegu wycina
się podskórnie gruczoł piersiowy, a następnie przygotowuje się
przestrzeń dla założenia implantu lub przeszczepienia tkanek własnych.
Taka operacja pozwala ograniczyć uraz psychiczny spowodowany
amputacją piersi tuż po zabiegu, a w związku z zachowaniem skóry
i fałdu podsutkowego zwykle uzyskuje się lepszy efekt estetyczny.
Rekonstrukcję odroczoną wykonuje się po pewnym czasie od amputacji
piersi, zwykle po zakończeniu leczenia onkologicznego. W tym
przypadku odtworzenie piersi przebiega dwuetapowo. Podczas
pierwszej operacji wytwarza się przestrzeń dla założenia ekspandera.
Jest to implant, który stopniowo rozciąga tkanki w okolicy piersiowej.
Po uzyskaniu odpowiedniej wielkości, ekspander zostaje wymieniony
na odpowiednią protezę podczas drugiej operacji. Implant powinien
odpowiadać wielkości i kształtowi piersi zdrowej, aby uzyskać jak
najlepszą symetrię. Dodatkowe zabiegi rekonstrukcyjne obejmują m.in.
wytworzenie brodawki, otoczki , przeszczepianie tłuszczu
( lipotransfer), czy też symetryzacji drugiej piersi.
Rekonstrukcje piersi, niezależnie od trybu oraz techniki zabiegu,
zwykle są leczeniem wieloetapowym. Wybór techniki zależy od wyglądu
i wielkości drugiej piersi, wskazań lub przeciwwskazań do użycia
tkanek własnych oraz stosowania sztucznych implantów , a także
preferencji chorej, które powinny zostać uwzględnione. Ostateczny
efekt leczenia onkoplastycznego zależy od właściwej kwalifikacji do
odpowiedniego zabiegu, poprawnej techniki chirurgicznej oraz od
wystąpienia powikłań.
Bezdyskusyjna jest więc konieczność nieustannego kształcenia się przez
chirurga zajmującego się leczeniem raka piersi. Niezbędnym jest
zdobywanie wiadomości o aktualnych i nowoczesnych sposobach
leczenia operacyjnego podczas np. konferencji naukowych, ale też
umiejętności ich wykonywania poprzez uczestniczenie w warsztatach i
kursach praktycznych. Wymaga to od lekarza dużego poświęcenia w
różnych aspektach, jednakże daje wymierny efekt czyli korzystny wynik
„onkologiczny” i lepszą jakość życia u leczonych przez niego chorych.
Chirurgia w Breast Cancer Unit nieustannie się więc rozwija i oferuje
coraz to nowsze i lepsze metody leczenia, co z pewnością w znacznym
stopniu wpłynie pozytywnie na czas przeżycia pacjentów, zwiększając
przy tym ich komfort życia.

RODO – obowiązki dla podmiotu przetwarzającego dane osobowe Część II

 

  • Wstęp

W pierwszej części artykułu pt. RODO – co to oznacza w praktyce dla przysłowiowego Kowalskiego wyjaśniono, czym jest RODO oraz jaki jest zakres przedmiotowy i terytorialny stosowania RODO.  Po tym wstępie przedstawiono nowe uprawnienia wynikające z RODO dla osób, których dane są przetwarzane. Nowe uprawnienia tych osób oznaczają nowe obowiązki dla podmiotów, które te dane przetwarzają (administratorzy danych osobowych).  I temu właśnie poświęcony jest niniejszy artykuł.

  • Administrator danych osobowych

Administratorem jest każda osoba fizyczna lub prawna, organ publiczny, jednostka lub inny podmiot, który przetwarza dane osobowe. Stowarzyszenie będzie więc administratorem danych, które przetwarza, a więc obowiązane będzie do przestrzegania przepisów RODO w zakresie przetwarzania danych. Mogą to być dane pracowników, współpracowników, beneficjentów Stowarzyszenia.

