Artykuł powstał w ramach projektu  pt.: „Wydawnictwa dla Amazonek”,  który realizowany jest dzięki dofinansowaniu ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych

„Grypa. Czy warto się szczepić?”

Autorka: Agnieszka Pacuła

 

Odpowiedź jest oczywista – tak. Dlaczego? Bo grypa jest bardzo poważną chorobą wirusową, która niesie ze sobą groźne powikłania. Pacjenci onkologiczni, ze względu na terapie, którym są poddawani, mają osłabiony układ odpornościowy i są bardziej narażeni na zachorowanie. Poza tym infekcja może zaburzyć cykl leczenia i spowodować niepotrzebne komplikacje, które mogą mieć poważne konsekwencje.  

 

Grypa jest chorobą zakaźną, wywoływaną przez wirusy. Atakują one komórki nabłonka dróg oddechowych, w których się namnażają, powodując ich martwicę, co otwiera drogę patogenom bakteryjnym. Specjaliści wyróżniają 4 typy wirusów grypy: A, B, C i D, przy czym typ A dzieli się na podtypy A/H1N1/, A/H3N2/, A/H2N2/ i wiele innych, a typ D atakuje przede wszystkim bydło i nie jest znany z tego, że zaraża ludzi i powoduje u nich choroby.

 

Wirusy grypy wielokrotnie w historii ludzkości wywoływały pandemie. Najbardziej znaną jest pandemia „hiszpanki”, która miała miejsce latach 1918–1919 – spowodowała ona śmierć od 50 do 100 milionów osób. Ostatnia pandemia grypy miała miejsce w latach 2009–2010 i była wywołana przez szczep H1N1. 

 

Grypa jest bardzo zaraźliwa. Okres wylęgania wynosi 1-4 dni (średnio 1-2 dni). Wirus grypy przenosi się drogą kropelkową razem z wydzieliną z dróg oddechowych podczas kaszlu, wydmuchiwania nosa czy mówienia. W jednej kropelce może znaleźć się nawet milion wirionów czyli cząstek wirusa grypy. Można się nim zarazić nie tylko poprzez kontakt bezpośredni z osobą chorą, ale także pośrednio, przez kontakt ze skażoną powierzchnią, na przykład z klamką czy blatem, na których wirus grypy może przetrwać nawet 2 dni.Pierwsze objawy grypy mogą pojawić się już po jednym dniu od kontaktu z osobą chorą. 

 

Objawy grypy

 

Objawy grypy nie są charakterystyczne i przypominają te, które występują przy innych wirusowych infekcjach górnych dróg oddechowych, które potocznie nazywamy przeziębieniem. Są również bardzo podobne do objawów COVID-19. Jednak na pewno wyróżnia je to, że występują nagle i równie gwałtownie się nasilają. Wielu pacjentów mówi, że nie byli w stanie wstać z łóżka  już w trzy godziny po tym, jak zaczęli czuć, że „coś ich bierze”. infekcjach górnych dróg oddechowych. Dlatego w przypadku objawów choroby, wskazana jest konsultacja lekarska. Warto również kupić w aptece test, najlepiej taki, który od razu odpowiada na pytanie, czy to grypa, czy RSV czy COVID-19. Na pewno też należy ograniczyć kontakty z innymi domownikami, bez względu na to, jaki wirus spowodował objawy. 

Możliwe objawy grypy to:

• gorączka (powyżej 38℃)
• dreszcze
• ból mięśni i stawów
• złe samopoczucie
• brak apetytu
• osłabienie
• kaszel i chrypka
• katar i zatkany nos
• ból głowy
• ból gardła

Zdarza się również, że chory na grypę odczuwa dolegliwości ze strony układu pokarmowego. Należą do nich:

• nudności
• wymioty
• bóle brzucha

Objawy utrzymują się przez około 7 dni i są nasilone przez pierwsze 3 doby. Niektóre dolegliwości (m.in. kaszel) mogą utrzymywać się nawet dwa tygodnie po wyzdrowieniu. Jeśli jednak po tym czasie nie mijają, należy konieczne skonsultować się z lekarzem.

 

Dlaczego grypa jest niebezpieczna?

