Artykuł powstał w ramach projektu  pt.: „Wydawnictwa dla Amazonek”,  który realizowany jest dzięki dofinansowaniu ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych

„AI w codziennym (u)życiu”

Autor: Bartosz Lewandowski 

 

Wstęp

Dwadzieścia pięć lat temu telefon komórkowy służył głównie do wykonywania połączeń telefonicznych i wysyłania SMS-ów. Dziś w naszych kieszeniach nosimy małe komputery, które robią profesjonalne zdjęcia, wyświetlają filmy w wysokiej rozdzielczości, prowadzą nas do celu i odpowiadają na pytania głosem. O takiej technologii pisał słynny autor science fiction Arthur C. Clarke:

„Każda wystarczająco zaawansowana technologia jest nieodróżnialna od magii.”

Dziś stoimy w podobnym momencie, patrząc na rozwój sztucznej inteligencji (AI, ang. Artificial Intelligence). Dla wielu osób może się ona wydawać równie magiczna i niepojęta jak smartfon dla kogoś z lat 90. I choć media codziennie bombardują nas informacjami o kolejnych przełomach w AI, to prawda jest znacznie prostsza: sztuczna inteligencja to po prostu narzędzie, które może ułatwić życie – tak jak kiedyś zrobiły to komputery czy smartfony.

Pod koniec 2022 roku świat poznał ChatGPT – program, który potrafi rozmawiać z ludźmi w naturalny sposób. To był moment przełomowy, podobny do pojawienia się pierwszych stron internetowych. Nagle okazało się, że sztuczna inteligencja nie musi być czymś abstrakcyjnym – może być pomocnikiem w codziennych sprawach, od planowania wakacji po naukę języków.

Czy wiesz, że…? 

Historia telefonów komórkowych to fascynujący przykład błyskawicznego rozwoju technologii:

1973 – pierwszy telefon komórkowy (Motorola DynaTAC) ważył prawie 1,1 kg

1983 – pierwszy telefon dostępny komercyjnie kosztował prawie 4000 dolarów

1993 – pierwszy telefon z wbudowanym aparatem i możliwością wysyłania SMS-ów

2007 – Apple prezentuje pierwszego iPhone’a, rozpoczynając erę smartfonów

2023 – dzisiejszy smartfon ma większą moc obliczeniową niż komputery, które wysłały człowieka na Księżyc

W tym artykule pokazano, że AI nie musi być straszna ani skomplikowana. Czytelnik pozna przykłady jej zastosowań, które już dziś można wykorzystać w codziennym życiu. Znajdzie też informacje o tym, na co warto uważać i jak mądrze korzystać z tych nowych możliwości. Bo tak jak kiedyś ludzie nauczyli się korzystać z internetu czy smartfonów, tak dziś mogą nauczyć się współpracować ze sztuczną inteligencją.

Rozpocznijmy więc poznawanie świata, w którym technologia czasem rzeczywiście przypomina magię – ale jest to magia, którą każdy może oswoić i wykorzystać.

Rysunek 1: ChatGPT zrewolucjonizował dostęp do sztucznej inteligencji, stając się fenomenem na miarę popularyzacji Internetu przez WWW

 

Czym jest (a czym nie jest) sztuczna inteligencja

Sztuczna inteligencja (AI) to termin, który słyszymy niemal codziennie w mediach. Ale czym właściwie jest ta technologia? Zacznijmy od najprostszej definicji.

Sztuczna inteligencja to zdolność maszyn do wykonywania zadań, które zwykle wymagają ludzkiej inteligencji. Mówiąc prościej – to programy komputerowe, które potrafią się uczyć, rozumować, planować i tworzyć. Nie jest to jednak magiczna siła, ani elektroniczny mózg z filmu science fiction.

WAŻNE! 

Sztuczna inteligencja:

➧ Nie ma świadomości, ani emocji

➧ Działa w oparciu o dane, którymi została „nakarmiona”

➧ Nie potrafi „myśleć” w sposób, w jaki robią to ludzie

➧ Ma bardzo konkretne, choć często imponujące, możliwości

Komputer z AI odbiera dane (już przygotowane lub zebrane za pomocą czujników, np. kamery), przetwarza je i reaguje. Systemy AI potrafią też dostosowywać swoje zachowanie, analizując skutki wcześniejszych działań i działając coraz lepiej z czasem.

Kluczowe pojęcia, które warto znać

Wchodząc w świat AI, warto poznać kilka podstawowych terminów, które pomogą zrozumieć, jak działa ta technologia:

Uczenie maszynowe – zdolność komputera do przyswojenia informacji bez konieczności bezpośredniego programowania go. Po prostu pokazujemy mu przykłady, a on sam odkrywa reguły.

Duży model językowy (LLM) – algorytm, który uczy się rozpoznawać, podsumowywać i generować tekst po przeanalizowaniu ogromnych ilości danych tekstowych. To właśnie LLM-y odpowiadają za działanie ChatGPT.

Generative AI – sztuczna inteligencja, która potrafi tworzyć nowe treści, takie jak tekst, obrazy, muzykę czy wideo.

ChatGPT – popularna aplikacja do konwersacji, oparta na modelu GPT (Generative Pre-trained Transformer), która potrafi prowadzić rozmowy w sposób przypominający ludzki.

Czy wiesz, że…? 

Sztuczna inteligencja nie jest nowym pomysłem. Jej początki sięgają lat 50. XX wieku, kiedy to matematyk Alan Turing zaproponował słynny „test Turinga” – sposób na sprawdzenie, czy maszyna potrafi myśleć. Od tamtej pory technologia przeszła długą drogę, ale dopiero ostatnie lata przyniosły tak spektakularne efekty, widoczne dla zwykłych użytkowników.

Jak AI wygląda w praktyce?

Sztuczna inteligencja dla wielu osób kojarzy się z futurystycznymi robotami czy systemami z filmów science fiction. Rzeczywistość jest jednak znacznie bliższa i bardziej praktyczna. AI już teraz jest częścią naszej codzienności, choć często nie zdajemy sobie z tego sprawy.