  • Zgoda na przetwarzanie danych osobowych

Stosownie do art. 6 ust. 1 RODO przetwarzanie danych jest zgodne z prawem wyłącznie w przypadkach, gdy spełniony jest co najmniej jeden z poniższych warunków:

a)   osoba, której dane dotyczą, wyraziła zgodę na przetwarzanie swoich danych osobowych,

b)   przetwarzanie jest niezbędne do wykonania umowy, której stroną jest osoba, której dane dotyczą, lub do podjęcia działań na żądanie osoby, której dane dotyczą, przed zawarciem umowy,

c) przetwarzanie jest niezbędne do wypełnienia obowiązku prawnego ciążącego na administratorze,

d)    przetwarzanie jest niezbędne do ochrony żywotnych interesów osoby, której dane dotyczą, lub innej osoby fizycznej,

e)    przetwarzanie jest niezbędne do wykonania zadania realizowanego w interesie publicznym lub w ramach sprawowania władzy publicznej powierzonej administratorowi,

f)    przetwarzanie jest niezbędne do celów wynikających z prawnie uzasadnionych interesów realizowanych przez administratora lub przez stronę trzecią, z wyjątkiem sytuacji, w których nadrzędny charakter wobec tych interesów mają interesy lub podstawowe prawa i wolności osoby, której dane dotyczą, wymagające ochrony danych osobowych, w szczególności gdy osoba, której dane dotyczą, jest dzieckiem.

Powyższe oznacza, że zawsze gdy nie występuje któryś z przypadków wskazanych w pkt. b) -f), na przetwarzanie danych potrzebna jest zgoda osoby, której dane mają być przetwarzane. W praktyce często jednak występują sytuacje, gdy dana osoba jest proszona o zgodę mimo że jej dane będą przetwarzane przykładowo tylko na potrzeby zawarcia umowy i tylko w zakresie danych do tego niezbędnych. Jest to chyba skutek nadmiernej ostrożności ze strony administratorów.

Co do zgody to RODO wymaga, aby administrator był w stanie wykazać, że osoba, której dane dotyczą, wyraziła zgodę na przetwarzanie swoich danych osobowych. A więc najlepiej, aby taka zgoda wyrażona została na piśmie albo co najmniej poprzez e-mail. Oświadczenie o wyrażeniu zgody musi być zrozumiałe, napisane jasnym i prostym językiem. Poza tym przed podpisaniem takiego oświadczenia dana osoba musi być poinformowana, że w każdym momencie może cofnąć swoją zgodę na przetwarzanie jej danych. Warto też pamiętać, że wyrażenie zgody musi być dobrowolne, a więc nie można uzależniać wykonania umowy od wyrażenia zgody na przetwarzanie danych, chyba że przetwarzanie określonych danych jest niezbędne do wykonania umowy.

W tym miejscu pojawia się pytanie, co z danymi osób uzyskanymi przed wejściem w życie RODO? Czy zgoda na przetwarzanie danych wyrażona pod rządami ustawy o ochronie danych osobowych zachowuje swą ważność? RODO nie zawiera bowiem przepisów przejściowych w tym zakresie. Otóż jeszcze przed 25.05.2018 r. GIODO informował, że większość otrzymanych dotychczas zgód zachowa ważność także pod rządami RODO pod warunkiem, że osoba, której dane dotyczą, miała informację o możliwości wycofania zgody w dowolnym momencie. Problem w tym, że „stara” ustawa nie wymagała informowania o możliwości wycofania zgody. Tak więc w praktyce pewnie część zgód zdezaktualizuje się, gdyż nie każdy administrator informował o możliwości cofnięcia zgody.

W tym miejscu warto zaznaczyć, że takie rygorystyczne podejście GIODO do „starych” zgód spotyka się z krytyką. Zdaniem wielu komentatorów przepisy RODO nie powinny działać wstecz, a już tym bardziej nie powinny mieć zastosowania do zgód udzielanych przed wejściem RODO w życie, czyli przed 24.05.2016 r.[1] Być może wydane zostaną jeszcze jakieś urzędowe wyjaśnienia w tej kwestii, co jest postulowane przez przedsiębiorców, dla których uzyskiwanie zgód na nowo na pewno będzie procesem skomplikowanym i kosztownym.

Warto też pamiętać o zasadzie rozliczalności, co oznacza obowiązek przechowywania informacji o tym, kto wyraził zgodę na przetwarzanie danych, kiedy to zrobił, w jakim zakresie oraz jakie informacje zostały mu przekazane przy okazji odbierania zgody.