Przede wszystkim dlatego, że może wywoływać groźne powikłania, między innymi choroby kardiologiczne (np. zapalenie mięśnia sercowego), schorzenia układu oddechowego (np. zapalenie płuc), zapalenie ucha, niewydolność nerek, zaostrzenie istniejących chorób przewlekłych. Zdarzają się również powikłania neurologiczne (np. zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych) i sepsa. Grypa jest niebezpieczna dla rozwijającego się płodu. W niektórych przypadkach może prowadzić nawet do śmierci.

 

Dlaczego warto szczepić się przeciwko grypie?

Odpowiedź jest prosta – szczepienie pozwala uniknąć tych wszystkich problemów, o których pisaliśmy wyżej. Według Światowej Organizacji Zdrowia szczepionki przeciw grypie umożliwiają ochronę rzędu 70-90 procent w przypadku ich optymalnego dopasowania do szczepów wirusów krążących w populacji w danym sezonie epidemicznym, wśród zdrowych ludzi poniżej 65 roku życia.

Dotychczasowe badania wykazały, że szczepienie przeciwko grypie pacjentów onkologicznych daje podobny poziom ochrony jak u osób immunokompetentnych, co przekłada się na skrócenie czasu trwania i ciężkości zakażenia, a co za tym idzie, zmniejszenie śmiertelności.

Należy podkreślić, że naturalna odpowiedź po przebyciu zakażenia „dzikim” typem wirusa grypy  nie jest długotrwała i ogranicza się do ok. 2-3 lat.

 

Jak działa szczepionka przeciw grypie?

 

Każde szczepienie, również to przeciwko grypie, polega na wprowadzeniu do organizmu człowieka odpowiednio przygotowanego antygenu. Jego zadaniem jest stymulować układ odpornościowy osoby szczepionej, by nauczył się rozpoznawać wirusa i przy kolejnym z nim spotkaniu wiedział jak go pokonać. Wprowadzenie preparatu szczepionkowego do organizmu powoduje wytworzenie odporności swoiście skierowanej przeciw antygenom zawartym w preparacie. W przypadku ponownego kontaktu z wirusem grypy obecne przeciwciała wytworzone po szczepieniu odgrywają zasadniczą rolę w obronie organizmu przed zakażeniem grypą. W rezultacie albo układ immunologiczny jest w stanie zwalczyć infekcję całkowicie lub dochodzi do wystąpienia postaci poronnej grypy (grypa o przebiegu bardzo lekkim, o niepełnym obrazie).

 

Dlaczego szczepimy się co roku?

 

Badania wykazały, że w przypadku szczepienia na grypę dość szybko spada odporność poszczepienna. Oznacza to, że po pewnym czasie ochrona nie jest utrzymana na odpowiednim poziomie. To, jak długo się ona utrzymuje, zależy od kilku czynników (są wśród m.in. ogólny stan zdrowia, wiek). Przyjmowanie dawek przypominających powoduje, że organizm jest chroniony przez cały czas. Poza tym wirus grypy szybko mutuje, co sprawia, że konieczne jest dopasowywanie składu szczepionki. A skąd wiemy, że wirus się zmienia? Bo stacje epidemiologiczne na obu półkulach obserwują go i badają nieustannie przez cały rok, dzięki czemu badacze przewidują kierunek mutacji.

 

Mity związane ze szczepieniem przeciwko grypie

 

Niektóre osoby mówią, że zachorowały na grypę tuż po szczepieniu przeciw niej. W rzeczywistości nie jest to możliwe. Owszem, zdarza się, że po szczepieniu pacjent ma objawy jak przy infekcji wirusowej, ale albo są to objawy ogólne po szczepieniu (zdarzają się rzadko, albo, co zdarza się częściej – pacjent w chwili szczepienia pozostawał już w okresie wylęgania się choroby.

Trzeba bowiem pamiętać, że dostępne w Polsce szczepionki przeciw grypie inaktywowanymi, co oznacza, że w żadnych okolicznościach (np. stany upośledzenia odporności u pacjenta) nie dochodzi do zachorowania na grypę w wyniku zaszczepienia. 