Inteligentne technologie otaczają nas niemal na każdym kroku – od momentu porannego budzenia po wieczorne kładzenie się spać. Przyjrzyjmy się kilku przykładom, które pokazują, jak AI już dziś wpływa na nasze życie:

W smartfonie – to prawdopodobnie najbliższe nam urządzenie z AI:

• Aparat fotograficzny automatycznie rozpoznaje twarze, poprawia jakość zdjęć w słabym oświetleniu i usuwa niechciane elementy
• Klawiatura przewiduje, jakie słowo chcemy napisać następnie, ucząc się naszego stylu pisania
• Nawigacja nie tylko pokazuje trasę, ale przewiduje korki i sugeruje objazdy
• Asystenci głosowi (Siri, Asystent Google) rozumieją nasze pytania i wykonują polecenia

W domu coraz więcej urządzeń korzysta z AI:

• Inteligentne termostaty uczą się naszych preferencji i automatycznie regulują temperaturę
• Odkurzacze robotyczne mapują mieszkanie i optymalizują trasę sprzątania
• Lodówki potrafią monitorować zawartość i sugerować przepisy
• Systemy rozrywki domowej rekomendują filmy i muzykę dopasowane do naszych gustów

W internecie AI jest praktycznie wszechobecna:

• Wyszukiwarki coraz lepiej rozumieją nasze intencje, nawet gdy pytanie jest niejasne
• Filtry antyspamowe uczą się rozpoznawać niechciane wiadomości
• Systemy rekomendacji na platformach zakupowych i streamingowych sugerują produkty i treści
• Narzędzia do tłumaczenia pokonują bariery językowe w czasie rzeczywistym

W innych dziedzinach życia:

• Bankowość wykorzystuje AI do wykrywania podejrzanych transakcji i oceny zdolności kredytowej
• Medycyna wspomaga się AI przy analizie wyników badań i diagnostyce
• Rolnictwo korzysta z inteligentnych systemów nawadniania i monitorowania upraw
• Transport rozwija autonomiczne pojazdy i optymalizuje ruch miejski

Co ciekawe, wiele z tych technologii stało się tak naturalnymi elementami naszej codzienności, że przestaliśmy je zauważać. Kiedy telefon automatycznie grupuje zdjęcia według osób, miejsc czy wydarzeń, rzadko myślimy o tym jako o pracy sztucznej inteligencji. Gdy system bankowy blokuje podejrzaną transakcję za granicą, nie zastanawiamy się nad algorytmami, które to umożliwiły.

Ta „niewidzialność” AI jest dowodem na jej skuteczną integrację z naszym życiem. Zamiast stać się dramatyczną rewolucją, jak przedstawiają to czasem media, sztuczna inteligencja stopniowo i po cichu staje się praktycznym narzędziem, które wspiera nasze codzienne czynności.

WSKAZÓWKA

Aby zobaczyć, jak wiele AI jest już w Twoim życiu, zwróć uwagę na funkcje w telefonie czy domowych urządzeniach, które „uczą się” Twoich preferencji, przewidują potrzeby lub rozpoznają wzorce. Prawdopodobnie korzystasz z AI częściej, niż myślisz!

Warto zauważyć, że rozwój tych technologii nie zatrzymuje się – co roku pojawiają się nowe zastosowania, a istniejące stają się coraz bardziej zaawansowane. Nie chodzi jednak o śledzenie każdej nowinki, ale o zrozumienie ogólnego kierunku zmian i umiejętność mądrego korzystania z możliwości, jakie daje nam współczesna technologia.

Rysunek 2. Sztuczna inteligencja znajduje zastosowanie w wielu dziedzinach, od asystentów głosowych po autonomiczne pojazdy i zaawansowane systemy przemysłowe.

Sztuczna inteligencja, choć dla wielu wciąż owiana nutką tajemniczości, na dobre zagościła w naszym codziennym życiu. Często nie zdajemy sobie nawet sprawy, jak wiele dziedzin zawdzięcza jej dynamiczny rozwój.

Weźmy na przykład medycynę. AI staje się nieocenionym wsparciem dla lekarzy w diagnozowaniu chorób. Wyobraźmy sobie analizę obrazów medycznych, takich jak zdjęcia rentgenowskie czy tomografie komputerowe, gdzie AI z niezwykłą precyzją potrafi wykryć nawet najmniejsze nieprawidłowości, często niezauważalne dla ludzkiego oka. To otwiera drogę do szybszego i skuteczniejszego leczenia. Co więcej, AI rewolucjonizuje podejście do pacjenta, umożliwiając personalizację terapii. Dzięki analizie ogromnych zbiorów danych, obejmujących informacje genetyczne, dane kliniczne i styl życia, AI pomaga przewidzieć reakcję organizmu na leczenie i dostosować je do indywidualnych potrzeb każdego pacjenta. Nie można też zapomnieć o przełomowym wpływie AI na proces odkrywania nowych leków, gdzie analizując ogromne bazy danych związków chemicznych, przyspiesza identyfikację tych o największym potencjale terapeutycznym.

Również w finansach AI odgrywa kluczową rolę. Banki i instytucje finansowe wykorzystują ją do wykrywania oszustw, analizując transakcje w czasie rzeczywistym i identyfikując podejrzane wzorce, co pozwala na ochronę naszych środków. AI pomaga również w ocenie ryzyka kredytowego, analizując dane dotyczące klientów i wspomagając decyzje o udzieleniu pożyczek. Co ciekawe, coraz częściej spotykamy się z doradztwem finansowym opartym na AI, gdzie algorytmy analizują dane rynkowe i indywidualne preferencje, aby generować spersonalizowane rekomendacje inwestycyjne.

Transport to kolejna dziedzina, która przechodzi transformację za sprawą AI. Autonomiczne pojazdy, choć wciąż w fazie intensywnego rozwoju, mają potencjał zrewolucjonizować sposób, w jaki się przemieszczamy, zwiększając bezpieczeństwo i komfort podróżowania. AI optymalizuje również ruch drogowy, analizując dane o natężeniu ruchu i sterując sygnalizacją świetlną, co przekłada się na płynniejszy ruch i mniejsze korki. Co więcej, AI znajduje zastosowanie w logistyce, umożliwiając dostawy dronami, szczególnie tam, gdzie tradycyjne metody transportu są utrudnione.