  • Obowiązek informacyjny

RODO rozszerza nieco dotychczasowy obowiązek informacyjny wobec osób, których dane są przetwarzane. Mianowicie administrator musi podać osobom, których dane przetwarza, następujące informacje:

  1. swoją tożsamość i dane kontaktowe,
  2. gdy ma to zastosowanie – dane kontaktowe inspektora ochrony danych,
  3. cele przetwarzania danych osobowych oraz podstawę prawną przetwarzania,
  4. gdy ma to zastosowanie – prawnie uzasadnione interesy realizowane przez administratora,
  5. informacje o odbiorcach danych osobowych lub o kategoriach odbiorców, jeżeli istnieją,
  6. okres, przez który dane osobowe będą przechowywane, a gdy nie jest to możliwe, kryteria ustalania tego okresu,
  7. informacje o prawie do żądania od administratora dostępu do danych osobowych dotyczących osoby, której dane dotyczą, ich sprostowania, usunięcia lub ograniczenia przetwarzania lub o prawie do wniesienia sprzeciwu wobec przetwarzania, a także o prawie do przenoszenia danych,
  8. jeżeli przetwarzanie odbywa się na podstawie zgody – informacje o prawie do cofnięcia zgody w dowolnym momencie,
  9. informacje o prawie wniesienia skargi do organu nadzorczego,
  10. informację, czy podanie danych osobowych jest wymogiem ustawowym lub umownym lub warunkiem zawarcia umowy oraz czy osoba, której dane dotyczą, jest zobowiązana do ich podania i jakie są ewentualne konsekwencje niepodania danych,
  11. informacje o zautomatyzowanym podejmowaniu decyzji, w tym o profilowaniu.

W związku z rozszerzeniem obowiązków informacyjnych należy więc zaktualizować obecnie stosowane komunikaty.

  • Zabezpieczenie danych osobowych

Założeniem RODO jest z jednej strony dostosowanie przepisów o ochronie danych osobowych do osiągnięć XXI wieku i rozwoju technologii teleinformatycznej, a z drugiej takie ich zredagowanie, aby nie straciły na aktualności na przestrzeni kolejnych lat. Stąd duża ogólność RODO w odniesieniu do środków bezpieczeństwa przy przetwarzaniu danych, co istotnie odróżnia je od ustawy o ochronie danych osobowych i wydanych na jej podstawie przepisów wykonawczych. Zgodnie z RODO dane osobowe muszą być przetwarzane w sposób zapewniający odpowiednie bezpieczeństwo danych osobowych, w tym ochronę przed niedozwolonym lub niezgodnym z prawem przetwarzaniem oraz przypadkową utratą, zniszczeniem lub uszkodzeniem, za pomocą odpowiednich środków technicznych lub organizacyjnych. W RODO nie ma jednak szczegółowych wskazówek, jakie środki organizacyjne i techniczne wdrożyć, nie określono też minimalnych standardów technicznych bezpieczeństwa danych. Obecnie administrator danych – uwzględniając aktualny stan wiedzy technicznej, koszt wdrażania oraz charakter, zakres i cele przetwarzania danych – samodzielnie będzie decydował, jakie środki bezpieczeństwa wdrożyć, by zapewnić zgodność przetwarzania danych z wymogami RODO.

Takie indywidualne podejście z jednej strony ułatwia sprawę, z drugiej jednak brak punktu odniesienia co do stosowanych środków ochrony. W praktyce więc, jeśli tylko indywidualna ocena stopnia bezpieczeństwa przetwarzanych danych przez administratora na to pozwala, można nadal stosować środki techniczne i organizacyjne wdrożone i udokumentowane w dotychczasowej polityce bezpieczeństwa oraz instrukcji zarządzania systemem informatycznym.

W powyższym zakresie pomocne mogą być również zatwierdzone przez GIODO po 25 maja 2018 r. kodeksy postępowania. W takich kodeksach poszczególne grupy administratorów (np. samorządy zawodowe, izby branżowe, itp.)  mogą zaproponować modelowe rozwiązania techniczne, które będą pomocne dla wszystkich administratorów, którzy zobowiążą się do stosowania kodeksu. Innym rozwiązaniem rekomendowanym przez GIODO będzie uzyskanie stosownych certyfikatów i znaków jakości potwierdzających właściwe zabezpieczenie danych osobowych. Źródłem praktycznej i sprawdzonej wiedzy w zakresie budowy i zarządzania środkami bezpieczeństwa mogą być też krajowe, europejskie lub międzynarodowe normy, w tym normy ISO.