 

Bywa też, że ktoś mówi, że nie warto się szczepić, bo on mimo szczepienia zachorował na grypę. Ile w tym prawdy? Niewiele. Istnieje blisko 200 wirusów, które mogą powodować pojawienie się objawów chorobowych podobnych do tych, które wywołuje wirus grypy – często nawet w gabinecie lekarza można usłyszeć: „ma pani/pan infekcję grypopochodną”. Nic więc dziwnego, że pacjenci bardzo często mylą zwykłe przeziębienie z grypą, a to jedynie przed nią, a dokładniej przed zakażeniem wirusami grypy typu A i B chroni szczepienie.

 

Szczepienie przeciw grypie nie zaostrzy choroby przewlekłej takiej na przykład jak astma czy reumatyzm. Badania naukowe wykazały, że zaszczepienie na grypę chorych na astmę oskrzelową czy cukrzycę jest dla nich korzystne i nie dochodzi u tych pacjentów do częstszych zaostrzeń choroby. 

 

Naturalne wzmacnianie odporności jest duże skuteczniejsze i bezpieczniejsze niż szczepienie.

Nie ma nic złego w zdrowym trybie życia, hartowaniu ciała czy przyjmowaniu, oczywiście w porozumieniu ze swoim lekarzem niektórych suplementów. Jednak tylko poprzez szczepienie organizm może „nauczyć się” rozpoznawać wirusa i z nim walczyć. 

 

Kiedy zaszczepić się przeciw grypie?

 

Eksperci podkreślają, że zaszczepić się przeciw grypie można tak naprawdę w dowolnym momencie trwania sezonu zachorowań. W Polsce jest to okres od października do maja, przy czym szczyt zachorowań przypada od stycznia do marca, chociaż w poszczególnych sezonach ten czas może się nieznacznie różnić.

Zwracają jednocześnie uwagę, że wybierając miesiąc, w którym zaszczepimy się przeciw grypie, powinniśmy brać pod uwagę czas potrzebny na wykształcenie odporności, który wynosi około 2-3 tygodnie. Dla osób z grup ryzyka czyli również dla pacjentów onkologicznych optymalnym momentem na zaszczepienie się czas przed rozpoczęciem okresu zwiększonej zachorowalności na grypę, tak by uzyskać odporność przed szczytem zachorowań.

 

Możliwe powikłania

 

W Polsce szczepimy się przeciw grypie szczepionkami inaktywowanymi, które mogą powodować niepożądane odczyny poszczepienne, ale nie należy utożsamiać z zachorowaniem na grypę. Odczyny te mogą mieć charakter reakcji miejscowych, takich jak:

• zaczerwienienie
• bolesność i obrzęk w miejscu wstrzyknięcia utrzymujący się do 2-3 dni
• objawy grypopodobne, tj. gorączka, ból głowy, mięśni, złe samopoczucie występują rzadziej i ustępują po kilku dniach

Do ciężkich niepożądanych odczynów poszczepiennych po szczepieniu przeciw grypie dochodzi wyjątkowo rzadko, na przykład zespół Guillaina-Barrégo zdarza się sześć razy częściej w naturalnym przebiegu grypy niż po szczepieniu przeciw grypie. 

 

Przeciwwskazania do szczepienia

 

Światowa Organizacja Zdrowia, analizując liczbę odczynów poszczepiennych, uznała szczepienia przeciw grypie za bardzo bezpieczne dla wszystkich osób, włączając w to także grupy podwyższonego ryzyka. Nie oznacza to oczywiście, że nie ma w ogóle przeciwwskazań do ich wykonywania. Na ich liście znajdują się:

• choroby przebiegające z wysoką gorączką – w tym wypadku należy szczepienie odroczyć do czasu ustąpienia objawów infekcji 
• anafilaktyczna nadwrażliwość na białko jaja kurzego lub antybiotyki używane w procesie produkcji lub inne składniki szczepionki. Jeśli ktoś jest uczulony na te substancje, a należy do grupy wysokiego ryzyka wystąpienia powikłań pogrypowych może poddać się kuracji odczulającej i ocenie stopnia nadwrażliwości na nie
• współistnienie w chwili szczepienia choroby o umiarkowanym lub ciężkim przebiegu bez względu na to, czy przebiega z gorączka  
• zespół Guillaina-Barrégo stwierdzony w ciągu 6 tygodni po poprzednim szczepieniu przeciw grypie 