W edukacji AI otwiera drzwi do personalizacji procesu uczenia się. Dzięki analizie danych o uczniach, takich jak ich styl uczenia się czy mocne i słabe strony, AI pozwala na dostosowanie materiałów edukacyjnych i tempa nauki do indywidualnych potrzeb każdego ucznia. AI wspomaga również nauczycieli w automatycznym ocenianiu prac pisemnych i testów, dając im więcej czasu na interakcję z uczniami. Co ciekawe, pojawiają się już wirtualni asystenci edukacyjni, którzy odpowiadają na pytania uczniów i wspierają ich w procesie zdobywania wiedzy.

Nie można też pominąć wpływu AI na naszą rozrywkę. Systemy rekomendacji, które spotykamy na platformach streamingowych, analizują nasze preferencje i sugerują nam filmy, muzykę czy książki, które mogą nam się spodobać. AI generuje również nowe treści, takie jak muzyka, obrazy, a nawet scenariusze filmowe, otwierając nowe możliwości dla twórców. W grach wideo AI steruje postaciami niezależnymi, czyniąc rozgrywkę bardziej realistyczną i wciągającą.

Te przykłady ilustrują różnorodność zastosowań AI w różnych dziedzinach i pokazują, jak ta technologia wpływa na nasze życie.

Halucynacje AI – słabość, która bywa zaletą

Jedną z najciekawszych cech AI, o której warto wspomnieć, jest zjawisko tzw. „halucynacji AI” – sytuacji, w których systemy generują nieprawidłowe informacje tak, jakby były prawdziwe. Halucynacje to efekt uboczny sposobu, w jaki AI łączy informacje, czasem tworząc przekonujące, ale nieprawdziwe treści.

WSKAZÓWKA 

Kiedy korzystasz z AI:

➧ Traktuj ją jako punkt wyjścia, a nie ostateczne źródło wiedzy

➧ Zawsze weryfikuj kluczowe informacje

➧ Pamiętaj, że AI jest najlepsza w kreatywnych zadaniach i przetwarzaniu dużych ilości informacji

➧ Zachowaj zdrowy sceptycyzm wobec szczegółowych danych, które podaje

Tak naprawdę, AI nie halucynuje czasami, ale każda odpowiedź AI jest halucynacją, tylko czasem trafioną. GenAI jest optymalizowane pod odpowiedź (nie pod prawidłową odpowiedź), a wszystko opiera się o prawdopodobieństwo. Próbuje zwrócić rezultat odpowiadający najbliżej żadnemu kontekstowi.

Ciekawostką jest, że ta sama cecha, która powoduje halucynacje, sprawia też, że AI potrafi być kreatywna i inspirująca. W niektórych zastosowaniach, takich jak burza mózgów czy pisanie fikcji, ta „twórcza wolność” może być zaletą.

Halucynacje AI mogą przybierać różne formy i występować w różnych sytuacjach. Czasem są to niewinne pomyłki, jak nieprawidłowe odpowiedzi na proste pytania matematyczne (na przykład gdy AI twierdzi, że 9,11 jest większe niż 9,9). Innym razem mogą to być bardziej poważne błędy, jak wymyślanie nieistniejących postaci historycznych lub przypisywanie fikcyjnych cech realnym osobom.

Zabawnym przykładem może być sytuacja, gdy AI generuje nieprawdziwe informacje o krajach, na przykład twierdząc, że kraje takie jak Gwinea-Bissau czy Wybrzeże Kości Słoniowej zaczynają się na literę P.

Te przykłady pokazują, dlaczego zawsze warto weryfikować informacje otrzymane od systemów AI, szczególnie te dotyczące faktów, dat czy danych liczbowych.

Bezpieczeństwo, etyka

Rozwój sztucznej inteligencji, choć niesie ze sobą ogromny potencjał, rodzi również istotne pytania dotyczące bezpieczeństwa i etyki. Musimy pamiętać, że AI nie jest wolna od wad i zagrożeń, a odpowiedzialne jej wdrażanie wymaga uwzględnienia tych aspektów.

Jednym z kluczowych problemów jest dyskryminacja algorytmiczna. AI, ucząc się na danych, które odzwierciedlają istniejące nierówności społeczne, może nieświadomie utrwalać te nierówności. Wyobraźmy sobie algorytm rekrutacyjny, który dyskryminuje kandydatów ze względu na płeć lub rasę, ponieważ w danych treningowych przeważają osoby z określonych grup. Podobnie, systemy rozpoznawania twarzy mogą działać mniej dokładnie w przypadku osób o ciemniejszej karnacji. Dlatego tak ważne jest, aby projektować systemy AI w sposób sprawiedliwy i bezstronny, a także stale monitorować je pod kątem potencjalnych skutków dyskryminacyjnych.

Kolejnym poważnym zagrożeniem jest manipulacja i dezinformacja. AI umożliwia tworzenie niezwykle realistycznych fałszywych obrazów, filmów i tekstów, tzw. deepfakes, które są trudne do odróżnienia od prawdziwych. Technologie te mogą być wykorzystywane do rozpowszechniania fałszywych informacji, manipulowania opinią publiczną, a nawet szantażu. W dobie zalewu informacji musimy być szczególnie czujni i rozwijać technologie wykrywania fałszerstw, a także edukować społeczeństwo na temat zagrożeń związanych z dezinformacją.

Nie można też pominąć wpływu AI na rynek pracy. Automatyzacja, napędzana przez AI, może prowadzić do utraty miejsc pracy w różnych sektorach gospodarki. Niektóre zawody mogą stać się przestarzałe, a pracownicy będą musieli przekwalifikować się lub zdobyć nowe umiejętności. Dlatego tak ważne jest, aby przygotować społeczeństwo na te zmiany, inwestować w edukację i szkolenia, a także rozważyć wprowadzenie rozwiązań, które pomogą złagodzić negatywne skutki automatyzacji.