  • Rejestrowanie czynności przetwarzania

RODO wprowadza obowiązek prowadzenia dokumentacji przetwarzania danych (proadzenie rejestru czynności przetwarzania danych). Zgodnie z art. 30 ust. 5 RODO obowiązek jest wyłączony w stosunku do przedsiębiorcy lub podmiotu zatrudniającego mniej niż 250 osób, chyba że występuje przynajmniej jedna z trzech wymienionych sytuacji:

1) przetwarzanie, którego dokonują, może powodować ryzyko naruszenia praw lub wolności osób, których dane dotyczą,

2) przetwarzanie nie ma charakteru sporadycznego,

3) przetwarzanie obejmuje szczególne kategorie danych osobowych (tzw. dane wrażliwe).

Tak więc w przypadku Stowarzyszenia prowadzenie rejestru czynności przetwarzania danych będzie obligatoryjne, gdyż przetwarzanie danych przez Stowarzyszenie nie ma raczej charakteru sporadycznego, a poza tym często przetwarzane są dane wrażliwe.

W rejestrze czynności zamieszcza się obowiązkowo co najmniej następujące rodzaje informacji dla każdej z czynności przetwarzania (zakres minimalny wpisów w rejestrze):

  1. imię i nazwisko lub nazwę oraz dane kontaktowe administratora,
  2. imię i nazwisko oraz dane kontaktowe inspektora ochrony danych (jeżeli został wyznaczony),
  3.  cele przetwarzania,
  4. opis kategorii osób, których dane dotyczą,
  5. zakres przetwarzanych danych osobowych dla określonej kategorii osób, których one dotyczą,
  6. kategorie odbiorców, którym dane osobowe zostały lub zostaną ujawnione, w tym odbiorców w państwach trzecich lub w organizacjach międzynarodowych,
  7. informacja o przekazaniu danych osobowych do państwa trzeciego lub organizacji międzynarodowej, w tym nazwa tego państwa trzeciego lub organizacji międzynarodowej,
  8. planowane terminy usunięcia poszczególnych kategorii danych (jeżeli jest to możliwe),
  9. ogólny opis technicznych i organizacyjnych środków bezpieczeństwa danych osobowych (jeżeli jest to możliwe).

Rejestr musi być prowadzony w formie pisemnej, do której RODO zalicza także formę elektroniczną. Przykładowy wzór rejestru wraz ze wskazówkami w zakresie jego wypełnienia został opublikowany przez GIODO pod adresem https://giodo.gov.pl/pl/1520281/10449. Rejestr prowadzony jest na potrzeby wewnętrzne administratora i nie ma obowiązku ujawniania rejestru ani zawartych w nim informacji osobom, których dane są przetwarzane. Oczywiście rejestr podlega jednak wglądowi przez organ nadzorczy.

  • Zgłaszanie incydentów naruszenia bezpieczeństwa

Nowością wprowadzoną przez RODO jest obowiązek zgłoszenia organowi nadzorczemu naruszenia ochrony danych osobowych. Obowiązku takiego nie ma jeśli jest mało prawdopodobne, by naruszenie to skutkowało ryzykiem naruszenia praw lub wolności osób fizycznych. Zgłoszenia należy dokonać niezwłocznie, nie później niż w ciągu 72 godzin od naruszenia. Po upływie tego terminu należy wyjaśnić przyczynę opóźnienia.  Art. 33 RODO wymienia informacje, które należy podać w zgłoszeniu.