Kilka lat temu pojawiły się też doniesienia sugerujące, że pacjenci leczeni immunoterapią mogą mieć większe ryzyko wystąpienia niepożądanych odczynów poszczepiennych niż pozostali pacjenci onkologiczni. Nie potwierdziły się one jednak w dużych badaniach prospektywnych. Stwierdzono, że szczepienia przeciwko grypie u pacjentów onkologicznych leczonych immunoterapią są bezpieczne.

 

Refundacja szczepionek przeciw grypie w sezonie 2024/2025

 

Szczepionki przeciw grypie (podawane we wstrzyknięciu) są bezpłatne dla:

• dzieci i młodzieży do ukończenia 18 lat. Dostępne są szczepionki przeciw grypie: Influvac Tetra, Vaxigrip Tetra,
• dorosłych w wieku 65+ lat. Dostępne są: szczepionki przeciw grypie: Influvac Tetra, Vaxigrip Tetra,
• kobiet w ciąży i połogu. Dostępne są szczepionki przeciw grypie: Influvac Tetra, Vaxigrip Tetra,

Szczepionki przeciw grypie w ramach 50% refundacji dostępne są dla:

• dorosłych w wieku 18-64 lata. Dostępne są szczepionki przeciw grypie: Influvac Tetra, Vaxigrip Tetra.
• Dorosłych w wieku 60 lat i więcej szczepionka Efluelda Tetra z dużą dawką antygenów (refundacja obowiązuje od 01.10.2024).

 

Jakie szczepionki są dostępne w sezonie 2024/2025?

 

Szczepionka Influvac Tetra (inaktywowana, podjednostkowa (typu „sub-unit”), podawana we wstrzyknięciu).

Bezpłatnie szczepionka ta dostępna jest dla:

• dzieci po ukończeniu 6 miesiąca życia do 18 lat
• osób w wieku 65 lat i więcej
• kobiet w ciąży i połogu

Z 50% refundacją szczepionka ta dostępna jest dla wszystkich dorosłych w grupie wiekowej 18 -64 lata. Koszt tej szczepionki z 50% refundacją to 26,38 zł.

 

Szczepionka Vaxigrip Tetra (inaktywowana, rozszczepiony wirion typu „split”, podawana we wstrzyknięciu).

Bezpłatnie szczepionka dostępna jest dla:

• dzieci po ukończeniu 6 miesiąca życia do 18 lat
• osób w wieku 65 lat i więcej
• kobiet w ciąży i połogu

Z 50% refundacją szczepionka dostępna jest dla wszystkich dorosłych w grupie wiekowej 18-64 lata. Koszt tej szczepionki z 50% refundacją to 26,60 zł.

 

Szczepionka Efluelda Tetra (inaktywowana, rozszczepiony wirion, podawana we wstrzyknięciu) dla dorosłych w wieku 60 lat i więcej. Koszt tej szczepionki z 50% refundacją to 81,67 zł.

 

Jeśli chcesz masz wątpliwości w kwestii szczepień lub chcesz rozszerzyć swoją wiedzę na ten temat zajrzyj na stronę https://szczepienia.pzh.gov.pl/

 

Pozostałe źródła:

1. https://www.iaslc.org/About-IASLC/News-Detail/annual-flu-jab-may-pose-greater-risk-for-lung-cancer-patients-under-immunotherapy
2. Chong CR Safety of Inactivated Influenza Vaccine in Cancer Patients Receiving Immune Checkpoint Inhibitors (ICI).Clin Infect Dis. 2019 Mar 15
3. Ganz PA, Shanley JD, Cherry JD. Responses of patients with neoplastic diseases to influenza virus vaccine. Cancer. 1978;42:2244–7.

Autorka: Redaktorka medyczna od przeszło 30 lat pisząca o zdrowiu w prasie i internecie. Wieloletnia redaktor naczelna serwisu PoradnikZdrowie.pl. Zawsze na pierwszym miejscu stawiam pacjenta.