W kontekście autonomicznych pojazdów pojawiają się trudne pytania etyczne. Wyobraźmy sobie sytuację awaryjną, w której autonomiczny samochód musi podjąć decyzję, kogo chronić w przypadku nieuniknionego wypadku. Kto ponosi odpowiedzialność za taki wypadek – producent, właściciel czy sam pojazd? Konieczne jest opracowanie jasnych ram prawnych i etycznych, które będą regulować projektowanie, testowanie i wdrażanie autonomicznych pojazdów.

Prywatność to kolejny aspekt, który budzi wiele obaw. Systemy AI często zbierają i przetwarzają ogromne ilości danych osobowych, co rodzi pytania o to, jak te dane są chronione i wykorzystywane. Dane te mogą być wykorzystywane do profilowania użytkowników, monitorowania ich zachowań, a nawet naruszania ich wolności. Dlatego tak ważne jest, aby wprowadzić regulacje chroniące prywatność danych i dać użytkownikom kontrolę nad tym, jakie dane są o nich zbierane i jak są wykorzystywane.

Wreszcie, nie można zapomnieć o bezpieczeństwie samej AI. Systemy AI mogą być podatne na ataki hakerskie, które mogą prowadzić do kradzieży danych, zakłócenia działania systemów, a nawet spowodowania szkód fizycznych. Wyobraźmy sobie autonomiczny samochód, który zostaje zhakowany i wykorzystany do spowodowania wypadku. Konieczne jest rozwijanie metod zapewniania bezpieczeństwa systemów AI, w tym odporności na ataki i zdolności do samonaprawy.

Podsumowując, rozwój AI to nie tylko fascynujące możliwości, ale również poważne wyzwania. Odpowiedzialne podejście do tej technologii wymaga uwzględnienia aspektów bezpieczeństwa i etyki, abyśmy mogli w pełni korzystać z jej potencjału, minimalizując ryzyko negatywnych skutków.

Rysunek 3. Przykład halucynacji AI: system mylnie twierdzi, że istnieją afrykańskie kraje zaczynające się na literę P

 

AI w twoim domu i telefonie

Skoro już wiemy, czym jest sztuczna inteligencja i poznaliśmy jej podstawowe pojęcia, przyjrzyjmy się bliżej, jak możemy z niej korzystać na co dzień. W tej części skupimy się na praktycznych zastosowaniach AI, które są dostępne dla każdego z nas.

Asystenci głosowi – AI, która Cię słucha i rozumie

Asystenci głosowi, tacy jak Siri (Apple), Asystent Google czy Alexa (Amazon), to prawdopodobnie najbardziej bezpośredni sposób, w jaki większość z nas wchodzi w interakcję ze sztuczną inteligencją. Wystarczy powiedzieć „Hej Siri” lub „OK Google”, aby uruchomić system, który rozpoznaje mowę, interpretuje nasze pytania i odpowiada ludzkim głosem.

Co potrafią zrobić asystenci głosowi?

• Ustawić alarm lub przypomnienie („Przypomnij mi o wizycie u lekarza w czwartek o 15:00”)
• Odpowiedzieć na pytania informacyjne („Jaka będzie pogoda w weekend?”)
• Wysłać wiadomość bez użycia rąk („Wyślij SMS do Marii, że spóźnię się 15 minut”)
• Sterować inteligentnymi urządzeniami domowymi („Zgaś światło w salonie”)
• Odtwarzać muzykę lub włączać radio („Zagraj muzykę relaksacyjną”)

 

WSKAZÓWKA

Jeśli nie korzystałeś wcześniej z asystenta głosowego, zacznij od prostych komend jak ustawienie alarmu czy sprawdzenie pogody. Z czasem odkryjesz, jak wiele zadań można wykonać bez dotykania telefonu!

Fotograficzne cuda – kiedy AI poprawia rzeczywistość

Aparaty w nowoczesnych telefonach to nie tylko dobrej jakości obiektywy i matryce – to także zaawansowane systemy AI, które sprawiają, że nawet amatorskie zdjęcia mogą wyglądać profesjonalnie:

• Tryb portretowy automatycznie rozmazuje tło, tworząc efekt głębi znany z profesjonalnej fotografii
• Tryb nocny pozwala robić wyraźne zdjęcia przy słabym oświetleniu
• Rozpoznawanie scen dostosowuje ustawienia aparatu do tego, co fotografujemy (jedzenie, krajobraz, zachód słońca)
• Retusz twarzy może delikatnie wygładzać niedoskonałości skóry
• Automatyczna edycja sugeruje poprawki kolorów i kadrowanie

Co ciekawe, telefony z AI potrafią także robić zdjęcia, które przekraczają fizyczne możliwości małego aparatu – na przykład łącząc kilka ekspozycji w jeden obraz HDR lub symulując efekty, które normalnie wymagałyby profesjonalnego sprzętu.

Czy wiesz, że…? 

W najnowszych smartfonach funkcje AI idą jeszcze dalej – potrafią usuwać niechciane elementy ze zdjęć (jak przechodnie czy śmieci), rozpoznawać tekst ze zdjęć czy nawet identyfikować rośliny i zwierzęta widoczne na fotografii.

Inteligentny dom – AI, która dba o Twój komfort

Systemy inteligentnego domu to kolejny obszar, gdzie AI wkracza do naszego codziennego życia:

• Inteligentne termostaty uczą się, kiedy podnosić lub obniżać temperaturę w oparciu o nasze przyzwyczajenia, oszczędzając energię
• Systemy oświetlenia dostosowują jasność i barwę światła do pory dnia i aktywności
• Odkurzacze robotyczne mapują mieszkanie i automatycznie omijają przeszkody
• Inteligentne lodówki potrafią monitorować zawartość i sugerować przepisy
• Systemy monitoringu z AI odróżniają zwykły ruch (jak kot przechodzący przez ogród) od potencjalnych zagrożeń

WAŻNE! 

Planując wdrożenie elementów inteligentnego domu, warto zacząć od jednego ekosystemu (np. Google Home, Apple HomeKit czy Amazon Alexa) i stopniowo dodawać zgodne z nim urządzenia. Unikniesz w ten sposób problemów z kompatybilnością.