Niezależnie od zgłoszenia naruszenia do organu nadzorczego, administrator musi też powiadomić o tym osobę, której dane są przetwarzane, jeśli tylko naruszenie ochrony danych osobowych może powodować wysokie ryzyko naruszenia praw lub wolności osób fizycznych. Powiadomienie musi jasnym i prostym językiem opisywać charakter naruszenia i również zawierać podany w RODO minimum informacji. Zawiadomienie nie jest wymagane w następujących przypadkach:

a)   administrator wdrożył odpowiednie techniczne i organizacyjne środki ochrony i środki te zostały zastosowane do danych osobowych, których dotyczy naruszenie, w szczególności środki takie jak szyfrowanie, uniemożliwiające odczyt osobom nieuprawnionym do dostępu do tych danych osobowych;

b)   administrator zastosował następnie środki eliminujące prawdopodobieństwo wysokiego ryzyka naruszenia praw lub wolności osoby, której dane dotyczą;

c)    wymagałoby ono niewspółmiernie dużego wysiłku. W takim przypadku wydany zostaje publiczny komunikat lub zastosowany zostaje podobny środek, za pomocą którego osoby, których dane dotyczą, zostają poinformowane w równie skuteczny sposób.

  • Podsumowanie

Nowe obowiązki nałożone przez RODO na administratorów w odniesieniu do danych osobowych pozyskanych po wejściu w życie RODO nie wydają się szczególnie dotkliwe ani wymagające. To wyłącznie kwestia przygotowania pewnych nowych dokumentów, wprowadzenie pewnych nowych procedur przy przetwarzaniu danych osobowych. Większe problemy praktyczne mogą być w zakresie dostosowania przetwarzania danych pozyskanych wcześniej do przepisów RODO, jak choćby obowiązek informacyjny wobec wszystkich osób, których dane  były przetwarzane przed wejściem w życie RODO czy też obowiązek ponownego uzyskania zgód na przetwarzanie danych.


[1] RODO weszło w życie 24.05.2016 r. a stosowane jest od 25.05.2018 r. Rozróżnienie tych dat wprowadza samo RODO, co w praktyce może skutkować zamieszaniem, gdyż w języku potocznym mogą to być synonimy i wielu pewnie powie, że w Polsce RODO weszło w życie 25.05.2018 r.

„Wylecz raka piersi HER2+”

Kampania „Wylecz raka piersi HER2+” powstała z myślą o kobietach, które właśnie dowiedziały się, że chorują na ten podtyp nowotworu. Jej celem jest wsparcie chorych i ich bliskich już od momentu diagnozy oraz edukacja – bo wczesnego raka piersi HER2 dodatniego można wyleczyć! Nasza kampania ma swoją własną stronę

zapraszamy do korzystania z niej – wszystkie treści zostały skonsultowane przez dr n. med. Agnieszkę Jagiełło-Gruszfeld z Centrum Onkologii w Warszawie, zaś wszystkie artykuły psychologiczne przygotowała dr Adrianna Sobol, psychoonkolog. Zachęcamy też do polubienia nas na FB

Od września startują warsztaty psychologiczne w Warszawie i 4 innych miastach. Organizatorami kampanii są: Federacja Stowarzyszeń Amazonki, Fundacja OnkoCafe oraz Polskie Amazonki Ruch Społeczny. Kampania jest realizowana z grantu edukacyjnego przekazanego przez firmę Roche Polska, partnera kampanii.

– Kobietom, które usłyszały diagnozę „rak piersi” towarzyszy wiele emocji i pytań. To trudny moment, bo kobieta z uporządkowanego życia zostaje rzucona na głęboką wodę i musi stawić czoła tej nowej, nieznanej sytuacji. Zastanawia się, co dalej, jak będzie wyglądać
jej leczenie i jaki skutek przyniesie, jak choroba wpłynie na jej rodzinę i bliskich. Często kobiety zaraz po diagnozie czują się osamotnione i pozostawione same sobie. Niestety wciąż mówi się za mało o pierwszym etapie, z którymi muszą się zmagać kobiety
z nowotworem – zaraz po diagnozie – twierdzi dr Adrianna Sobol, psychoonkolog z Fundacji OnkoCafe. Problem dotyczy wszystkich chorych na raka piersi, który jest najczęściej występującym nowotworem wśród kobiet. W Polsce w ostatnich latach rośnie zachorowalność na ten typ nowotworu – rocznie diagnozę słyszy ok. 18 tys. Polek. Wśród nich 18-20% ma typ nowotworu nazywany HER2 dodatnim rakiem piersi. Z jednej strony – to agresywna postać nowotworu, który szybko się rozwija i częściej daje przerzuty. Z drugiej – dobrze reaguje na terapię celowaną, czyli dobraną do podtypu nowotworu, dzięki czemu jest ona najbardziej skuteczna dla pacjentki.

Co to znaczy wczesny rak piersi?

HER2 to receptor, który znajduje się na powierzchni komórek. Jest jak transmiter, który przechwytuje i przekazuje do wnętrza komórki informacje o wzroście i podziale. W HER2 dodatnim raku piersi jest za dużo receptorów HER2 na powierzchni komórek nowotworowych. – To co napędza nowotwór HER2 dodatni, to nadmiar tych receptorów.
Im więcej ich występuje na powierzchni komórek nowotworowych, tym łatwiej się one dzielą, są bardziej oporne na różne metody leczenia. – mówi prof. dr hab. n. med. Tadeusz Pieńkowski,Kierownik Kliniki Onkologii i Hematologii CMKP w Szpitalu MSWiA
w WarszawiePrzez tą dużą dynamikę wzrostu u kobiet z HER2 dodatnim rakiem piersi przerzuty pojawiają się szybciej, niż dzieje się to w przypadku innych nowotworów.
Z tego powodu jeszcze zaledwie 10 lat temu ten podtyp był uważany za najbardziej agresywną postać raka. Obecnie, dzięki postępowi w medycynie pacjentki mogą żyć znaczenie dłużej, wolne od choroby,  bez nowotworu, a w niektórych przypadkach można mówić nawet o wyleczeniu raka piersi. – Możemy wyleczyć raka piersi HER2 dodatniego,
ale warunkiem jest wykrycie go w jak najwcześniejszym stadium. – mówi dr hab. n. med. prof. nadzw. WIM Renata Duchnowska, Kierownik Kliniki Onkologii Wojskowego Instytutu Medycznego – Trzeba jednak pamiętać, że HER2 dodatni rak piersi cechuje się dużą dynamiką rozwoju, dlatego do wykrycia go we wczesnym stadium konieczne
jest wykonywanie przez kobietę regularnych badań profilaktycznych.

Czemu warto znać swój podtyp nowotworu?

Często pacjentki słysząc diagnozę onkologiczną uważają, że umiejscowienie raka i wielkość guza to wszystkie informacje, które powinny znać. Tymczasem równie ważne jest także określenie podtypu nowotworu. – W raku piersi możemy wyróżnić 3 główne podtypy: hormonozależny (luminalny), potrójnie ujemny i HER2 dodatni. Bez wiedzy o podtypie nowotworu kobieta nie powinna opuszczać gabinetu lekarza, ponieważ od typu raka zależy dobór odpowiedniego leczenia. Niestety, nadal wiele pacjentek nie zdaje sobie sprawy
z istoty tej informacji – mówi dr Agnieszka Jagiełło Gruszfeld i dodaje: – Taka wiedza
nie tylko pozwoli być kobiecie aktywnym uczestnikiem całego procesu terapeutycznego,
ale ponadto: ułatwi podejmowanie decyzji, rozmowę z lekarzami, zmniejszy lęk
przed chorobą i poczucie stygmatyzacji, które często towarzyszy pacjentkom onkologicznym.

U wielu chorych z wczesnym HER2 dodatnim rakiem piersi można zoptymalizować proces terapeutyczny, dzięki czemu wzrasta szansa na wyleczenie. Dobrym przykładem jest terapia celowana, która blokuje receptor HER2 niwelując jego niekorzystny wpływ na rozwój raka piersi. Od prawie już 20 lat stosuje się jako standard w HER2 dodatnim raku piersi lek, który blokuje receptor HER2 – jego wprowadzenie stało się przełomem w leczeniu. Jednak wiadomo, że pomimo jego stosowania u 25% chorych nastąpi nawrót choroby w ciągu 10 lat. Choroba rozsiana jest najczęściej nieuleczalna, a koszty leczenia są bardzo wysokie. Szczególną grupę ryzyka stanowią chore z zajętymi węzłami chłonnymi (tzn. że są w nich komórki nowotworowe) na wczesnym etapie choroby. Już w 2016 r. opublikowane zostały wyniki badania, które pokazały, że stosowanie
tzw. „podwójnej blokady” w HER2 dodatnim raku piersi może poprawić wyniki leczenia wczesnego raka piersi. Niestety, taki rodzaj terapii jest w Polsce nierefundowany
we wczesnym raku piersi, kiedy chora ma szansę na wyleczenie nowotworu. Podanie podwójnej blokady jeszcze przed operacją zmniejsza wielkość guza, dzięki czemu
np. wskazanie do mastektomii może zostać zmienione na operację oszczędzającą pierś,
co dla kobiety ma kolosalne znaczenie. Dodatkowo leczenie przedoperacyjne pozwala lekarzowi na wczesną ocenę odpowiedzi na leczenie. – Wczesne podjęcie skutecznego leczenia zanim choroba się rozprzestrzeni może zapobiec jej nawrotom i potencjalnemu postępowi do nieuleczalnego stadium. Poza tym we wczesnym stadium szanse na całkowite wyleczenie są największe, takie pacjentki powinny mieć dostęp do najskuteczniejszych opcji terapeutycznych, bo z punktu widzenia ekonomicznego to się opłaca. Również biorąc
pod uwagę koszty pośrednie, musimy pamiętać, że wyleczona pacjentka nie rezygnuje
z pracy i nie wymaga opieki. Skuteczna terapia ogranicza także negatywne konsekwencje psychiczne, jakie niesie za sobą choroba nowotworowa dla chorych i ich rodzin – przekonuje Krystyna Wechmann, prezes Federacji Stowarzyszeń Amazonek.