Personalizacja i rekomendacje – AI, która Cię zna

Jedną z najbardziej powszechnych, choć często niedocenianych, form AI w naszym życiu są systemy rekomendacji:

• Serwisy streamingowe (Netflix, Spotify) sugerują filmy i utwory dopasowane do naszych gustów
• Sklepy internetowe pokazują produkty podobne do tych, którymi się interesowaliśmy
• Aplikacje nawigacyjne proponują trasy uwzględniające nasze preferencje (np. unikanie dróg płatnych)
• Wyszukiwarki dostosowują wyniki do naszych wcześniejszych poszukiwań
• Aplikacje do nauki języków dostosowują trudność ćwiczeń do naszych postępów

Te systemy opierają się na analizie naszych zachowań i preferencji, tworząc spersonalizowane doświadczenia. Im więcej korzystamy z danej usługi, tym lepiej rozumie ona nasze potrzeby.

Czy wiesz, że…? 

Badania pokazują, że dobrze działające systemy rekomendacji mogą znacząco zwiększyć czas, jaki spędzamy korzystając z danej usługi. Na przykład, ponad 80% czasu oglądania na Netflixie to filmy i seriale sugerowane przez algorytmy platformy.

 

Twój codzienny asystent

Przejdźmy teraz do praktycznych zastosowań, które mogą najbardziej przydać się w codziennym życiu. W tej części porozmawiamy o tym, jak sztuczna inteligencja może pomóc nam w typowych zadaniach i rozwiązywaniu codziennych problemów.

Planowanie podróży z pomocą AI

Organizacja wyjazdu, szczególnie do nieznanego miejsca, może być czasochłonna. AI potrafi znacząco uprościć ten proces:

• Wyszukiwanie najlepszych połączeń lotniczych i hotelowych w oparciu o nasze preferencje
• Generowanie spersonalizowanych planów zwiedzania uwzględniających nasze zainteresowania
• Tłumaczenie w czasie rzeczywistym obcojęzycznych napisów czy menu
• Sugerowanie lokalnych atrakcji i restauracji dopasowanych do naszych gustów
• Monitorowanie cen i powiadamianie o promocjach

Przykład krok po kroku: Planowanie weekendu w Barcelonie

1. Podaj AI swoje preferencje: „Interesuje mnie sztuka, dobra kuchnia i spacery. Nie lubię tłumów turystów. Mam ograniczony budżet.”
2. AI wygeneruje plan uwzględniający mniej znane muzea, restauracje cenione przez lokalnych mieszkańców i trasy spacerowe poza głównymi szlakami.
3. Możesz doprecyzować: „Chciałbym zobaczyć coś związanego z Gaudim, ale niekoniecznie Sagrada Familia, gdzie zawsze są kolejki.”
4. AI zaproponuje alternatywy, jak Park Güell wcześnie rano lub mniej znane budynki zaprojektowane przez Gaudiego.
5. Poprosisz o konkretne wskazówki: „Jak najlepiej przemieszczać się po mieście?”
6. AI doradzi zakup karty Barcelona Card i podpowie, jak korzystać z lokalnego transportu.

Pomoc w pisaniu i komunikacji

Niezależnie od tego, czy piszesz maila do szefa, przemówienie na rodzinną uroczystość czy post na media społecznościowe, AI może być nieocenionym pomocnikiem:

• Sprawdzanie gramatyki i stylu, znacznie wykraczające poza tradycyjne korektory tekstu
• Pomoc w znajdowaniu właściwych słów i formułowaniu myśli
• Sugerowanie różnych wersji tekstu (formalnej, nieformalnej, kreatywnej)
• Streszczanie długich tekstów do kluczowych punktów
• Generowanie pomysłów, gdy zmagamy się z blokadą twórczą

WSKAZÓWKA

Kiedy prosisz AI o pomoc w pisaniu, podaj kontekst (do kogo piszesz, jaki jest cel tekstu) i określ ton (formalny, przyjazny, profesjonalny). Znacząco poprawia to jakość sugestii.

Nauka języków i nowych umiejętności

AI może być też świetnym nauczycielem:

• Konwersacja w obcym języku z korygowaniem błędów w czasie rzeczywistym
• Tworzenie spersonalizowanych planów nauki dopasowanych do twojego poziomu
• Wyjaśnianie trudnych koncepcji w prosty, przystępny sposób
• Generowanie ćwiczeń i pytań sprawdzających wiedzę
• Znajdowanie materiałów edukacyjnych dopasowanych do twoich potrzeb

Szczególnie w nauce języków AI może zapewnić to, czego często brakuje – możliwość regularnej konwersacji bez stresu związanego z oceną przez innych ludzi.

Porządkowanie informacji i zarządzanie czasem

W dobie nadmiaru informacji, AI pomaga nam zachować porządek:

• Automatyczne kategoryzowanie e-maili i powiadomień według ważności
• Podsumowywanie długich artykułów i raportów
• Transkrypcja nagrań audio do tekstu
• Zarządzanie kalendarzem i sugerowanie optymalnych terminów spotkań
• Przypominanie o ważnych zadaniach i priorytetach

Czy wiesz, że…? 

Badania pokazują, że przeciętny pracownik biurowy spędza ponad 2,5 godziny dziennie na szukaniu informacji potrzebnych do wykonania pracy. AI może znacząco skrócić ten czas, pomagając szybciej znajdować i organizować potrzebne dane.

 

Uważaj na pułapki

Sztuczna inteligencja, mimo swoich imponujących możliwości, nie jest doskonała. W tej części przyjrzymy się potencjalnym pułapkom związanym z używaniem AI oraz podpowiemy, jak mądrze korzystać z tych technologii.

 

Czym są halucynacje AI?

Jednym z najciekawszych, ale i potencjalnie problematycznych aspektów sztucznej inteligencji jest wspomniane już wcześniej zjawisko tzw. „halucynacji AI”. To sytuacje, w których systemy AI generują nieprawdziwe informacje, prezentując je z taką samą pewnością, jak fakty.