Co wiedzą Polacy?

Jak wynika z badania przeprowadzonego w marcu 2019 r. przez Kantar Polska na zlecenie Polskich Amazonek Ruchu Społecznego (PARS) – 3 na 4 Polaków (próba reprezentatywna) uważa, że większość rodzajów raka piersi lub niektóre z nich można wyleczyć. – Cieszy nas tak wysoka świadomość, niemniej jednak, należy zauważyć, że aż 25% badanych błędnie uważa, że raka piersi nie da się wyleczyć lub nie umie udzielić na to pytanie odpowiedzi. Częściej prawidłową odpowiedź wskazują kobiety niż mężczyźni, osoby z wyższym
lub średnim wykształceniem, a najwięcej optymistów jest w grupie kobiet po 40. roku życia. Oznacza to, że liczne kampanie budujące świadomość przynoszą rezultaty, ale muszą
być rozwijane i kierowane do młodszych osób i mieszkańców mniejszych miast i wsi
komentuje Elżbieta Kozik, prezes PARS. Ponad połowa Polaków, bo aż 64% badanych uważa, że w Polsce edukacja na temat raka piersi jest niewystarczająca. Warto zwrócić uwagę, że zaledwie co piąty Polak uznaje poziom edukacji w tym zakresie za wystarczający. I tyle samo respondentów (18%) nie ma sprecyzowanego zdania na ten temat. Co ważne, najczęściej edukację na temat raka piersi uznają za wystarczającą mieszkańcy dużych miast, liczących powyżej 500 tys. mieszkańców (24%). – Nie dziwi mnie ten ostatni wynik,
bo niestety, najwięcej kampanii edukacyjnych odbywa się w dużych miastach, widać,
że przekazywana wiedza procentuje – dodaje prezes PARS. – Zdecydowana większość badanych, bo aż 61% jest zdania, że w Polsce nie ma takiego dostępu do nowoczesnych terapii jak w innych krajach Unii Europejskiej.

W ramach kampanii „Wylecz raka piersi HER2+” została uruchomiona strona internetowa
dla kobiet z tym podtypem nowotworu oraz ich bliskich – www.wyleczrakapiersi.pl, a także profil na facebooku – Wylecz raka piersi HER2+. Na stronie znajdują się informacje dotyczące m.in. choroby, diagnostyki, możliwości leczenia, a wszystkie treści zostały skonsultowane przez dr Agnieszkę Jagiełło-Gruszfeld, na stronie znajdziemy też porady psychoonkologa, dr Adrianny Sobol z Fundacji OnkoCafe, która jest jednym z organizatorów kampanii. Na stronie jest także lista ośrodków specjalizujących się w leczeniu raka piersi oraz kontakty do organizacji pacjentów, wspierających osoby chore na nowotwory. – Swoimi doświadczeniami podzieliły się kobiety, które zachorowały na wczesnego HER2 dodatniego raka piersi, chcą dać siłę i motywację innym chorym do walki z chorobą. Wszelkie zawarte
na stronie informacje stanowią odpowiedź na najbardziej nurtujące pytania kobiet, które niedawno dowiedziały się że są chore. Mają pomóc im przejść krok po kroku całą drogę terapii – od diagnozy do wyleczenia. – tłumaczy Anna Kupiecka, prezes Fundacji OnkoCafe.

W ramach kampanii chore z wczesnym HER2 dodatnim rakiem piersi będą mogły skorzystać z cyklu warsztatów psychologicznych, które zorganizuje PARS – pierwsze warsztaty
dla chorych właśnie zdiagnozowanych z Warszawy odbędą się we wrześniu. Zapisy prowadzone będą bezpośrednio przez stronę PARS lub poprzez profil kampanii
na Facebooku. Dodatkowo – jednodniowe spotkania dla pacjentek odbędą się w kilku miastach Polski, warto śledzić stronę kampanii, na której będą pojawiały się informacje, kiedy i gdzie odbędą się warsztaty. Dzięki zaangażowaniu Federacji Stowarzyszeń Amazonek chore otrzymają od ochotniczek przydatne broszury na te pierwsze trudne tygodnie od czasu diagnozy.

Linki do artykułów które ukazały się w związku z kampanią

  1. warszawa.tvp.pl  Materiał zaczyna się od 00:09:24
  2. biznes.newseria.pl „Wcześnie wykryty rak piersi może być uleczalny. W Polsce brakuje jednak dostępu do nowoczesnej terapii i wiedzy na temat tej choroby”
  3. newsa.pl „Wcześnie wykryty rak piersi może być uleczalny. W Polsce brakuje jednak dostępu do nowoczesnej terapii i wiedzy na temat tej choroby”
  4. kierunekfarmacja.pl „Wcześnie wykryty rak piersi może być uleczalny. W Polsce brakuje jednak dostępu do nowoczesnej terapii i wiedzy na temat tej choroby”
  5. konecki24.pl „Wcześnie wykryty rak piersi może być uleczalny. W Polsce brakuje jednak dostępu do nowoczesnej terapii i wiedzy na temat tej choroby”
  6. ceo.com.pl „Wcześnie wykryty rak piersi może być uleczalny. W Polsce brakuje jednak dostępu do nowoczesnej terapii i wiedzy na temat tej choroby”
  7. msn.com „Wcześnie wykryty rak piersi może być uleczalny. W Polsce brakuje jednak dostępu do nowoczesnej terapii i wiedzy na temat tej choroby”
  8. radioswinoujscie.pl „Wcześnie wykryty rak piersi może być uleczalny. W Polsce brakuje jednak dostępu do nowoczesnej terapii i wiedzy na temat tej choroby”
  9. globaleconomy.pl „Wcześnie wykryty rak piersi może być uleczalny. W Polsce brakuje jednak dostępu do nowoczesnej terapii i wiedzy na temat tej choroby”3
  10. wirtualnemedia.info „Wcześnie wykryty rak piersi może być uleczalny”
  11. ipolska24.pl „Wcześnie wykryty rak piersi może być uleczalny. W Polsce brakuje jednak dostępu do nowoczesnej terapii i wiedzy na temat tej choroby”
  12. zdrowie.dziennik.pl „Chora na raka piersi powinna znać podtyp nowotworu. To podstawa leczenia”
  13. mp.pl „Chora na raka piersi powinna znać jego podtyp”
  14. eamazonki.pl „Chora na raka piersi powinna znać podtyp nowotworu. To podstawa leczenia”
  15. gabinetprywatny.com.pl „Kampania „Wylecz raka piersi HER2+”
  16. gabinetprywatny.pl Kampania „Wylecz raka piersi HER2+”
  17. rynekaptek.pl „Ruszyła kampania skierowana do pacjentek z HER2-dodatnim rakiem piersi”
slot demo
https://jdih.menlhk.go.id/slot-gacor-online/
https://www.oceanic-saunas.eu/rtp-live/
https://majorzeman.eu/slot-demo/
https://www.psychopsy.com/toto-sgp/
https://www.oceanic-saunas.eu/slot-demo/
https://www.rioquente.com.br/slot-demo/
https://www.parcoursmetiers.tv/uploads/slot-demo/
https://chavancentre.org/slot-demo/
https://drift82.com/togelsgp/