Dlaczego występują halucynacje AI?

Systemy AI, takie jak ChatGPT, nie mają dostępu do „prawdy” w sposób, w jaki my ją rozumiemy. Zamiast tego:

• Uczą się na ogromnych zbiorach tekstów, które same mogą zawierać błędy
• Tworzą odpowiedzi przewidując, jakie słowa prawdopodobnie powinny wystąpić po sobie
• Nie mają zdolności do weryfikowania faktów, tylko „zgadują” na podstawie wzorców
• Często „wypełniają luki” w swojej wiedzy tym, co wydaje się najbardziej prawdopodobne

 

Jak bezpiecznie korzystać z AI?

Aby czerpać korzyści z AI, jednocześnie unikając potencjalnych pułapek, warto stosować kilka prostych zasad:

Używaj AI jako punktu wyjścia

Traktuj AI jako pomocnika i źródło inspiracji, a nie jako ostateczne źródło prawdy. Szczególnie w przypadku ważnych decyzji czy faktów historycznych, naukowych lub prawnych, zawsze weryfikuj informacje w zaufanych źródłach.

WSKAZÓWKA

Dobre pytanie do zadania AI to: „Gdzie mogę znaleźć więcej informacji na ten temat?” – pomoże ci to dotrzeć do wiarygodnych źródeł.

Bądź konkretny w swoich pytaniach

Im bardziej precyzyjne pytanie, tym większa szansa na otrzymanie użytecznej odpowiedzi:

• Zamiast: „Powiedz mi o zdrowym odżywianiu”
• Lepiej: „Jakie są zalecenia dietetyczne dla osoby po 50 roku życia z lekką nadwagą i siedzącym trybem życia?”

Weryfikuj informacje z wielu źródeł

Szczególnie w przypadku ważnych tematów, takich jak zdrowie, finanse czy prawo, zawsze sprawdzaj informacje w kilku niezależnych, zaufanych źródłach. Dobrymi miejscami do weryfikacji są:

• Oficjalne strony instytucji rządowych
• Uznane organizacje medyczne
• Publikacje naukowe
• Serwisy informacyjne o ugruntowanej reputacji

Chroń swoje dane osobowe

Korzystając z narzędzi AI, pamiętaj o ochronie prywatności:

• Nie podawaj wrażliwych danych osobowych (PESEL, numery kart)
• Uważaj, jakie dokumenty przesyłasz do analizy
• Zapoznaj się z polityką prywatności używanych narzędzi
• Rozważ korzystanie z płatnych wersji usług, które oferują lepszą ochronę danych

WAŻNE! 

Pamiętaj, że to, co wprowadzasz do publicznych systemów AI, może być wykorzystane do dalszego treningu tych systemów. Nie wprowadzaj informacji, których nie chciałbyś zobaczyć w przyszłości w odpowiedziach AI dla innych użytkowników.

Wykorzystuj AI taktycznie

AI sprawdza się najlepiej w określonych rodzajach zadań:

Dobrze radzi sobie z:

• Generowaniem pomysłów i inspiracji
• Streszczaniem długich tekstów
• Wyjaśnianiem złożonych koncepcji
• Pomocą w pisaniu i redakcji
• Tłumaczeniem języków

Jest mniej niezawodna w:

• Dostarczaniu aktualnych informacji (jej wiedza ma datę odcięcia)
• Zadaniach wymagających specjalistycznej wiedzy (medycznej, prawnej)
• Skomplikowanych obliczeniach matematycznych
• Zadaniach wymagających rozumienia kontekstu kulturowego
• Interpretacji obrazów i dźwięków (z wyjątkiem specjalistycznych systemów)

 

Kiedy nie polegać na AI?

Istnieją sytuacje, w których lepiej nie polegać wyłącznie na sztucznej inteligencji:

• Zdrowie i medycyna – AI może pomóc w zrozumieniu pojęć medycznych, ale diagnozy i porady zdrowotne zawsze powinny pochodzić od lekarzy
• Porady prawne – systemy AI nie zastąpią prawnika, który zna aktualny stan prawny i specyfikę twojej sytuacji
• Decyzje finansowe – AI może pomóc w zrozumieniu opcji, ale ważne decyzje finansowe wymagają fachowej porady
• Kwestie bezpieczeństwa – nie powierzaj AI decyzji dotyczących bezpieczeństwa swojego lub bliskich

Czy wiesz, że…? 

Jednym z interesujących zjawisk jest to, że AI czasami „brzmi pewnie” nawet gdy się myli. W psychologii nazywa się to „efektem autorytetu” – tendencją do zaufania osobom (lub systemom), które wypowiadają się z dużą dozą pewności. Pamiętaj, że pewność AI w wyrażaniu opinii nie jest miarą jej dokładności!

 

Praktyczny przewodnik początkującego

Teraz, gdy znamy już możliwości i ograniczenia sztucznej inteligencji, czas na konkretne wskazówki, jak rozpocząć przygodę z tymi technologiami. W tej części przedstawimy proste kroki dla osób, które chcą zacząć korzystać z AI w codziennym życiu.

 

Od czego zacząć?

Jeśli jesteś nowym użytkownikiem technologii AI, rozpocznij od łatwych, praktycznych zastosowań:

1. Wypróbuj asystenta głosowego w swoim telefonie

Najprostszym sposobem na rozpoczęcie przygody z AI jest skorzystanie z asystenta głosowego, który prawdopodobnie jest już w twoim telefonie:

• W iPhone: Siri (aktywuj mówiąc „Hey Siri”)
• W telefonach Android: Asystent Google (aktywuj mówiąc „OK Google”)

Zacznij od prostych poleceń:

• „Jaka będzie jutro pogoda?”
• „Ustaw alarm na 7:30 rano”
• „Zadzwoń do [imię kontaktu]”
• „Przypomnij mi o zakupach, gdy będę w pobliżu centrum handlowego”

2. Skorzystaj z ChatGPT lub podobnych narzędzi

ChatGPT to jedno z najpopularniejszych narzędzi AI dostępnych dla każdego. Możesz korzystać z niego za darmo po utworzeniu konta:

1. Wejdź na stronę chat.openai.com
2. Utwórz konto (możesz użyć swojego adresu e-mail lub konta Google)
3. Zacznij rozmowę, wpisując swoje pytanie lub prośbę

Przykładowe zadania na początek:

• „Wytłumacz mi, jak działa kredyt hipoteczny w prostych słowach”
• „Zaproponuj plan 3-dniowej wycieczki po Krakowie”
• „Pomóż mi napisać życzenia urodzinowe dla przyjaciela, który uwielbia góry”
• „Przygotuj prostą listę ćwiczeń, które mogę wykonywać w domu bez sprzętu”

3. Wypróbuj narzędzia AI wbudowane w programy, których używasz

Wiele popularnych aplikacji i programów już integruje funkcje AI:

• Microsoft Word i Outlook mają funkcje sugerowania tekstu i sprawdzania stylu
• Aplikacje do edycji zdjęć jak Google Zdjęcia oferują automatyczne ulepszanie i organizowanie fotografii
• Gmail oferuje „inteligentne odpowiedzi” i dokańczanie zdań
• Aplikacje nawigacyjne jak Google Maps czy Yanosik przewidują korki i sugerują najlepsze trasy

 

5 prostych zadań na start

Oto konkretne zadania, które możesz wypróbować, aby przekonać się o możliwościach AI:

Zadanie 1: Planowanie posiłków Poproś ChatGPT o plan posiłków na tydzień, uwzględniający twoje preferencje żywieniowe i ograniczenia. Na przykład: „Zaplanuj tygodniowe menu dla osoby, która nie je mięsa, lubi warzywa strączkowe i ma ograniczony czas na gotowanie w ciągu tygodnia.”

Zadanie 2: Nauka nowych umiejętności Poproś AI o rozpisanie planu nauki nowej umiejętności, którą chcesz opanować. Na przykład: „Chcę nauczyć się podstaw fotografii. Mam prosty aparat cyfrowy. Przygotuj plan nauki na pierwszy miesiąc, uwzględniając ćwiczenia praktyczne.”

Zadanie 3: Wsparcie w pisaniu Użyj AI do pomocy przy pisaniu e-maila, listu lub innego tekstu, z którym się zmagasz: „Pomóż mi napisać e-mail do kierownika projektu, w którym wyjaśniam, że potrzebuję dodatkowego czasu na wykonanie zadania z powodu nieoczekiwanych komplikacji technicznych.”

Zadanie 4: Uproszczenie skomplikowanego tekstu Poproś AI o wytłumaczenie skomplikowanego tekstu (np. instrukcji obsługi, umowy czy artykułu naukowego) prostym językiem: „Wytłumacz mi w prosty sposób, co oznaczają te warunki umowy ubezpieczeniowej: [wklej fragment tekstu].”

Zadanie 5: Przetłumaczenie tekstu Wykorzystaj AI do tłumaczenia tekstu z języka obcego lub na język obcy, szczególnie w kontekście podróży czy pracy: „Jak powiedzieć po włosku: 'Przepraszam, zgubiłem się. Czy może mi Pan/Pani pokazać drogę do najbliższego przystanku autobusowego?'”

 

Bezpieczne narzędzia na start

Oto kilka sprawdzonych narzędzi AI, które są przyjazne dla początkujących:

ChatGPT (chat.openai.com)

• Łatwy w użyciu, wszechstronny asystent tekstowy
• Dostępny w wersji darmowej (z pewnymi ograniczeniami)
• Dobry do: odpowiadania na pytania, pomocy w pisaniu, planowania, nauki

Microsoft Copilot (copilot.microsoft.com)

• Podobny do ChatGPT, zintegrowany z produktami Microsoft
• Dostępny w wersji darmowej
• Dobry do: zadań związanych z dokumentami Office, wyszukiwaniem informacji, kreatywnym pisaniem

Google Gemini (gemini.google.com)

• Asystent AI od Google
• Dobry do: wyszukiwania informacji, integracji z usługami Google, planowania

Aplikacje mobilne:

• Replika – wirtualny przyjaciel do rozmów (dostępna na iOS i Android)
• PhotoAI – ulepszanie i edycja zdjęć z pomocą AI
• Otter.ai – transkrypcja nagrań audio do tekstu

WSKAZÓWKA

Zacznij od wersji darmowych, aby przetestować różne narzędzia i znaleźć te, które najlepiej pasują do twoich potrzeb. Jeśli odkryjesz, że często korzystasz z danego narzędzia, możesz rozważyć przejście na wersję płatną, która zwykle oferuje więcej funkcji i lepszą prywatność.

 

Zakończenie i zachęta

Świat sztucznej inteligencji, który jeszcze kilka lat temu wydawał się domeną science fiction lub zaawansowanych laboratoriów technologicznych, dziś jest dostępny dla każdego z nas. Ta technologia, podobnie jak kiedyś internet czy smartfony, stopniowo staje się częścią naszej codzienności, oferując nowe możliwości i ułatwienia.

Jak pokazaliśmy w tym artykule, AI już teraz może być praktycznym pomocnikiem w wielu aspektach życia – od planowania podróży, przez naukę nowych umiejętności, po porządkowanie informacji. Co ważne, korzystanie z tych technologii nie wymaga specjalistycznej wiedzy technicznej ani zaawansowanego sprzętu.

Oczywiście, jak każde narzędzie, sztuczna inteligencja ma swoje ograniczenia i pułapki, o których warto pamiętać. Halucynacje AI, ograniczenia w dostępie do aktualnych informacji czy kwestie prywatności to aspekty, których należy być świadomym. Jednak przy zachowaniu zdrowego rozsądku i kilku prostych zasad bezpieczeństwa, korzyści z używania AI zdecydowanie przewyższają potencjalne ryzyka.

Najważniejsze, aby podejść do AI z otwartym umysłem i odrobiną ciekawości. Nie trzeba być ekspertem technologicznym ani śledzić najnowszych trendów – wystarczy zacząć od prostych zastosowań, takich jak te, które opisaliśmy w artykule, i stopniowo odkrywać, które z nich najbardziej pasują do naszych potrzeb i stylu życia.

Zachęcam do eksperymentowania – zadaj asystentowi głosowemu pytanie, o które zawsze się zastanawiałeś; poproś ChatGPT o pomoc w zaplanowaniu wakacji; wypróbuj automatyczne funkcje w aparacie swojego telefonu. Każde takie doświadczenie przybliży cię do zrozumienia, jak te technologie mogą wzbogacić twoje codzienne życie.

Pamiętaj też, że rozwój AI wciąż przyspiesza. To, co dziś wydaje się imponujące, za rok czy dwa stanie się standardem. Dlatego warto oswoić się z tymi technologiami już teraz, aby świadomie korzystać z możliwości, jakie przyniesie przyszłość.

Życzę powodzenia w odkrywaniu możliwości, jakie daje sztuczna inteligencja!

 

Bibliografia i materiały referencyjne

• chat.openai.com – aby rozpocząć korzystanie z ChatGPT
• gemini.google.com – aby wypróbować Gemini od Google
• copilot.microsoft.com – aby korzystać z Microsoft Copilot
• ai.gov.pl – rządowy portal o sztucznej inteligencji w Polsce

 

• Publikacje Komisji Europejskiej o AI
• Raporty PWC i Deloitte o wpływie AI na społeczeństwo
• Raporty UNESCO o AI w edukacji
• Blog Niebezpiecznik.pl (aspekty bezpieczeństwa)
• Raport Digital Poland „Przystępnie o sztucznej inteligencji”
• Materiały Fundacji Digital University
• FDA Approves First AI-Powered Diagnostic That Doesn’t Need a Doctor to Interpret Results: https://www.fda.gov/news-events/press-announcements/fda-permits-marketing-artificial-intelligence-based-device-detect-diabetic-retinopathy (To jest konkretny przykład systemu IDx-DR)
• Artykuły naukowe w PubMed: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/ (Wyszukaj hasła takie jak „artificial intelligence medical diagnosis”, „AI medical imaging”)
• Nature Medicine: (Wyszukaj w tym czasopiśmie artykuły na temat personalizowanej medycyny i AI) https://www.nature.com/natmed/
• IEEE Xplore: (Baza danych publikacji z zakresu inżynierii i technologii, w tym AI w medycynie) https://ieeexplore.ieee.org/Xplore/home.jsp
• Drug Discovery Today: (Czasopismo poświęcone odkrywaniu leków, często publikuje artykuły o AI) https://www.drugdiscoverytoday.com/
• MIT News: (Często publikuje artykuły o przełomowych badaniach w dziedzinie AI i medycyny) https://news.mit.edu/
• Raporty firm konsultingowych (np. Deloitte, PwC, EY) na temat AI w bankowości i finansach: (Wyszukaj na stronach tych firm raporty o „AI fraud detection”)
• The Financial Brand: (Publikacje na temat technologii w finansach) https://thefinancialbrand.com/
• Journal of Banking & Finance: (Czasopismo naukowe publikujące artykuły o bankowości i finansach)
• Informacje od instytucji finansowych: (Wiele banków i firm pożyczkowych publikuje informacje o wykorzystywanych technologiach, w tym AI)
• Investopedia: (Strona internetowa z informacjami na temat finansów i inwestowania) https://www.investopedia.com/ (Wyszukaj hasła takie jak „robo-advisors”, „AI financial planning”)
• Strony internetowe producentów samochodów (np. Tesla, Waymo): (Firmy te często publikują informacje o swoich technologiach autonomicznej jazdy)
• IEEE Spectrum: (Publikacje na temat technologii, w tym autonomicznych pojazdów) https://spectrum.ieee.org/
• Artykuły naukowe w Transportation Research Part C: Emerging Technologies: (Czasopismo naukowe poświęcone technologiom w transporcie)
• Strony internetowe firm zajmujących się systemami zarządzania ruchem (np. Siemens, SWARCO)
• Informacje od firm kurierskich (np. Amazon, DHL): (Firmy te testują i wdrażają technologie dostaw dronami)
• Federal Aviation Administration (FAA): (Regulacje dotyczące używania dronów w USA) https://www.faa.gov/
• Journal of Educational Psychology: (Czasopismo naukowe publikujące artykuły o psychologii edukacyjnej)
• Publications from the U.S. Department of Education: https://www.ed.gov/ (Wyszukaj raporty na temat technologii edukacyjnych)
• Educational Testing Service (ETS): (Organizacja zajmująca się testowaniem i ocenianiem, prowadzi badania nad automatycznym ocenianiem) https://www.ets.org/
• Association for the Advancement of Artificial Intelligence (AAAI): (Publikacje na temat AI w edukacji) https://aaai.org/
• Research and Markets: (Raporty rynkowe na temat technologii edukacyjnych) https://www.researchandmarkets.com/ (Wyszukaj raporty o „AI in education market”)
• Informacje od platform streamingowych (np. Netflix, Spotify): (Platformy te często publikują informacje o swoich algorytmach rekomendacji)
• ACM Transactions on Recommender Systems: (Czasopismo naukowe poświęcone systemom rekomendacji)
• Artykuły w czasopismach o technologii (np. Wired, TechCrunch): (Często publikują artykuły o AI generującej treści)
• OpenAI Blog: (Informacje o modelach językowych, takich jak GPT, które generują tekst) https://openai.com/blog/
• Game Developers Conference (GDC): (Prezentacje i wykłady na temat technologii w grach wideo, w tym AI)
• AIAS (Academy of Interactive Arts & Sciences): (Organizacja zrzeszająca twórców gier, publikuje informacje o trendach w branży) https://www.interactive.org/

Autor: informatyk z blisko 30-letnim doświadczeniem w projektach badawczych, gdzie technologia spotyka się z realnymi potrzebami człowieka. Umiarkowany entuzjasta i osoba o interdyscyplinarnych zainteresowaniach, potrafiąca przedstawiać złożone zagadnienia technologiczne w sposób wyważony i przystępny.